Medineweb Forum/Huzur Adresi - Tasavvuf [Ünit 04 Ders Özeti] (Dokuz Eylül)

4.ÜNİTE / TASAVVUF TARİHİNİN HAZIRLIK/ZÜHD DÖNEMİ

SORU 1: ÖNDE GELEN TARIKATLARI VE TARIKAT KURUCULARINI, DIĞER ILMI MÜESSESELERLE ILIŞKILERINI TARIHI SEYIR IÇINDE INCELEYEN ILMIN **** NEDIR?
CEVAP 1: tasavvuf tarihi

SORU 2: TASAVVUFUN KONULARI NELERDIR?
CEVAP 2: a) islam ruh hayatı b) islam müesseseleri c) ricali tarikatları d) islam prensipleri ve kavramları'dır.

SORU 3: TASAVVUFUN GÖREVI NEDIR?
CEVAP 3: tasavvufi hayatın yaşanmış olan şeklini tesbit etmek'tir.

SORU 4:TASAVVUF TARIHININ DÖNEMLERI NELERDIR?
CEVAP 4: a) zühd dönemi b) tasavvuf dönemi c) tarikat dönemi

SORU 5: ASRI SAADETLE BAŞLAYAN TABIIN, TEBE-I TABIIN VE ILK IKI ASRI IÇINE ALAN DÖNEME NE AD VERILIR?
CEVAP 5: zühd dönemi

SORU 6: SUFI VE TASAVVUF KAVRAMININ KULLANILDIĞI VE ILK SUFI ADLARININ DUYULMAYA BAŞLADIĞI HICRI 2.ASRIN SONUNA KADAR OLAN DÖNEME NE AD VERILIR?
CEVAP 6: tasavvuf dönemi

SORU 7: TARIKATLARIN ORTAYA ÇIKARAK SOSYAL HAYATIN BIR PARÇASI HALINE GELDIĞI HICRI 6. ASIRDAN GÜNÜMÜZE KADAR GEÇEN TASAVVUF DÖNEMINE NE AD VERILIR?
CEVAP 7: tarikat dönemi

SORU 8: SUFI TABAKAT KITAPLARI NELERDEN BAHSEDER?
CEVAP 8: sufilerin hayat hikayelerinden sözlerinden, menkıbelerinden bahseder.

SORU 9: GÜNÜMÜZE ULAŞAN EN ESKI TABAKAT KITABININ **** NEDIR VE KIME AITTIR?
CEVAP 9: Ebu Abdurrahman es Sülemi- tabakatüs -Suffiye

SORU 10: SAHABEDEN BAŞLAYARAK TABIIN, ETBA-I TABIIN DEVRINDE MÜELLEFIN ÇAĞINA KADAR OLAN DÖNEMDE YAŞAYAN 700 KADAR ZAHID VE SUFININ HAYATINI IHTIVA EDEN ESERIN **** VE MÜELLIFI KIMDIR?
CEVAP 10: Ebu Muaym el-isfahani kitabı. hilyetü'l evliya ve tabakatül- asfiya

SORU 11: HACE ABDULLAH EL-ENSARI EL HEREVI NIN TABAKAT ESERININ **** NEDIR?
CEVAP 11: tabakatüs-süffiye

SORU 12: IBNÜ'L-CEVZI'NIN TABAKAT ESERININ **** NEDIR?
CEVAP 12: sıfatu's-safve

SORU 13: TASAVVUF TARIHINDE 100 KADAR VELININ KERAMET VE MENKIBELERINI NAKLEDEN KERAMETLER ÜZERINDE YAZILMIŞ BILINEN EN GENIŞ ESER VE MÜELLIFI KIMDIR?
CEVAP 13: Yusuf b. İsmail en Nebhani kitabı. camiv keramati'l-evliya

SORU 14: ZÜHD NEDIR?
CEVAP 14: lügatta soğuk ve ilgisiz davranmak, rağbet etmemektir. azla yetinme demektir. maddeye, eşyaya ve dünyaya yönelik isteksiz davranma demektir.

SORU 15: ZÜHDÜN ZIDDI NEDIR?
CEVAP 15: rağbet

SORU 16: BATI DILLERINDE ZUHDÜN KARŞILIĞI NEDIR?
CEVAP 16: ascetic

SORU 17: ZÜHDÜN MERHALELERI NELERDIR?
SORU 17: a) zahiri/bedeni uzaklaşma b) batıni/kalbi uzaklaşma (en yüce merhalesidir)

SORU 18: AHMET B. HANBEL'E GÖRE ZÜHDÜN KAÇ ŞEKLI VARDIR NELERDIR?
CEVAP 18: 3 şekli vardır.
a) haramı terk etmektir ki bu avamın zühdüdür.
b) helal olan şeylerden fazla olanı terk etmektir. bu havvasın zühdüdür.
C) ALLAH'tan Ali Koyan Meşgaleleri Terk Etmektir Ki Bu Da Ariflerin Zühdüdür.

