[Mihrinaz]

BÖLÜM-2 İSLAM AHLAK FELSEFESİ

1. Terim olarak “insan nefsinde yerleşen

öyle bir melekedir ki eylem ve fiiller

hiçbir zorlama olmaksızın, düşünüp

taşınmadan kolaylıkla ve rahatlıkla

ortaya çıkar” diye tarif edilir. Cümleleri

aşağıdakilerden hangisinin tanımıdır?

A) İyi

B) Değer

C) Ahlak

D) Felsefe

E) Meleke

2. Ahlak ilminin konusu aşağıdakilerden

hangisidir?

A) İyi ve kötü huyların sahibi olarak

bizzat insandır.

B) İki cihan mutluluğunu sağlamaktır.

C) Doğruluk, yükümlülük, erdem,

güzellik ve hakikattir.

D) Hazza göre değerlerin tabiatını

belirlemektir.

E) Ontolojiye, değere ve estetiğe bağlı

bilgidir

3. İslam düşüncesinde felsefe/hikmet

teorik ve pratik ilimler diye iki kısımda

incelenir. Ahlak, klasik ilim tasnifinde

hangi kapsamda değerlendirilmektedir?

A) Teorik ilimler

B) Hukuk

C) Metafizik

D) Pratik ilimler

E) Fizik

4. Aşağıdakilerden hangisi ayet ve

hadislerde geçen olumlu ahlaki

özelliklerden değildir?

A) Tayyib

B) Hasene

C) Bir

D) Said

E) Asabiyet

5. Adalet prensibine göre Allah zatı

gereği adildir; bundan Allah’ın adil

olduğu ve kötülüğü asla işlemeyeceği

sonucu çıkartılır. Allah’ın fiillerinin adil

olmasının önemli bir sonucu olarak

insan, ahirette ödül ve cezayı hak

kazanır. Cümleleri hangi ekolün

düşüncelerini yansıtmaktadır?

A) Eşari

B) Maturidi

C) Cebriye

D) Mutezile

E) Kaderiyye

6. “Mutezile, ahlaki değerleri, fiillerin

değişmez niteliği olarak kabul eder.

Değerlerin kaynağı ontik olarak

kendilerinde bulunmaktadır.” Bu

düşünceye göre değerler hakkında

aşağıdaki yargılardan hangisi

söylenebilir?

A) Değerler sübjektiftir.

B) Değerler bilinemez.

C) Değerler objektiftir.

D) Değerlerin kaynağı nakildir.

E) Değerler hazza göre belirlenir.

D.Ü. İLAHİYAT FAKÜLTESİ - İLİTAM FİNAL SINAVI

6

BÖLÜM-2 İSLAM AHLAK FELSEFESİ

7. “Hakim olan Allah, her işi hikmete ve

bir gayeye göre yapar çünkü

Mutezile’ye göre gayesiz eylemler boş

ve anlamsızdır (sefeh abes). Fakat Allah

kendisi için değil insanların faydasını

gaye edinmektedir. O’nun bütün işleri

iyi, mükemmel, adil ve hikmetlidir.”

Aşağıdaki seçeneklerden hangisi

metinde verilen düşünceyle uyuşmaz?

A) İnsan, irade hürriyetine sahiptir.

B) İnsan fiillerinin yaratıcısı Allah’tır, kul

kesbeder.

C) İrade hürriyetinden mahrum olan

insanın ödül ve cezaya (va’d ve vaid)

muhatap olması söz konusu değildir.

D) İnsanların fiillerinin yaratıcısı Allah

değil, insanların kendileridir.

E) İnsanın eylemlerinden sorumlu

tutulabilmesi, insanda irade, kudret,

kasıt ve ilim olmasını gerektirir.

