İslam Kurumları ve Medeniyeti Tüm Ünite Özetleri
İSLAM KURUMLARI VE MEDENİYETİ DERSİ KONU ÖZETLERİ
1.ÜNİTE
KÜLTÜR VE MEDENİYET
Toplum: İnsan davranışlarını hem hürriyete kavuşturan hem de sınırlandıran gruplaşmalara ve bölünmelere yol açan değişken sosyal örgüttür.
Sosyal İlişkiler: 2 tür ilişki vardır.
1) Fiziki İlişki: Varlıkların birbiriyle haberleşmeden varlık bilincine ermeden kurdukları ilişkidir.
Bilgisayarla masa arasında dünya ve güneş arasında ateşle duman arasındaki ilişki buna örnektir.
2) Sosyal İlişki: Eşyaların karşılıklı haberleşme ilişkisine dayanır.
Seçmenin adayla annenin çocukla işçinin işverenle ilişkisi bu ilişki tipine örnektir.
Sosyal İlişkinin fiziki ilişkiden farkı= haberli oluşu ve birlikte mensup olması yani âidiyet duygusudur.
Toplumların karmaşıklığı ölçüsünde sosyal ilişki çeşitlilik kazanır.
Sosyal İlişki Örnekleri:
1)Ordunun düşmanla ilişkisi= ZIT İLİŞKİ
2)Satıcının müşteriyle ilişkisi=İKTİSADİ İLİŞKİ
3)İki futbol takımının ilişkisi=SPORTİF/REKABET İLİŞKİ
4)Kardeşlerin ilişkisi=ŞAHSİ/ÂİLEVİ İLİŞKİ
5)Konferansçı ile dinleyici arasındaki ilişki=SOSYO- KÜLTÜREL İLİŞKİ
KURUMLAR
Kurum: Menfaat birliği meydana getiren fertlerin bu birliği yürütmek için kurdukları veya kurulmuş olarak buldukları usullere kurum ( müessese)denilir.
Ziya Gökalp’ e göre kurum:
Bir medeniyete mensup milletler arasındaki kurallara gelenek denilir.Din ahlak hukuk dil vs..hangileri milli vicdana uygun ve milli hayatta canlı surette yaşıyorsa onlara müessese denilir.
Her menfaat birliğinin ulaşmak istediği amaca göre kurumu vardır.Örn. bir hastane.Hastane dediğimiz zaman hastaların bakımına ayrılmış bina olarak da doktor hemşire hizmetlinin oluşturduğu örgüt olarak da düşünebiliriz.
Birlik ve Kurum arasındaki fark= Bir şeyi organize olmuş grup olarak ele alırsak bu birlik = muamele şekli olarak ele alırsak kurumdur.Birlik üyeliğe kurum hizmet usul ve araçlarına delalet eder.
Okulu öğretmen ve öğrenci grubu olarak düşünürsek birlik eğitim ve öğretim sistemi olarak ele alırsak kurum olur.
Kurumların özeklikleri:
1)Kurumlar organik izafi bütünlük oluşturur.Kurumları oluşturan unsurlar arası bağ vardır.
2)Kurumların göreli süreklilikleri vardır.
Göreli sürekliliğe örnek hukuk güvenlik sağlık eğitim ve sosyal yardım alanındaki bazı kurum ve kuruluşlar
1)Hukuk kurumu olan Danıştay 1868’de Şuarayı Devlet
2)Güvenlik kurumu olan Polis Teşkilatı 1845’te
3)Sağlık kuruluşu olan Vakıf Gureba Hastanesi 1845’te
4)Eğitim kurumu olan Bursa Erkek Lisesi 1883’te Mülkiye İdadisi adıyla
5)Sosyal yardım kurumu olan Dârülacaze 1895’te kuruldu.
KÜLTÜR ve MEDENİYET KELİME ANLAMLARI
Kültür: Bakmak özenmek sürmek ekip biçmek anlamında Latince culture sözcüğünden gelir.
İlk defa bu kelimeyi insan zekasının oluşumu ve gelişimi manasında Voltairkullanmıştır.