SORU 19: CÜNEYDI BAĞDADIYE GÖRE ZÜHD NEDIR?
CEVAP 19: dünyanın küçük görülüp izlerinin kalpten silinmesidir.

SORU 20: KUR’AN-I KERIM’DE DÜNYA KELIMESI NE ANLAMA GELMEKTEDIR?
CEVAP 20: dünüw kökünden "edna" kelimesinin müennesi olup. derat kökünden türemiş= pek alçak pek küçük

SORU 21: ZÜHD HAREKETI NASIL ORTAYA ÇIKMIŞTIR?
CEVAP 21: peygamber efendimizin vefatından sonra Resulullahın nübüvet nuru gözlerden uzaklaşmaya ve gizlenmeye başladı. çeşitli görüşler ve mütelif akımlar
ortaya çıktı. ilim kaynakları heva ve heves kiriyle bulandı. dünya insanlara görünmeye ve ona talep fazlalaştı. bu olumsuzluklar arasında insanların bazıları salih
amellerin yüce halleri, dini emirlere sadakatle sarılmasıyla ayrı bir grup oluştu. bunlar dünyaya karşı zühdü seçtiler. suffe ashabını örnek alarak tekke ve zaviyeleri
inşa ettiler.

SORU 22: ZÜHD HAREKETININ ORTAYA ÇIKMASINDA ETKIN OLAN FAKTÖRLER NELERDIR?
CEVAP 22: a) Kuran-ı kerim ve hazreti peygamberin sünneti
b) sosyal ve kültürel yapı
c) siyasi yapı
d) ferdi unsurlar

SORU 23: EBU BEKIR VASITIYE GÖRE SUFIYANE SÖZLER ILK KIMIN DILINDEN DÖKÜLMÜŞTÜR?
CEVAP 23: Ebu Bekir'in dilinden.

SORU 24: SESSIZ ZIKIR YAPAN TARIKAT SILSILESI KIME KADAR ULAŞIR?
CEVAP 24: Hz. Ebu Bekir

SORU 25: HZ. PEYGAMBER "ILIM ŞEHRININ KAPISI" DIYEREK KIMI NITELENDIRIRDI?
CEVAP 25: Hz. Ali'yi. sufilerin nazarında kendisine ALLAH'ın ledünni ilim verildiği kamil bir insandır. sesli zikir yapan tarikatlerde Hz. Ali'ye ulaşmaktadır.

SORU 26: SAHABE ARASINDA NIFAK ILMINI VE BU ILMIN SIRLARINI BILEN KIMDIR?
CEVAP 26: hüzeyfetü'l-yemani. şerrin alametlerini ve şer ehlinin sıfatlarını sorması onu bu ilmin varisi kılmıştır.

SORU 27: SUFFE EHLININ EN MEŞHURLARI KIMLERDIR?
CEVAP 27: selman-ı farisi, ebu ubeyd b. cerrah, ammar b.yasir, abdullah b. mes'ud, hüzeyfetü'l-yemani, abdullah bin ömer, ebu zer ve ebu'd-derda sayılabilir.

SORU 28: ÜVEYSILIK NEDIR VE NASIL ORTAYA ÇIKMIŞTIR?
CEVAP 28: üveys el karani'nin Hz.peygamber döneminde yaşayıp onu görmeden ona bağlanması ve peygamber efendimiz ona iltifatta bulunup hırka hediye
etmiştir. bu örnekten hareketle tasavvufta "üveysilik" diye bir yol ortaya çıkmıştır. üveysilik= bir mürşidle görüşmeden manevi yolla ondan feyz ve tarikat
almaktır.

SORU 29: "SUFI" ÜNVANINI ILK DEFA KULLANAN VE ILK TEKKEYI INŞA EDEN KIMDIR?
CEVAP 29: Ebu Haşim dir.

SORU 30: ZÜHD MEKTEPLERI VE TEMEL ÖZELLIKLERI NELERDIR?
Medine mektebi= kuran ve sünnet esasına dayanan bir zühdi anlayışı benimsemişlerdir. ( peygamber efendimiz sahabe-i kiram ve ashabı-suffe başta olmak
üzere, sabit bin müseyyeb, imamı malik gibi önemli temilcileri vardır.)
Basra mektebi= iki ekol vardır. a) hasan basri'nin öncülüğünü yaptığı "korku ve hüzün ekolü". b) rabiatü'l adevviyenin liderliğindeki "sevgiye dayalı zühd yolu".
Kufe mektebi= bu mektebin temel özelliği sufiliktir. küfe azhabı mezhep itibariye bazıları mürcie'den olsada genellikle şila ve ehl-i beyti savunurlar. ilk defa sufi
lakabıyla anılan Cebir b. hayyan ve ebu haşim es sufi küfelidir.
Horasan mektebi= en temel vasfı tevekküldür. tasavvufun ameli ve nazari esaslarını geliştirme ve yorumlama bakımından islam kültürüne önemli katkılarda
bulunmuştur.