8. Fesad anlamına gelen ve “kabih”

terimiyle ifade ettikleri ahlaki şer ile

hastalık, felaket, sakatlık gibi zarar ve

musibetleri ifade eden tabii ve metafizik

şer arasında ayrım yapılır. İrade

hürriyeti sadece ahlaki kötülük için söz

konusudur. Metafizik şer kapsamındaki

hususlar insan güç ve kudretini aşan

olaylar olduğu için insan sorumluluğu

dışında değerlendirilir. Bunlar sadece

Allah’ın takdirine bağlıdır. Yukarıdaki

ifadeler hangi düşünceyi yansıtır?

A) Maturidiye

B) Eşariye

C) Mutezile

D) Meşşai filozoflar

E) Şia

9. Mutezile düşüncesine göre insanın

yaptığı eylemlerden dolayı sorumlu

tutulabilmesi için taşıması gereken

şartlar nelerdir?

A) İrade/ kudret/ kasıt/ ilim

B) Kesb/ kudret/ irade/ hikmet

C) Ödül/ ilim / hikmet / kudret

D) Asalet/ hikmet/ kudret / akıl

E) Beş duyu/ akıl/ hikmet / kudret

10. “Allah, dilediğini dilediği gibi yapan,

her şeye gücü yeten mutlak kudret ve

irade sahibi bir varlık olarak tarif edilir.

Buna bağlı olarak, iyi, kötü, doğruluk,

adalet, zulüm gibi ahlaki değerlerin

Allah’ın kudret ve iradesinden bağımsız

objektif değerleri yoktur. İyi, kötü gibi

ahlaki nitelikler, Allah’ın emir ve

yasaklarıyla ortaya çıkar.” Aktarılan

cümleler hangi düşünürün fikrini

yansıtmaktadır?

A) İmam Maturidi

B) Kindi

C) Ebubekir Razi

D) Hasan Eşari

E) Kadı Abdülcebbar

11. Aşağıdaki ifadelerden hangisi Eşari

düşüncesi için söylenemez?

A) Ahlaki değerlerin tabiatı, ancak ilahi

emir ve yasaklarla mümkündür.

B) Ahlaki değerler, İlahi hitaba muhatap

olduktan sonra tezahür eder.

C) İnsan davranışlarını iyi veya kötü

şeklinde kategorize etmek ilahi

vahiyden bağımsız yapılamaz.

D) Değer hükümlerinin sabit oluşu

onlara göre akılla değil şeriat yoluyla

gerçekleşir.

E) Bir şey iyi olduğu için Allah

emretmekte; bir şeyde zati olarak

kötü olduğu için Allah

nehyetmektedir.

12. Şeyler, tabiatlarında iyilik, kötülük

gibi nitelikleri barındırır. Ona göre

bu niteliklerin eşyaya nispetleri

aklen ya zorunlu, ya mümkün ya da

imkansız olmak üzere üç çeşittir.

Maturidi’nin ahlak düşüncesini

yansıtan bu ifadelerle uyuşmayan

seçenek aşağıdakilerden hangisidir?

A) Aklen zorunlu olan bir şeyi vahiy

başka türlü değerlendirmez.

B) İmkansız olan hususlarda akıl-nakil

çelişmez.

C) Zorunlu ve imkansız kategorileri

hakkında aklın hükmü nakle

uygundur.

D) Akılla nakil arasındaki değerlere dair

farklılaşma

E) Mümkün kategorisine giren

hususlardadır.

13. “Şer yüce Allah’tandır; fakat Allah

şerri, kendisi için değil başkası için

şer olarak yaratmıştır” ifadesi hangi

ekolün görüşüdür?

A) Maturidiye

B) Eşariye

C) Mutezile

D) Meşşaiyye

E) Cebriye

14. Maturidiye ahlak düşüncesine

uymayan seçenek aşağıdakilerden

hangisidir?

A) Güç sahibi olmayan birinin yükümlü

tutulması görüşüne (teklif-i ma la

yutak) karşı çıkar.

