[nurşen35]

ÜNİTE : HZ. ALİ VE HZ. HASAN DÖNEMİ
-En karışık yıllar Hz. Ali dönemidir.

-Hz. Ali Tebük seferi hariç Hz. Peygamber’in bütün gazvelerine katılmıştır.

-Hz. Ali/Hz. Fatıma = Hasan, Hüseyin, Muhsin (ölü doğdu), Zeynep, Ümmü Kulsüm

-Hz. Ali iktidar döneminde bir çok sorunla karşılaştı. İslam tarihinin en önemli iç çatışmalarından biri bu dönemde meydana geldi. Hz. Ali’nin vefatından sonra yerine geçen Hz. Hasan önemli bir varlık gösteremeden yaklaşık 6 ay sonra Muaviye ile barış yaparak siyasetten ayrıldı.

ALİ DÖNEMİ
1)HİLAFETE GELİŞİ

-Büyük çoğunluğun desteğini almakla birlikte etkili olan bazı kişiler biat etmek yerine tarafsız kalmayı tercih ettiler Bunlar;

*SAD B. EBU VAKKAS

*ÜSAME B. ZEYD

*ABDULLAH B. ÖMER

*HASSAN B. SABİT

*EBU SAİD EL-HUDRİ

*MUHAMMED B. MESLEME

*NUMAN B. BEŞİR

*ZEYD B. SABİT

2)HZ. ALİ’NİN İLK İCRAATLARI

-Hz. Osman’ın valilerini görevden azlederek yerlerine yeni valiler atamıştır.

-Hz. Osman dönemindeki mali uygulamaların bir kısmına son vermesiydi. Bunlardan biri; Atiyyelerdir = Hz. Osman döneminde İslama hizmetlerine göre verilen atıyyeler, Hz. Ali döneminde herkese eşit olarak verilmiştir.

3)MUHALİFLER

-Muhalif gruplardan biri;

*HZ. AİŞE

*TALHA B. UBEYDULLAH

*ZÜBEYR B. AVVAM

-Hz. Ali’ye biat edildikten sonra ortaya çıkan diğer bir muhalif ise MUAVİYE B. EBU SÜFYAN’DIR.

-Hz. Osman’ın katibi MERVAN B. HAKEM ise Hz. Aişe’nin liderliğini yaptığı gruba katıldı.

-NOT : Muaviye’nin talebi, Sıffın Savaşı’ndan sonra hakemler tarafından kabul edilmiştir.

4)CEMEL SAVAŞI

-Hz. Aişe, Talha ve Zübeyr’in liderliğini yaptığı muhalefet grubu, Mekke’de bir araya geldi. Hareketin temel iddiası : Hz. Osman’ın mazlum olarak öldürüldüğünü ve Hz. Ali’nin katilleri cezalandırması gerektiği şeklindeydi.

-Aslında farklı hedefleri olan kişi ya da grupları içinde barındırdığı için bu hareketin başından beri iyi planlanmamış, hedefleri açık olmayan bir hareket olduğunu söylemek mümkündür.

-Mekke muhalefetine Hz. Osman’ın katillerini cezalandırmak gibi masum gerekçelerle destek verenler olduğu gibi mal elde etmek, kabilesinin çıkarlarını gözetmek ve şahsi kin sebebiyle katılanlar da vardı.

-Harekete katılan bazı Ümeyyeoğulları, Osman’ın çocuklarından birisinin halife seçilmesi gerektiğini savunuyorlardı.

-Savaş Hz. Aişe’nin içinde bulunduğu hevdecin etrafında yoğunlaştı. Hz. Aişe’nin savaşı devesinin üzerindeki hevdecten komuta ettiği ve çarpışmalar onun devesinin etrafında yoğunlaştığı için bu savaşa CEMEL (DEVE) VAKASI denmiştir. Hz. Ali böyle olduğunu görünce deveyi öldürtmüş ve Hz. Ali’nin zaferiyle savaş sonuçlanmıştır.

-Savaşta Hz. Aişe ile birlikte hareket eden Talha ve Zübeyr ölmüştür.

-Hz. Aişe Mekke’ye oradan da Medine’ye gitmiş ve bu olaydan sonra siyasetten uzaklaşmıştır. Ayrıca çok pişman olmuştur.

5)SIFFİN SAVAŞI

-Hz. Ali Cemel Savaşından sonra Küfe’ye giderek burasını devletin merkezi yaptı ve muaviye’ye mektup yazıp itaata davet etti. Hz. Osman’ın mazlum olarak öldürüldüğünü ve onun katillerinin cezalandırılması gerektiğini söyleyerek talebe olumsuz cevap verdi.