SORU 31: EHLI SÜNNET ANLAYIŞINI ILK SISTEMLEŞTIREN KIŞI KIMDIR?
CEVAP 31: hasan basri'dir. ( hüznünün temelinde trefekkür vardır)

SORU 32: HOROSANDA ILK ESER YAZAN KIŞI KIMDIR?
CEVAP 32: Abdullah b. mübarek kitabı= kitabü'z zühd ve'r-rekaik

SORU 33: RUHANI HAYATA MEYILLI KIŞILERE ZÜHD DÖNEMINDE NE AD VERILIRDI.
CEVAP 33: sufi değil. zahid, nasik, abid, fakir ve kari gibi isimler verilmektedir.
*zühd döneminde tasavvuf ıstılahları henüz pek yaygınlaşmamış. sadece halvet, uzlet, riyazet mücahede, sabır ve tevekkül gibi terimler vardı.
*zühd döneminde tasavvuf klasikleri henüz kaleme alınmamıştı.
*zühd döneminde tasavvuf henüz müstakil bir ilim haline gelmemişti. ahlaki cepheyle ilgilenen bir ameliye idi.
*zühdi tasavvuf fıkhi açıdan bu dönemde her hangi bir problem yaşatmamıştır.

******************

S1:TASAVVUF TARIHI
C1: önde gelen kişilerin, tarîkatları ve tarîkat kurucularını, diğer İslâmî müesseselerle ilişkilerini tarihî seyri içinde inceleyen ilmin adıdır.

S2:KONUSU
C2: İslâm ruh hayatı, müesseseleri, ricâli, tarîkatları, prensipleri ve kavramlarıdır.

S3:TASAVVUF TARIHININ DONEMLERİ
A)ZÜHD DONEMI: asr-ı saâdetle başlayan, tâbiîn, tebe-i tâbiîn ve ilk iki asrı içine alan, tasavvuf kavramının zuhûruna kadar olan dönemdir.
B)TASAVVUF DONEMI: ilk sûfî adlarının duyulmaya başladığı hicrî II. asrın sonundan tarîkatların zuhûr ettiği devre kadar olan üç buçuk asırlık bir dönemdir.
C)TARIKATLAR DONEMI: hicrî VI., milâdî XII. asırdan başlayarak günümüze kadar devam eden

S4: GÜNÜMÜZE ULAŞAN EN ESKI SÛFÎ TABAKÂT KITABIDIR. SAHÂBE VE TÂBIÎN DÖNEMI ZÂHIDLERINDEN BAHSEDILMEMEKTEDIR.
C4: Ebu Abdurrahman es-Sülemî (ö. 412/1021): Tabakâtu's-Sûfiyye

S5: SAHÂBEDEN BAŞLAYARAK TÂBIÎN, TEBE-I TÂBIÎN DEVRINE KADAR.
C5: Ebu Nuaym el-İsfahânî (ö. 430/1038): Hilyetü'l-Evliyâ ve Tabakâtu'l-Asfiyâ.

S6: CAFER-I SÂDIK'TAN BAŞLAYARAK 97 ZÂHID VE SÛFININ TERCÜME-I HÂL VE MENKIBELERINI IHTIVÂ EDEN BU ESER FARSÇA YAZILMIS.
C6: Ferîdüddîn Attâr (ö. 627/1229): Tezkiretü'l-Evliya.

S7: MOLLA CÂMÎ OLARAK DA TANINAN TÜRKÇE'YE ÇEVRILEN BU FARSÇA TABAKÂT, OSMANLICA VE GÜNÜMÜZ TÜRKÇESIYLE BASILMIS.
C7: Abdurrahman Câmî (ö. 892/1487): Nefehâtü'l-Üns Min Hadarâti'l-Kuds

S8: HZ. PEYGAMBER'LE BAŞLAMAKTA; AKABINDE DÖRT HALIFEDEN ITIBAREN SAHÂBE, TÂBIÎN VE TEBE-I TÂBIÎN
C8: Abdurraûf el-Münâvî

S9:ZUHD NEDIR.
C9: eşyaya ve dünyaya yönelik bir tavır ortaya koyma ve bunlara karşı isteksiz davranma. Zühdün zıddı ise rağbettir

S10: HZ. PEYGAMBER BIR RIVÂYETTE ZÜHDÜ ŞÖYLE TANIMLAMAKTADIR.
C10: Dünyada zâhidlik, ne helâli haram etmek ne de malı mülkü terk etmektedir.