B) Küfür ve şirk dışındaki büyük ve küçük

günahların cezalarının devamlı

olmayacağı hatta Allah isterse bu

günahları affeder.

C) İnsan fiil ve davranışlarında seçme

özgürlüğü ve onu gerçekleştirme

kudretine sahip değildir.

D) İnsan sahip olduğu kudretle, birbirine

aykırı ahlaki değer taşıyan fiillerden

birini seçme ve yapma hürriyetine

sahiptir.

E) Yaratılmış kudret, zorunluluğun değil

hürriyetin sebebidir.

15. Hüsun- Kubuh veya Euthyphron

Problemini ifade eden seçenek

hangisidir?

A) X, Tanrı istediği için mi iyidir; yoksa

iyi olduğu için mi Tanrı onu

istemektedir.

B) Kötülük, metafizikten mi yoksa

insandan mı kaynaklanır.

C) Adalet, ahlakın mı yoksa hukukun mu

kapsamına girer.

D) Değerler, objektif midir yoksa

sübjektif midir.

E) Ahlaki nitelikler öğrenilir mi

öğrenilemez mi.

D.Ü. İLAHİYAT FAKÜLTESİ - İLİTAM FİNAL SINAVI

8

BÖLÜM-2 İSLAM AHLAK FELSEFESİ

16. Aşağıdaki bilgilerden hangisi

yanlıştır?

A) Kyrene Okulunun kurucusu

Aristoppas olup haz öğretisini

(Hedonism) savunur.

B) Kynik okulunun kurucusu Atinalı

Antisthenes’e göre mutlu olmak için

doğaya uygun çabaları seçmek

gerekir.

C) Felsefe tarihinde ilk defa ruhun iyi

durumda olmasını (euthymia)

insanın amacı olarak ortaya koyan

Demokritos’tur.

D) Sokrates’e göre iyi ve doğru gibi

değerler bilinemez; bilinse de relatif

bir şekilde bilinir.

E) Platon insanları bilgiyi seven, şerefi

seven ve zenginliği seven şeklinde

üçe ayırır.

17. İslam filozofları, “insanın gücü

yettiği nispette dış varlıkları bizzat

bulundukları durumda ne halde

iseler o şekilde bilmek” olarak

tanımlar. İslam filozoflarının

tanımladıkları şey nedir?

A) İyi

B) Değer

C) Felsefe (hikmet)

D) Özgürlük

E) Adalet

18. İslam dünyasında felsefi tarzda

yazılan ilk ahlak kitabının yazarı ve

eserin ismi aşağıdakilerden

hangisidir?

A) Kindi / Şifa

B) Gazali / İhya

C) Farabi / Tahsilu’s-Saade

D) Ebubekir Razi / Tıbbur’-Ruhani

E) Kindi / Risale fi'1-hîle li-defi'1-ahzan

19. Tıbbu’r-Ruhani adlı eseriyle bilinen

Ebu Bekir Râzi, Tıbbu’r-Ruhani ile

neyi ifade etmektedir?

A) Hayatın zıddı, bitmek, tükenmek,

sönmek, hissiz kalmak, bir şeyden

kuvvetin gitmesi, ruhun bedenden

kurtuluşudur.

B) Nefsin fiillerinin ifrat ve tefrite

düşmekten korunup dengede

olmalarının sağlanması için delil ve

burhanlarla yapılan bir ikna

faaliyetidir.

C) Ölüm korkusunun sebep olduğu

hastalıkların giderilmesidir.

D) Mutluluğu engelleyen hastalıkların

artırılmasıdır.

E) Erdemleri hazza bağlı olarak

incelemedir.