-Hz. Ali, Muaviye’nin itaat etmediğini, hatta kendisine karşı cepheyi genişletmeye çalıştığını görünce onunla savaşmaktan başka çare kalmadığı anladı ve savaş hazırlıklarına başladı. Muaviye’de ordusunu hazırladı ve bu iki ordu sıffin de karşı karşıya geldi.

-Durumun kötüye gittiğini gören Muaviye barış yapmak istediğini, Hz. Ali’nin görevlendirdiği EŞ’AS B. KAYS’a anlattı ve fikri makul bulundu. Ancak Hz. Ali Muaviye’nin zaman kazanmak için bunu yaptığını söylese de savaşın durmasını isteyenleri ikna edemedi. Böylelikle Hz. Aile Eş’as b. Kays’a geri çekilme emrini verdi.

-Sabaha kadar devam eden çarpışmalar sebebiyle Cuma Gecesine Herir (Hırıltı) gecesi (Leyletü’l-Herir) denir. En fazla can kaybının bu gece meydana geldiği nakledilir.

6)TAKİM

TAHKİM : Cahiliye döneminden beri bilinen, aralarında anlaşmazlık bulunan kişilerin ya da kabilelerin arasını bulmak amacıyla başvurulan bir yöntemdir.

-Hakem : Ebu Musa el-Eş’ari

-Ebu Musa çağrılarak bir anlaşma metni (tahkimname) imzalandı.

-Belge de;

*Hakemlerin Kuran’a göre hareket edecekleri, onda uygun hüküm bulamazlarsa sünnete başvuracakları

*Heva ve heveslerine göre hareket etmeyecekleri

*Bu çerçeve de verilen karara Hz. Ali ve Muaviye’nin rıza gösterecekleri

*Hakemler ve yakınlarının can ve mallarının emniyet içinde olacağı, hakemlerin nerede ve ne zaman buluşacakları ve görüşmeleri takip edebilecek kimseler hakkında hükümler vardı.

-Zamanı geldiğinde hakemler Dumetu’l-cendel bölgesinin Ezruh mevkiinde bir araya geldiler.

-Muaviye’nin Hz. Osman’ın velisi olup olmadığı konusun ele alan hakemler Muaviye’yi haklı buldular.

-Bundan sonra ümmetin başına kimin getirileceği meselesi görüşüldü. Hz. Ali ve Muaviye’nin dışında bir yönetici işinin ümmete bırakılmasına karar verildi.

-Hakemlerin aldığı karar önce Ebu Musa tarafından açıklandı. Ancak Amr b. As hile yapıp Muaviye’yi halife tayin ettiğini söyledi. Hz. Ali alınan karar karşısında şok geçirdi çünkü alınan karar da hem muaviye’nin iddiasında haklı olduğu konusuna ve Hz. Ali’nin görevden uzaklaştırılması konusundaydı.

-Muaviye Suriye’de halife ilan edildi. Böylelikle yapılan tahkim sorunu daha karmaşık hale getirdi.

7)HARİCİLERİN HZ. ALİ’YE KARŞI AYAKLANMALARI

-Hariciler Sıffin savaşından sonra tahkimin kabul edilmesi üzerine ortaya çıkan bir fırka olarak kabul edilse de, fırkanın temel görüşlerinin Hz. Osman dönemindeki siyasi çatışmalardan ve Hz. Osman’ın öldürülmesinden bağımsız olmadığı anlaşılır.

8)HARİCİLERİN DOĞUŞUNU HAZIRLAYAN ETKENLER

1)Bedevilikten şehir hayatına geçen Arap toplumunun geçirdiği değişimdir. Bu geçiş sürecinde çeşitli faktörlerin etkisinde kalan insanlar farklı tavırlar sergilemişler, aynı kabileden oldukları halde karşı karşıya gelebilmişlerdir.

2)Toplumun zamanla siyasal konulara daha fazla ilgi duymasıdır.

3)Şahısların olaylar karşısındaki tavırları, aldıkları dini eğitim, nasları anlama ve yorumlama yetenekleri de Hariciliğin doğuşunda önemli bir etkendir.

NOT : Haricileri incelediğimiz de kendilerinden farklı düşüncelere sahip kimselere karşı katı tutum takındıkları, nasları yüzeysel bir şekilde anladıkları, bununla birlikte samimiyetleriyle temayüz ettiklerini görürüz.

