Kulda bi'l-kuvve mevcut olan irade gücüne "küllî irade" denir.
Bu irade kullanılmaya hazır olan, ancak henüz kullanılmayan "potansiyel irade" demektir.
Bu durumdaki iradenin herhangi bir olaya yönelme, herhangi bir şeyin olmasına veya olmamasına karar verme gibi bir işlevi yoktur;
yani bu irade, insanın fiilen kullanmadığı bir iradedir.
Dolayısıyla insan, kullanmadığı böyle bir iradeden sorumlu da değildir.
Cüz'î irade ise, küllî iradenin, başka bir ifade ile irade gücünün kullanılmasıdır;
yani herhangi bir şeyin yapılması veya yapılmaması şıklarından birinin tercihidir.
İşte insanı sorumlu kılan, bu iradedir.
Şayet insan küllî iradesini, cüz'î irade haline getirirse,
yani, irade gücünü kullanarak herhangi bir şeye karar verirse ve verdiği bu kararın gereğini yaparsa,
işte insan bu yaptığından dolayı sevap veya günah kazanır;
yaptığı Allah'ın rızasına uygunsa mükafat görür; değilse ceza görür. |