D.Ü. İLAHİYAT FAKÜLTESİ - İLİTAM FİNAL SINAVI

9

BÖLÜM-2 İSLAM AHLAK FELSEFESİ

20. “Nebati nefsin tefriti bedenin beslenme

ve büyüme ile ilgili ihtiyaçlarını

karşılayamamasıdır. İfratı ise bedenin

ihtiyaç duyduğundan daha fazlasını

yerine getirerek lezzet ve şehvetlere

dalmasıdır. Hayvani nefsin tefriti ihtiyaç

duyduğunda şehvani nefsi kontrol altına

azalmasına imkân verecek cesaret gibi

özelliklere sahip olmamasıdır. İfratı ise

bütün canlıları ve insanları hâkimiyeti

altına alarak yenmeye çalışacak

derecedeki kibir duygusudur. Natık nefsin

tefriti, bu dünyaya hayret etmemesi,

alem hakkında düşünmemesi, kaianttaki

her şeyi özellikle bedeni ve onun öldükten

sonraki durumunu bilmeyi istememesidir.

İfratı ise insanın bu ve benzeri hususları,

insan sağlığı için gerekli uyku, gıda ve

benzeri şeyleri alması mümkün

olmayacak derecede çok fazla

düşünmesidir.”

Her üç kuvvenin itidalinden çıkan

erdemler hangileridir?

A) İffet / Cesaret / Hikmet

B) Adalet / Yiğitlik / Sadakat

C) Adalet / Hikmet / Mutluluk

D) Cesaret / Mutluluk / Hikmet

E) Mutluluk / Hikmet / Cesaret

21. Ahlak Anlayışı Olarak Ahlat-ı Erbaa

teorisini savunan kimdir?

A) Kindi

B) Ebubekir Razi

C) Farabi

D) İhvan-ı Safa

E) Gazali

22. Aşağıdaki bilgilerden hangisi Farabi

hakkında söylenemez.

A) Mutluluk konusunu ilk defa sistemli

bir şekilde ele alan İslam filozofu

Farabi’dir.

B) İnsanın müstefad akıl seviyesinde

Faal akılla olan irtibatı aynı zamanda

mutluluğun en üst mertebesinin elde

edilmesi anlamına gelir.

C) İnsan eylem ve davranışlarının ahlaki

niteliği kazanabilmesi, ödev ahlakına

uymasıyla meydana gelir.

D) Nazari akıl başka bir şeye hizmet için

değil mutluluğa ulaştıran teorik

bilgiyi elde etmek için vardır.

E) İnsan, fiillerin iyi veya kötü olduğunu,

mutluluğu veya mutsuzluğu akıl

gücüyle idrak eder.

23.Farabi erdemleri dört gruba ayırarak

inceler. Aşağıdakilerden hangisi

Farabi’nin taksiminde bulunan

erdemlerden değildir?

A) Nazarî erdemler

B) Fikri erdemler

C) Ahlaki erdemler

D) Ameli erdemler

E) Aşkın erdemler

24. İbn Sina, insanın ahlaki

yetkinleşmesini ve nihai amacı olan

mutluluğu elde etmesini

………………… ile

temellendirmektedir. Metinde boş

bırakılan yere gelmesi gereken ifade

nedir?

A) Nefis teorisi

B) Haz teorisi

C) Fizik teorisi

D) Mutluluk teorisi

E) Metafizik teori


25. İbn Sina, teorik ve pratik akıl

bakımından yetkinleşen ve mutlu olan

nefisleri de kendi içinde dereceleri

olduğunu söyleyerek beş gruba ayırır.

seçeneklerden hangisinde bu beş grup

doğru bir şekilde verilmiştir?