Arapçada kültür es-sekâfe yani maharetli ve zeki olmak ilim sanatta maharet kazanmak anlamında kullanılır.
Türkçede kültürü ifade etmek için İrfan kelimesi kullanılır.İlmü irfan da buradan gelir.
Ziya Gökalp kültür kelimesine karşılık Arapça kelime olarak Hars ve Ekinkelimesi de kullanılmıştır.
Medeniyet: Batı dilindeki karşılığı Civilisation ‘dur.Latince civitas kelimesinden gelir.
İngilizce city veya Fransızca cite (şehir) kelimeleri anlamındadır.
Arapçada el-hadâre ( göçebeliğin zıttı olarak şehirlere yerleşmek demektir.) ve et-temeddün ( şehre gelmek iskân etmek) kelimeleri medeniyet kelimesinin karşılığı kullanılır.
Osmanlı yazarları medeniyet kelimesini karşılamak için umrân ma’mûr ve i’mâr kelimelerini kullanmışlar.
Medeniyet ilk defa civilisation kelimesine karşılık Sadık Rifat Paşa tarafından 1838 yılında kullanılmıştır.1890’dan sonra medeniyet terim haline geldi.1940’lardan sonra uygarlık kelimesi dilimize girdi.
Filozoflar eğitimicilerin vs. kültür tanımları
E.B.Taylor’ a göre kültür:İman bilgi sanat ahlak örf ve adetleri insanın maharet ve alışkanlıklarını ifade eden karmaşık kavramdır.
Ziya Gökalp’e göre kültür: Bir milletin dini ahlaki hukuki iktisadi lisani akli vs. bir bütünüdür.
Kültürfizik: Kısaca beden eğitimi demektir.
Genel kültür: İş meslek uzmanlık alanı dışı herkesin bilmesi gereken görgü ve yetenekler anlatılır.
E.Sapir’e göre kültür: Varlığımızın yapısını belirleyen maddi- manevi unsurlarbirliğidir.
R.Thurnwald’a göre kültür:Bir topluluktaki örf ve adetlerin davranış tarzı ve teşkilat tesislerinin ahenkli bütünüdür.
C.Wissler’e göre kültür:Halkın yaşam tarzıdır.
A.Young’a göre kültür:İnsanın bizzat meydana getirdiği eserlerdi.
Tozzer’e göre kültür: Toplumsal olarak öğretilip yeni kuşaklara aşılanan davranışlardır.
R.M.MacIver’e göre kültür:Yaşayış düşünüş tarzımızda günlük hayatta sanat ve eğlencede tabiatın kendini ifade etmesidir.
Medeniyet Terimi ve Tanımları
Bilim adamlarının bazısına göre kültürün manevi unsurlarını kültür, maddi ve teknik unsurlarını medeniyet olarak değerlendirmişlerdir.
MacIver= medeniyet insanın hayatı üzerindeki şartları kontrol etmek amacıyla çaba sarf etmesi ve bunun sonucu oluşan mekanizmaların bütünüdür.
Ziya Gökalp= milli kültürü meydana getiren unsurların değişik milletlerin ortak hayatında aldığı şekle medeniyet denir.
Farklı inanış düşünce davranış tarzları her milletin kültürünü oluşturur.Milli kültürlerdeğişiklik gösterse bile her kültür kendi özelliğini korur.
Kültür ve Medeniyet arasındaki Farklar
Ziya Gökalp’in sıraladığı farklılıklar:
1)Kültür milli, medeniyet milletler arasıdır.
2)Medeniyet ferdi irade ve metotla ortaya çıkan sosyal olaylar bütünü kültür = ilham ve duygu sayesinde oluşur.
Kültür ile medeniyeti birbirinden ayıran husus= kültürün özellikle duygulardan medeniyetin özellikle bilgilerden meydana gelmiş olmasıdır.
3)Medeniyet iktisadi dini hukuki vs..fikirlerin bütünüdür.
4)Medeniyet= insanın fayda edinmek düşüncesi ile amaca erişmek için kullandığı araçlardır.Kültür ise=kendi başına amaç olan şeydir.
