[nurşen35]

ASKERİ KURUMLAR (10. ÜNİTE)

*Hz.Peygamber’in ordu kurmayışının 2 nedeni vardı.1)Bağımsız devlet ve topraklarının olmayışı 2)Savaşa izin verilmemesi.*Peygamberimiz 622 yılında Medine2ye göç edince bağımsız toprakları oldu.*Hz.Peygamber stratejik önem taşıyan yere seriyyeler gönderirdi,hicretin 2. yılı 624’te Abdullah b. Cahş komutasını da Baht-ı Nahle’ye gönderdi.

Gazve ve Seriye ne demektir?Gazve, Peygamberimizin bizzat katıldığı savaşlardır Seriyye; Peygamberimizin katılmadığı sahabisinin katıldığı savaşlardır.Müslümanlara Savaş izninin verildiği ayet hangisidir ve ne zaman nâzil olmuştur? Aynı konuda başka ayetler varsa bulunuz.Müslümanlara 624 yılında Hac Suresi 39. ayetiyle savaş izni verildi. Konuyla ilgili ayetler; Hac-40, Bakara-190, Bakara-193.



Hz.Peygamber Devri: silâh tutan her erkek askerlikle mükellefti.Savunma savaşına herkes katılırdı, düzenli ordu yoktu. Orduya katılanların ve gönüllülerin ismi sicil defterine yazılırdı.

Hulefa-i Râşidin Devri: Hz.Ömer döneminde fetihler artınca , düzenli orduyu kurdu.Mısır, Filistin, Suriye,ıran,Irak Müslümanların eline geçti.*Fethedilen topraklardan alınan harac ve cizye hazine gelirini artmasına neden oldu.*Hz.Ömer ilk askeri divanı kurdu. Bu askerlere-ailesine maaş bağladı.*Askerler için ordugah şehirler (emsâr) inşa ettirdi.Cihad ruhu canlı tutuldu.

Emeviler Devri: Hz.Ömer’in askeri teşkilatında değişiklik yapmadı.*Orduyu 2. Mervan’a kadar hâmis adlı 5 bölümde düzenledi.Ortada merkez birlikleri ( Kalbü’l- ceyş), sağ kanat( meymene), sol kanat( meysere) süvariden oluşan öncü birlikler ( talîa) veya mukaddeme) ,artçı birlikler ( sâakatü’l- ceyş) *2.Mervan’dan sonra kurdus taburları ortaya çıktı.*Ordu yönetimini Divânü’l- cünd yürüttü, ordu temelini mürtezika oluşturuyordu.*Mütetavvia denilen gönüllülerde vardı.*ılk dönem Emevi ordusunda Arap askerler avrdı.sonra mevâli ( Arap olmayanlarda )askere alındı.

Abbasiler Devri: Divânü’l- Ceyş askeri divan görevine devam etti.*Ordunun temeli mürtezikadan oluşuyordu, mütevvia gönüllüleri de vardı.*Ordu 5 gruptan oluşuyordu.1) Muhafız birliği (haserü’l-halife- halifenin muhafızı) denir. 2) Vezir –devlet adamlarının emrinde görev yapan birlikler 3) Vilâyetlerdeki askeri kuvvetler 4) Avâsım, Suğur sınır garnizonlarında görev yapan birlikler. 5) Yardımcı kuvvetler

*ılk Abbasi ordusundaki sınıflar; 1)Müşât veya reccâle – Kılıç kalkanla danayılan yaya birlikler. 2)Fürsân- savaş baltasını taşıyan atlı birlikler 3)Rumât-özel yetişmiş okçu birlikler 4)Neffâtün- petrole bulaşmış paçavraları düşman üzerine atan askeri birlik 5)mühendisler ve istihkâm birlikleri- silah yapan, tamir eden vs.*Orduda Emevilerdeki gibi beşli düzen esastı.*Halife Mu’tasım, Muhafız kıtası meydana getirmiştir.*Türkler hilâfet ordusu safına katılınca Abbasiler 10’lu sistemi uyguladı.Arif 10 askere, halife 50 askere, nakîb 100 askere, kâid 1.000 askere emîr 10.000 askere komuta edilirdi. 100 neferin oluşturduğu askeri birlik bölüğü,bölükler de taburu ( kurdus) oluşturur.*Abbasilerde Arap olmayanlarda göreve getirildiler.