S11: ZÜHDÜ “EMEL VE ARZULARI AZALTMAK VE HIRSTAN SIYRILMAKTIR. YOKSA NE ÂDI ŞEYLER YEMEK NE DE YIRTIK VE YAMALI ŞEYLER GIYMEKTIR.”
C11:SUFYAN ES SEVRI

S12: DÜNYANIN KÜÇÜK GÖRÜLÜP IZLERININ KALBDEN ÇIKARILMASIDIR
C12:CUNEYDI BAGDADI

S13: ASIL ZÂHID, MALIN MÜLKÜN KENDISINE SAHIP OLMADIĞI KIMSEDIR.
C13:BEYAZITI BESTAMI

S14: KUR'AN-I KERÎM JEOLOJIK ANLAMDAKI DÜNYAYI ANLATMAK ÜZERE ÖZELLIKLE
C14:ARZ KULLANMIS.

S15:ZÜHD HAYATININ DOĞUŞUNA YOL AÇAN FAKTÖRLER
C15: 1. Kur'an-ı Kerîm ve Hz. Peygamber'in Sünneti: 2. Sosyal ve Kültürel Yapı: 3. Siyasal Yapı: 4. Ferdî Unsurlar:

S16:TEBEU TABIIN ZAMANINDA ONE CIKAN SAHISLAR.
C16: Üveys el-Karanî, Herim b. Hayyân, Hasan-ı Basrî, Seleme b. Dînâr ve Saîd b. Müseyyeb

S17:ILK 2 ASIRDAKI ZUHD MEKTEPLERI.
1)MEDINE MEKTEBI: KURAN VE SUNNET Saîd b. Müseyyeb (ö. 90/709) ve İmâm-ı Mâlik (ö. 179/795) gibi önemli temsilcileri var.
2)BASRA MEKTEBİ: a)hasan basrı(korku huzun)b)rabıatul alevıyye(sevgıye dayalı)
3)KUFE MEKTEBI: SUFİLİK Hz. Hüseyin'in şehâdetinden dolayı bir grup insan üzüntü ve gözyaşı dökerek kendilerini zühde adadı. Bu kişilere “Bekkâûn” adı verildi.
4)HORASAN MEKTEBI: TEVEKKÜL

S17:ILK DEFA SUFI ISMIYLE ANILAN
C17:CABIR B.HAYYAN, EBU HASIM ES SUFI

S18: RUHÂNÎ HAYATA MEYILLI KIŞILERE SÛFÎ DEĞIL NE DENIRDI.
C18: zâhid, nâsik, âbid, fakîr ve kâri

SÛFÎLERİN HAYAT HİKÂYELERİNDEN, SÖZLERİNDEN VE MENKIBELERİNDEN BAHSEDEN SÛFÎ TABAKÂT KİTAPLARI
1. Ebu Abdurrahman es-Sülemî (ö. 412/1021): Tabakâtu's-Sûfiyye.
2. Ebu Nuaym el-İsfahânî (ö. 430/1038): Hilyetü'l-Evliyâ ve Tabakâtu'l-Asfiyâ.
3. Hâce Abdullah el-Ensârî el-Herevî (ö. 481/1088): Tabakâtu's-Sûfiyye.
4. İbnü'l-Cevzî (ö. 595/1198): Sıfatu's-Safve.
5. Ferîdüddîn Attâr (ö. 627/1229): Tezkiretü'l-Evliya.
6. İbnü'l-Mülakkın (ö. 804/1402): Tabakâtü'l-Evliyâ.
7. Abdurrahman Câmî (ö. 892/1487): Nefehâtü'l-Üns Min Hadarâti'l-Kuds.
8. Abdüllatif ez-Zebîdî (ö. 893/1488): Tabakâtü'l-Havâs Ehlü's-Sıdk ve'l-İhlâs.
9. Abdülvahhâb eş-Şa'rânî (ö. 973/1565): et-Tabakâtü'l-Kübrâ.
10. Abdurraûf el-Münâvî (ö. 1031/1622): el-Kevâkibü'd-Dürriyye Fî Terâcimi's-Sâdâti's-Sûfiyye.
11. Yusuf b. İsmail en-Nebhânî (ö. 1932): Câmiu Kerâmâti'l-Evliyâ.
12. Ebu'l-Feyz el-Menûfî: Cemheretü'l-Evliyâ.