[EyMeN&TaLhA]

I.ÜNİTE:OSMANLI DEVLETİNDE YENİLEŞME HAREKETLERİ

Duraklama (Buhran)Dönemi:

Genel olarak Sokullu Mehmet Paşa’nın ölümü (1579)ile başlayıp Karlofça Anlaşmasına (1699) kadar geçen döneme denir.Yani 17. Yüzyıl buhran dönemi kabul edilir.Osmanlı Devleti en geniş sınırlara bu dönemde ulaşmıştır.

Bu dönemde İran ile imzalanan Kasr-ı Şirin anlaşması ile bugünkü Türk-İran sınırı çizildi.Avusturya ile imzalanan Zitvatoruk Anlaşması (1606) ile Osmanlı Avrupa Üzerindeki üstünlüğünü kaybetti.



17.Yüzyıl Buhranının Sebepleri:

A)İç nedenler:

1.Yönetimin bozulması (hanedan ve devlet adamlarının iyi yetişmemesi,merkezi otoritenin zayıflaması)

2.Ordunun bozulması (tımar sisteminin bozulması ve yeniçeri askerlerinin sayısının artmasına rağmen niteliklerinin bozulması)

3.Ekonominin bozulması (toprak sisteminin bozulması,ganimetlerin azalması,masrafların artması,coğrafi keşifler)

4.Toplumun bozulması (rüşvetin yaygınlaşması ,celali isyanları)



B)Dış nedenler:

1.Avrupa’daki gelişmelerin takip edilememesi(Rönesans,reform,coğrafi keşifler,sömürgecilik faaliyetleri)

2.İmparatorluğun doğal sınırlara ulaşması



Aydınların Görüşü:

Gelibolulu Mustafa Ali:Buhranın nedeni olarak devlet adamlarının niteliksizleşmesini

Koçi Bey:Rüşvetin yaygınlaştırılmasını

Katip Çelebi:Medreselerin bozulmasını buhranın nedeni olarak göstermiştir.



Lale Devri(1718-1730)

III.Ahmet döneminde Pasarofça Antlaşması (1718) ile başlayıp Parona Halil isyanı (1730) ile sona eren döneme denir.

Bu dönemin özellikleri ve yapılan yenilikler:

-İlk defa Avrupa tarzında yenilikler yapıldı.

-İlk defa Avrupa’da elçilikler açıldı.(İlk elçimiz Paris’e gönderilen Yirmi sekiz Çelebi Mehmet’tir.)

-İmalathaneler açıldı,batı tarzı üretim yapıldı

-Tercüme heyetleri oluşturuldu

-Kütüphaneler kuruldu

-İlk defa matbaa getirildi(Sait Efendi ve İbrahim Müteferrika tarfından )

-Batı tarzı (Barok) mimari eserler verildi (III.Ahmet Çeşmesi,köşkler vs.)

-İlk çiçek aşısı uygulandı,yeniçerilerden oluşan Tulumbacılar teşkilatı(itfaiye bölüğü) kuruldu.

NOT:Yapılan yeniliklerin sadece Avrupa’nın saray yaşamının gösteriş ve görkemini Osmanlı ‘ya getirmek amacı taşındığından istenilen sonuç alınamadı.



I.Mahmut Dönemi Yenilikleri:

Bu dönemde;

-Comte de Bonnevale (Humbaracı Ahmet Paşa);askeri alanda yenilikler yaptı ve Humbaracı ocağını ıslah etti.

-Hendesehane (kara mühendishanesi) kuruldu.

-Yalova’da Kağıt fabrikası kuruldu.

-İlk kez batılı uzmanlardan yararlanıldı.



III.Mustafa Dönemi Yenilikleri:

Bu dönemde ;

-Koca Ragıp Paşa ıslahatlar yaptı.

-Mühendishane-i Bahr-i Hümayun (deniz harp okulu) açıldı.

-Ticari alanda yenilikler yapıldı ilk iç borçlanmaya gidildi (esham senedi)

-Rusya ile imzalalanan Küçük Kaynarca Anlaşması sonucu;

Osmanlı Ortodokslarının haklarının koruyuculuğu Rusyaya bırakıldı.Ruslar İstanbul’da daimi bir elçi bulundurma hakkı elde etti.

Rusya Akdeniz’e inme imkanını elde etti.

Osmanlı ilk defa Rusya’ya tazminat ödedi.



I.Abdülhamit Dönemi Yenilikleri:

Bu dönemde;

-Baron dö Tott önemli yenilikler yaptı

-Sürat topçuları ocağı kuruldu

-Yeniçeri ocağı iyileştirildi.



NOT:18.Yüzyıl yenilikleri kişilere bağlı kalmış devlet politikası haline getirilememiştir.Ayrıca ıslahatların tabana yayılamaması başarısız olmasının en önemli nedenlerindendir.



III.Selim (Nizam-ı Cedit ) Dönemi Yenilikleri:

Ebubekir Ratıp Efendi sefaretnamesi bu dönem yeniliklerinin yapılmasında etkili oldu.