A) Yetkin nefisler / Eksik nefisler / Eksik

ve arınmış nefisler/ Yetkinleşmeyen

nefisler / Yetkinleşmemiş ve arınmamış

nefisler

B) Yetkin ve arınmış nefisler/ Yetkin

olup arınmamış nefisler/ Eksik ve arınmış

nefisler/ Yetkinleşmeyen nefisler /

Yetkinleşmemiş ve arınmamış nefisler

C) Yetkin ve arınmış nefisler/ Yetkin

olup arınmamış nefisler/ Eksik ve arınmış

nefisler/ Yetkin ve kötü nefisler / Eksik ve

kötü nefisler

D) Eksik ve arınmış nefisler/

Yetkinleşmeyen nefisler / Yetkinleşmemiş

ve arınmamış nefisler / Yetkin ve kötü

nefisler / Eksik ve kötü nefisler

E) Yetkin ve kötü nefisler / Eksik ve

kötü nefisler / Yetkin nefisler / Eksik

nefisler / Eksik ve arınmış nefisler/

Yetkinleşmeyen nefisler

26. İbn Sina’nın “bu nefisler, hem teorik

hem de pratik akıl bakımından tam

yetkinliğe ulaşmış olup, ölümden sonra

mutluluğun zirvesindedirler. Bu gruptaki

nefislerin en üstünleri, nebevi nefislerdir.”

Şeklinde tanımını verdiği aşağıdakilerden

hangisidir?

A) Yetkin olup arınmamış nefisler

B) Yetkinleşmemiş ve arınmamış

C) Yetkin ve arınmış nefisler

D) Yetkinleşmeyen nefisler

E) Eksik ve arınmış nefisler

27. Aşağıdaki seçeneklerden hangisini

Kınalızade, adaletin olması gereken

yerler arasında zikretmemiştir?

A) Mal paylaşımında

B) Muamelede

C) Mübadelede

D) Yasama ile yürütme arasındaki

ilişkilerde

E) Terbiyeye yönelik had cezalarında

28. Gazali, iradi fiilin kendisinden mi

yoksa bu fiilin arkasındaki niyetten

mi sorumluyuz problemini beş

aşamada incelemektedir. Aşağıdaki

seçeneklerden hangisi bu beş

aşamadan biri değildir?

A) Hatır ve hadis-i nefs

B) Meyil

C) Hüküm

D) Niyet

E) Haber

29.Gazali, ahlaki değerlerin mutlak

olduğunu ileri sürenlerin bu

kanaatinin oluşmasında psikolojik

nedenlerin etken olduğunu ifade

etmektedir. Psikolojik nedenler

olarak zikrettiği hususlar hangi

seçenekte bir arada verilmiştir?

A) İnsan tabiatının bencilliği/ Telkin /

Sempati duygusu

B) İnsan tabiatı / Cebir / Telkin

C) Efali ibad / Telkin / Bencillik

D) Sempati/ Telkin / Subjektif bilgi

E) Telkin / Cebir / Mutluluk

D.Ü. İLAHİYAT FAKÜLTESİ - İLİTAM FİNAL SINAVI

11

BÖLÜM-2 İSLAM AHLAK FELSEFESİ

30. İlkçağ/ ortaçağ ahlak felsefeleri ile

yeniçağ ahlak felsefeleri arasındaki

en önemli fark nedir?

A) İlkçağ/ ortaçağ ahlak felsefeleri

subjektif, yeniçağ ahlak felsefeleri

objektiftir.

B) İlkçağ/ ortaçağ ahlak felsefeleri

nesnelci ve ontolojik iken yeniçağ

ahlak felsefeleri öznelcidir.

C) İlkçağ/ ortaçağ ahlak felsefeleri

öznelci, yeniçağ ahlak felsefeleri

objektiftir.

D) İlkçağ/ ortaçağ ahlak felsefeleri

hazcı; yeniçağ ahlak felsefeleri

diğerkamcıdır.

E) İlkçağ/ ortaçağ ahlak felsefeleri

menfaatçi; yeniçağ ahlak felsefeleri

hazcıdır

CEVAPLAR:
1. B

2. A

3. D

4. E

5. D

6. C

7. B

8. C

9. A

10. D

11. E

12. E

13. B

14. C

15. A

16. D

17. C

18. E

19. A

20. B

21. D

22. C

23. E

24. A

25. B

26. C

27. D

28. E

29. A

30. B