Türk-İSLAM Devleti’nde Askeri Kurumlar:



1) Karahanlılar: Ordusunun başındasubaşı adlı komutan vardı.*Savaş sırasında Turan Taktiği uyguluyorlardı.2)Selçuklular: B.Selçuklu Devleti’nde muazzam ordu teşkilâtı vardı.Selçuklu ordusunun kısımları:

1) Guleman-ı Saray: ( Saray köleleri) Çeşitli milletlerden küçük yaşta alınıp sarayda yetiştirlen çocuklardan oluşur.Gulemhane Osmanlıdaki Enderun Mektebine benzer.ıkta sahibi değillerdi, Bistgânî denilen maaş alırlardı.2) Hassa Ordusu: atlı birliklerine sipahi denir.ıkta sahibidirler, maaş verilmez. Bunların yetişmesinde B.Selçuklu Devleti’nde Sipehsalar, Anadolu Selçuklu Devlet’inde Beylerbeyi sorumludur.*Selçuklu ordusu sefere giderken ihtiyacını Emir-i Ârız yapardı, Emir-i Ârız’ın başında olduğu askeri divan Divan-ı Arzu’l-Ceyş’tir.*Selçuklu Devleti serleşkerlik denen askeri bölgeye ayrılmıştı.Ehliyet- liyakat sahibi olanlar beylerbeyi olurdu.Osmanlılar: Kapıkulu Askerleri: ılk düzenli askeri birlikler Çandarlı Kara Halil’in teklifleriyle olmuştur.*Pençik Oğlanı-devşirme usulü getirilince Yeniçeri denildi,hassa birliği olduğu için kendilerine Kapıkulu askeri denildi.*1.Murat zamanında kurulmuştur,yaya-atlı olarak 2’ye ayrılır.
Eyalet askerleri: Osmanlı ordusunun en eski askeri teşkilâtı tımarlı sipahilerdir.Maaş ödenmez, dirlik verilir.Atlı asker- cebeli beslerlerdi.Kanuni’den sonra önemini yitirmiş.Yardımcı Kuvvetler: Akıncı ocağı, azablar, deliler, Yörükler,leventler, sekban, sarıcalar, gönüllü ve beşliler..*Yeniçeri Ocağı bozulunca 3.Selim Nizam-ı Cedit ordusunu kurdu.*2.Mahmut Asâkir-i Mansûre-i Muhammediye adıyla ordu kurdu.*Hz.Ömer divanı kurup Medine halkı ve fetihlere katılan askerlere maaş bağladı.*3.Yezid maaşları %10 oranında eksiltmiş ve kendisine NÂKIS ( eksilten) denilmiştir.

Bayrak ve Sancaklar: Cahiliye Döneminde Bayraktarlık ( liva)Abdüddâroğulları, Sancaktarlık ( râye) Ümeyyeoğullarındadır.*Hz.Peygamber Döneminde bayrak beyaz, sancak siyah renkteydi.*Emeviler beyaz liva kullanıyordu.*Abbasiler bayrak ve sancaklarında siyahı tercih etmişti.*Karahanlılar tuğ kullanırdı.Tuğ ne demektir?Atkuyruğu bağlanmış, ucuna altın top geçirilmiş mızrak türünden saltanat alâmetidir.Osmanlıda tuğ vezirlik,beylerbeyliği, sancakbeyliği alâmeti olarak kullanılmıştır.



*B.Selçuklu devleti her çeşit renk bayrak kullanmıştır.*Osmanlı cihad- gaza kavramını hatırlattığı için yeşil sancak kullanmıştır.Silâh ve Âletler: en eski örneği Yontma taş devrindeki el baltasıdır.*Kılıç, kalkan, mızrak, ok-yay,gürz,zırh,miğfer, savaş baltası,hançer, harbe,bıçak vs..*Kılıcın Arap ve Osmanlılarda özel yeri vardı.Osmanlının en çok önem verdiği kılıç Dımaşki- şam kılıcıdır.Osmanlı sultanlarının tahta oturma merasimi eyyüp Sultanda yapılırdı.*İSLAMiyetten sonra mancınık ve arrâde önem kazandı.Mancınığı İSLAM Tarihinde ilk kez Peygamberimiz zamanında Selman-ı Fârisi kullandı.*Dabr, debbaler kuşatma silahı arasındaydı.*ıstanbul’un fethi sırasında muhasara kulelerini kullandılar.

*Müslümanlar Bizansla yaptıkları savaşlar sonucunda Grejuva ateşi- Rum ateşini kullanmayı öğrendiler.*Fatih Sultan Mehmet zamanında topçuluk ilerleme kaydetti.Donanma: ılk deniz seferi Bahreyn valisi Alâ b. Hadramî gerçekleştirdi.*Müslümanlar denizciliği Bizanslardan öğrendi.*Emeviler zamanında Donanma Komutanlığı kuruldu. Gemi komutanlarına kâid,kaptanlarına reis deniliyordu.

Selçuklular ve Osmanlılarda Donanma: Anadolu’da ilk Türk donanması 1. Kılıçarslan zamanında Çaka Bey kurdu. Donanmaları başına Reisü’l-Bahr denen amiralleri getirdi.*Karesi, Aydın,Saruhan,Menteşe beyliklerinin donanması vardır.*Türk Donanmasındaki gelişme Kanuni Devrindedir.Barbaros Hayrettin Paşa kaptanıderyalığa gelince en büyük deniz gücü haline geldi.*Osmanlıdaki Donanma-yı Humayun’un başında Kaptan-ı Derya bulunur.*Kaptanıderyalık 1867’de kaldırılıp Bahriye Nezareti oldu