Spor faaliyeti kültürü spor salon ve aletleri medeniyeti= okumak ve bilgi edinmek kültürü bunu sağlamak için üretilen kağıt kalem medeniyeti oluşturur.
5)Kültürü oluşturan duygular samimi içten olduğu için incelenmesi zordur.Medeniyet çok sayıda teşkilat ve müesseselerden oluştuğu için kolay anlaşılır.
Milli kültürü bozulmuş milletlere DEJENERE MİLLETLER denir.
Asabiyet: Arapça kökenli A-sa-be den türemiştir.Cahiliye dön.aralarında baba tarafından kan bağı olan akrabaların oluşturduğu topluluğa asabe denilir.Toplum dışı saldırıdan korunmak için oluşturulan birlik beraberlik duygusuna asabiyet denilir.
KÜLTÜR UNSURLARI
Kültürün meydana gelmesi gelişmesi için=
1)Biyolojik
2)Psikolojik
3)Sosyal ihtiyaçlarını karşılama isteğine bağlıdır.Bu 3 unsurun tatmininde rol oynayan vasıtalara Kültür Unsuru bunların oluşturduğu bileşime de Kültür Faaliyetleri denilmektedir.
Tüm toplumların yaşam biçimi farklıdır= çünkü her toplumun kültür unsurları birebir ve benzer değildir.
Kültür unsurları bütünlük gösterir.Birindeki aksama veya bozulma ötekilerini de etkiler.
Maddi Kültür Unsurları
Maddi Kültür= İnsan eliyle yapılan alet eserler el emeğiyle ham maddeyi işlemesiyle oluşur.İnsan eliyle yapılanları kapsar.
Maddi kültür unsurları arsında en dikkat çekeni Teknolojidir.
Teknoloji= bilginin pratiğe aktarılması dır.Değişim gelişim ve süreklilik teknolojinin en önemli özelliğidir.
Manevi Kültür Unsurları
Din ahlak dil hukuk estetik eğitim örf âdet ve sosyal kurumlar yer alır.İnsanın sosyal ve psikolojik ihtiyaçları kültürün manevi unsurlarını oluşturur.
Bir milletin hayat telâkkisi hukuki iktisadi ahlaki estetik vs..anlayışları manevi kültürü oluşturur.
Manevi kültür unsurlarının en önemlisi dildir.
Dil kültürün gelişip yeni kuşaklara aktarılmasında toplumların sürekliliğe ve grupların etkili foksiyonda bulunmasına etki eder.
Manevi kültür unsurları arasında din de önemlidir.
Din bütün unsurların ( hukuk ahlak örf adet vs.)din etkisi altında şekillenir.
Manevi kültür unsurları arasında ahlak hukuk kuralları örf ve adetler vs..yer alır.İnsanların sürekli ilişkisinden ve etkileşimlerinden topluma bütünlük kazandırır.
Manevi kültür unsurundan estetikte önemlidir.Sanatkâr içinde yetiştiği toplumun değerinden bağımsız eser ortaya koyamaz kendi duygularını yansıtırken aynı zamanda toplum değerlerini de yansıtır.
Manevi kültür unsurlarından biri de eğitimdir.Eğitim bilginin bir kuşaktan diğer kuşağa aktarımını sağlar.
Kültür Unsurlarının Medeniyete Değer Kazandırması
Her medeniyet farklı bir teknikte öne çıkmıştır.
Batı Medeniyetinde materyalist
Eski Yunan Medeniyetinde akılcı
Hint Medeniyetinde mistik
Bu 3 medeniyete karşı vahye dayalı medeniyet olan İSLAM Medeniyeti gelmiştir.
Kültürün Özellikleri
1)Kültür öğrenilmiş davranış topluluğudur.
2)Tarihsel ve süreklidir.
3)Toplumsal bir üründür.
4)İhtiyaç giderici özelliğe sahiptir.
İbn Hldun ihtiyaçları zaruri/tabii hâci ve kemâli/tahsini olmak üzere 3’e ayırır.
5)Sürekli değişme gösterir.