4)Hz. Osman döneminde toplumun siyasetle daha fazla ilgilenmesi, valilerin ve halifenin icraatlarını sorgulamaya başlaması

5)Toplumun yaşadığı ekonomik değişim süreci

6)Zenginliğin paylaşımında ortaya çıkan sorunlar

9)NEHREVAN SAVAŞI

-Hariciler hakemler buluşuncaya kadar Küfe’de beklemeye devam ettiler. Son ana kadar Hz. Ali’nin, hakemi Ebu Musa’yı göndermekten vazgeçmesini beklediler. Hz. Ali hakemi gönderince de bir dizi toplantı yaparak izleyecekleri yolu belirlemeye çalıştılar. Onlara göre Hz. Ali, hakemi göndermek suretiyle itaat edilme hakkını kaybetti. Bu sebeple hemen onun başlarına imam olarak Abdullah b. Vehb er-Rasibi’yi seçtiler. Ele aldıkları konulardan biri, gidecekleri yerdi.

Nihayet Nehrevan denilen yerde diğer şehirlerden gelecek arkadaşlarıyla buluşup başka bir yere gitmeye karar verdiler.

Basra’dan gelen grubun başında Mis’ar b. Fedek’i isimli bir harici vardı. Yolda Abdullah b. Habbab b. Eret’le karşılaştılar, kendisini ve hamile eşini öldürdüler. Hz. Ali öldürülmeleri üzerine Haricilerden katillerin teslim edilmesini istedi ancak Hariciler kabul etmedi.

Hz. Ali önce ordusunu Nehrevan’a sevk etti. Haricilere elçiler göndererek Abdullah ve eşinin katillerini teslim etmelerini ve isyandan vazgeçmelerini telkin etti. Haricilerin önemli bir kısmı savaş alanından ayrıldı. Burada kalanlar ve Hz. Ali’nin ordusu arasında meydana gelen savaşta Haricilerin önemli bir kısmı öldürüldü.

Öte yandan Muaviye, Hz. Ali’ye karşı hakimiyet alanını genişletti. Mısır eyaletini ele geçirdiği gibi, Irak- Cezire- Hicaz ve Yemen bölgelerine yaptığı akınlarla, Hz. Ali’nin sahip olduğu topraklara dahi hakim olamadığı intibaını vererek imajını zedelemeyi amaçladı.

10)HZ. ALİ’NİN VEFATI

-Nehrevan’da arkadaşlarının öldürülmesi sebebiyle Haricilerin Hz. Ali’ye duydukları nefret artmıştı.

-Fitnenin sebebi olarak gördükleri Hz. Ali, Muaviye ve Amr b. As’ı öldürmenin sonucu çözeceğini düşündüler. Bu amaçla üçüne de aynı gün suikast düzenlemeye karar verdiler. Hz. Ali vefat etti.

HZ.HASAN DÖNEMİ

1)HZ. HASAN’IN HALİFE SEÇİLMESİ

-Biatı izleyen aylarda Basra, Mekke, Medine, Hicaz ve Yemen eyaletleri biatlerini bildirdi; ancak Mısır ve Suriye eyaletleri Muaviye’ye bağlı olduğu için biat etmediler. Hz. Hasan iktidara geldikten sonra babasının valilerini yerinde bırakarak onları değiştirmedi.

2)HZ. HASAN’IN MUAVİYEYLE BARIŞ YAPMASI

-Muaviye harekete geçti.

-Muaviye’nin harekete geçtiğini öğrenen Hz. Hasan adamlarına toplanma emri verdi; ancak halktan beklediği desteği alamadı. Hz. Hasan ordusunu bu zorluklar içinde toplayabildi.

-Ubeydullah b. Abbas’ı ordunun başına kumandan olarak atadı. Muaviye Ubeydullah’ı para karşılığında kendi tarafına geçmesine ikna etti.

-Muaviye ile mücadele etmesinin zorluğunu gören Hz. Hasan barış önerisinde bulundu ve Muaviye teklifi kabul etti. Buna karşılık Hz. Hasan’da hilafet haklarından vazgeçti.

-Hz. Hasan hilafeti bıraktıktan sonra Muaviye Küfe’ye giderek halkın huzurunda Hz. Hasan, Hz. Hüseyin ve diğer ehl-i beyt mensupları ile taraftarlarından biat aldı.

-Böylece yaklaşık 6 ay süren Hz. Hasan’ın hilafeti sona ermiş oldu. Bu anlaşma ile birlikte İslam ümmetinin birliği tekrar sağlandı. Bu yüzden bu yıla BİRLİK YILI (AMÜ’L-CEMA’A) denilmiştir.

3)HZ. HASAN’IN MUAVİYEYLE BARIŞ YAPMASININ SEBEPLERİ

1)Hz. Ali’nin Küfe’de planlanmış bir suikast sonucu öldürülmesi, Medain’de Hz. Hasan’ın çadırına saldırarak malının talan edilmesi ve yaralanması

2)Küfelilerin arzularını yerine getiren bir halife istemeleri, talepleri yerine gelmezse onu yalnız bırakacakları

3)Küfelilere karşı duyduğu güvensizlik

4)Ubeydullah’ın Muaviye tarafına geçmesi