Nizam-ı cedit hareketi,siyasi, iktisadi,sosyal ve askeri alanlarda planlanmasına rağmen daha çok askeri alanla sınırlı kalmıştır.

A)Askeri Alanda Yapılan Yenilikler:

-İdari ve askeri işler birbirinden ayrıldı

-Askere talim zorunluluğu getirildi

-Yeniçeri ulufelerinin alım satımı yasaklandı

-Nizam-ı cedit ocağı kuruldu

-İrad-ı cedit hazinesi oluşturuldu (ordunun ihtiyaçları için)

-Mühendishane-i Berr-i hümayun (kara mühendishanesi) kuruldu



B-Eğitim Alanında Yapılan Yenilikler:

-Devlet matbaası kuruldu

-Fransa’dan hocalar getirildi ve Fransızca, okullarda zorunlu dil oldu.



C)İdari Alanda Yapılan Yenilikler:

-Avrupa’da sürekli elçilikler açıldı

-Yenilikleri planlamak için Meşveret meclisli oluşturuldu.

-Eyaletlere tecrübeli valiler atayarak merkezi otorite güçlendirilmeye çalışıldı



D)Ticari ve İktisadi Alanda Yapılan Yenilikler:

-Lüks ve israf engellenmeye çalışıldı

-Gedik (Tekel) usulü kaldırıldı

-Yerli malı teşvik edildi.



NOT:III.Selim dönemi Kabakçı Mustafa İsyanı ile sona erdi.



II.Mahmut Dönemi Gelişmeleri ve Yenilikleri

Sened-i İttifak(1808):II.Mahmut ile ayanlar arasında imzalanan senttir.

Bu senetle;

Ayanlar devlete karşı sorumluluklarını yerine getirecekler

Padişah ise ayanların varlığını tanıyacak



Önemi:Bu senet ile Padişahın yetkileri ilk defa az da olsa sınırlandırıldı.

Osmanlı devletinde ilk anayasal gelişme kabul edilir.(halk yararına da düzenlemeler yapılmıştır )

NOT:Alemdar Mustafa Paşanın öldürülmesi sonucu Senet yürürlükten kaldırıldı.



Bu dönemde ayrıca;

-İngiltere ile Kala-i Sultaniye anlaşması imzalandı.

Azınlık İsyanları:

-Sırp İsyanı:

1804 yılında başlayan isyan sonunda Osmanlı 1816 da özerk bir prenslik statüsü verildi.(Osmanlı devletine ilk isyan eden azınlık Sırplardır.

-Rum isyanı ,

Edirne Anlaşması ile Yunanistan (Avrupalı devletlerin de yardımı ile )Osmanlıdan ayrılarak bağımsızlığını kazandı. (Osmanlı’dan ilk ayrılan azınlık Rumlardır)



-Mısır Meselesi ( Mehmet Ali Paşa İsyanı) sonucunda;

-M.Ali Paşa ile geçici Kütahya Anlaşması imzalandı

-Rusya İle imzalanan Hünkar İskelesi Anlaşması (1833) ile ilk defa boğazlar sorunu ortaya çıktı.

-İngiltere ve daha sonra Fransa ile imzalanan Balta Limanı ticaret sözleşmesi (1838)ile Osmanlı İngiltere’nin yarı sömürgesi konumuna düştü ve Osmanlı ,Avrupalı devletlerin açık pazarı haline geldi.



II.Mahmut Dönemi Yenilikleri:

A)Askeri Alanda Yapılan Yenilikler:

1.Sekban-ı Cedit ocağı kuruldu

2.Eşkinci ocağı kuruldu

3.Yeniçeri ocağı kaldırıldı.(1826-Vaka-yı Hayriye)

4.Yeniçeri ocağının yerine Asakir-i Mansure-i Muhammediye ordusu kuruldu



B-İdari ve Mali Alanda Yapılan Yenilikler:

1.Vergi sistemi düzenlendi

2.Eyaletler illere ayrıldı.Başlarına merkezden valiler atandı.Valiler merkeze bağlandı.

3.Muhtarlıklar oluşturuldu

4.Divan kaldırıldı.Yerine Nazırlıklar kuruldu

5.Sadrazamlık ,başvekalet adını aldı.

6.Adli ileri yürütmek üzere Meclis-i Ahkam-ı Adliye ,idari ileri yürütmek için Darüşşura-yı Bab-ı Ali kuruldu.

7.Y eni meclisler kuruldu.



C-Eğitim Alanında Yapılan Yenilikler:

1.İlköğretim zorunlu oldu

2.İlk defa Avrupa’ya öğrenci gönderildi

3.Mekteb-i ulum-u edebiye,tıbbiye ,harbiye açıldı.

4.Devlet memuru yetiştirmek için Mekteb-i maarif-i adliye açıldı.

5.İlk Türkçe gazete olan Takvim-i vekayi yayınlandı



D-Sosyal Alanda Yapılan Yenilikler

1.İlk nüfus sayımı yapıldı.

2.Fes ve pantolon giyme zorunluluğu getirildi

3.Posta ve karantina örgütü kuruldu

4.Devlet dairelerine kendi resmini astırdı