6)Kültür dengeli bütünlük oluşturma eğilimindedir.
7)Kültür dışarıdan aldığı unsur konusunda seçicidir.
Medeniyetin Doğuşuna Etki Eden Faktörler
1)İnsan= İnsan en temel faktördür.İnsanın duyguları ve iç tepkileri önemlidir.
2)Toplum: Sosyal ve kültürel olayların açıklanmasında toplum önem kazanır.Toplum olmadan ekonomik ve kültürel faaliyetler olamaz.
3)Coğrafi çevre: Yerleşim alanlarının iklim ve doğal imkanların kültür gelişimine etkisi büyüktür.
Coğrafi çevrenin doğrudan ve dolaylı etkisi vardır.Bu etki yüzünden nehir tipi yayla tipi takımadalar tipi bataklık tipi ve kara tipi medeniyetler oluşmuştur.
Bu Oluşan Medeniyet Tiplerine Örnekler
Nehir Tipi = Mısır ve İndus Medeniyetleri
Yayla Tipi = Hint Medeniyeti
Takımadalar Tipi = Girit Medeniyeti
Bataklık Tipi= Maya Medeniyeti
Kara Tipi = Çin İSLAM Hint ve Batı Medeniyeti
Medeniyetlerin Doğuşuna İlişkin Teoriler
En çok benimsenen 2 görüş vardır.Gelişme ve Yayılma Teorileridir.
1)Gelişme Teorisi:Evrimci yaklaşımla oluşmuştur.Biyolojik evrimin kültüre uygulanmasını konu edinir.Medeniyet vahşet devirlerinden günümüze kadar sürekli ilerleyen insan kültürünün eseridir.
Bu teoriyi benimseyen insanlar birlik ve ayniliği kabul eder.Dünyanın her yerinde tek ve benzer kültür olmayacağı için bu teoriye karşı yayılma teorisi doğmuştur.
2)Yayılma Teorisi: Kültür ve medeniyetteki gelişmenin asıl sebebini kültür teması ve sonucunda arar.İnsan yeni bir şey keşfetmekten çok taklit etme eğilimlidir.Medeniyet belli bölge belli toplum da ortaya çıkınca oradan komşu toplumlara yayılır.Suya atılan taşın dağılıp yayılması gibi…
Medeniyetin ortaya çıkması için uygun ortama ihtiyaç vardır.bu ortamda Mısır’dır.Medeniyetler kendi kaynaklarında güçlüdür kaynağından uzaklaştıkça zayıflarlar özgürlüklerini kaybeder.
Kültür ve Medeniyetin doğuş ve yayılmasını vahye göre açıklayan dini görüşe göre Hz. Adem2in ilk insan ve İlk Peygamber olması ilk kültüründe vahye dayalı olmasını gerektirir.
Kur’an’ı Kerim’de Bakara Suresi 31. Ayette “.Hz. ALLAH (c.c.). Adem’ e bütün isimleri öğretti” buyuruyor.Gerçekten de Adem (as) ’ın bildiklerini başkalarına öğretmesi için belli bir kültür bilgi ve dile sahip olması gerekir.
İSLAM Kültür ve Medeniyeti
İSLAM dini 7.yy da yayılmaya başlamıştır.İSLAMiyet’in en önemli özelliği ulaştığı insan ve toplulukları değişime uğratmasıdır.İSLAM Medeniyeti= İSLAM dinini kabul eden milletlerin beraberce oluşturduğu medeniyetin adıdır.Bu medeniyetin gelişiminde Araplar İranlılar ve türklerin etkisi büyüktür.
bodley ‘in “ rönesans’ı İSLAMiyete borçluyuz” sözü bu gerçeği dile getirmektedir.
İSLAM Medeniyetinin özü Tevhid yani .Hz. ALLAH (c.c.). (c.c.)’ın tek her şeyin üstün ve mutlak yaratıcısı olduğudur.
İSLAM’ın bütün çeşitlilik zenginlik ve tarihi kültür ve eğitimi ilim ve medeniyetini kısaca şu cümle özetler:
“LÂ İLAHE İLLALLAH (C.C.)..”