Mutaffifin Süresi İniş(Nüzul) Sebebi Rivayetleri

[MERVE DEMİR]

Mutaffifin Süresi İniş(Nüzul) Sebebi Rivayetleri

Mutaffifin Süresi Nüzul Sebebi


İbn Mes'ûd, Dahhâk, Mukatil ve Yahya ibn Selâm Sûrenin mekkî olduğunu söyle*mişlerdir
İbn Abbâs, el-Hasen, İkrime, Katâde ve Mukatil kavlinde ise medenîdir
Ancak İbn Abbâs bu Sûrede sekiz âyeti istisna ederek bunların mekkî ol*duğunu söylemiştir Bunlar: "Doğrusu suç işlemiş olanlar mü'minlere gülerler*di" (âyet: 29) âyetinden başlıyarak sûrenin sonuna kadar olan âyetlerdir Mukatil de sûrenin medenî oluşundan sadece "Ona âyetlerimiz okunduğunda, öncekilerin masalları, der" (âyet: 13) âyetini istisna etmiştir
Câbir ibn Zeyd, Kelbî ve İbnu's-Sâib de Sûrenin Mekke ile Medine arasında (her*halde hicret esnasında olmalı) nazil olduğunu söylemişlerdir Hibetullah ibn Selâme de bu görüşte olup Sûrenin yarısının Mekke'ye, yarısının da Medine'ye yakın iken nazil olduğunu söyler[1]
İbn Abbâs ve Mukatil, Sûrenin Medine-i Münevvere'de ilk nazil olan sure olduğunu söylemişlerdir[2]
İbn Abbâs'tan gelen başka bir rivayete göre ise bu Sûre Mekke-i Mükerreme'de son nazil olan sûredir[3]
Abdurrahman ibn Bişr ibni'l-Hakem ve Muhammed ibn Ukayl kanalıyla İbn Abbâs'tan rivayette o şöyle demiştir: Hz Peygamber (sa) Medine-i Münevvere'ye geldiğinde Medine halkı ölçü ve tartı bakımından insanların en kötüleri idiler Bunun üzerine Allah Tealâ "Ölçüde ve tartıda hile yapanların vay haline"yi indirdi de ondan sonra ölçülerini güzelleştirdiler[4]
Böylece onlar da hemen kendilerini toparladılar ve ölçü, tartı konusunda dikkatli olmaya başladı*lar Nitekim el-Ferrâ' diyor ki: “O günden itibaren Medineli'ler ölçü ve tartıyı tamam kullanmakta insanların en dikkatlisi oldular ve onların bu dikkat ve doğruluğu günümüze kadar devam etmektedir”[5]

1-3 "İnsanlardan, kendileri bir şeyi ölçerek aldıkları zaman tam alan; ama onlara bir şeyi ölçüp tartarak verdiklerinde eksik tutan kimselerin, vay haline!"

Ayetlerin nüzul sebebi ile ilgili rivayetler:
1- İsmail b Hasan b Muhammed b Hasan en-Nakib, dedesi Muhammed b Hasan'dan, o Ahmed b Muhammed b Hasan el-Hafız'dan, o Abdurrahman b Beşir'den, o Ali b Hasan b Vakıd'dan, o Ubeyy'den, o Yezid en-Nahvî'den, ö İkrime'den, o da İbn Abbas'tan şunu dediğini bize haber verdi:
"Nebî (sav) Medine'ye ayak bastığında, Medine halkı ölçme bakımından in*sanların en kötüsü idi Bundan dolayı Allah Teala Mutaffifin: 83/1-3 âyetlerini indirdi: Bu âyet*lerin inişinden sonra ölçme işini güzel yaptılar"[6]
2- Kurazî şöyle dedi:
"Medine'de ölçme ve tartıda hile yapan bazı tüccarlar vardı Onların alış-verişleri kumara benzerdi: Münabeze, Mülamese ve Muhatara Bunun üze*rine Allah Teala bu âyetleri indirdi Rasulüllah (sav) da çarşıya çıktı ve bu âyetleri okudu"[7]
3- Süddî şöyle dedi:
"Rasulüllah (sav) Medine'ye ayak bastığında orada Ebû Cuheyne adında bir adam vardı O adam da iki tane ölçek vardı Ölçeğin birisiyle verirdi, diğeriyle alırdı Bu âyet de bu sebepten dolayı inmiştir"[8]
4- Bu, Ebu Hüreyre'den de rivayet edilmiştir[9]

13 Ona âyetlerimiz okunduğunda "Öncekilerin masallarıdır" der

1- Bu âyet-i kerimenin en-Nadr ibnu'l-Hâris hakkında nazil olduğu söylenir [10]
2- Kelbî'den rivayete göre ise el-Velîd ibnu'l-Muğîra hakkında nazil olmuştur
Ancak bunlardan hangisi hakkında inmiş olursa olsun âyet-i kerimenin hükmü böyle söyleyen ve düşünen her inkarcı hakkında geneldir[11]

29 Doğrusu suç işlemiş olanlar mü 'minlere gülerlerdi
30 Yanlarından geçtiklerinde birbirlerine göz kırparlardı

Bu âyet-i kerimelerin nüzul sebebinde başlıca iki rivayet vardır:
1- İbn Abbâs'tan rivayete göre Hz Peygamber (sa)'in ashabından Ammâr, Habbâb, Suheyb ve Bilâl gibilerine gülen, onlarla alay eden el-Velîd ibnu'l-Muğîra, Ukbe ibn Ebî Muayt, el-As ibn Vâil, el-Esved ibn Abdi Yağûs, el-As ibn Hişâm, Ebu Cehl ve en-Nadr ibnu'l-Hâris haklarında nazil olmuştur [12]
2- Mukatil de bu âyet-i kerimelerin, münafıkların, yanında bir grup mü'minle Hz Peygamber (sa)'in yanına gelen Hz Ali ile birbirlerine göz kaş işareti yaparak eğlenmeleri üzerine nazil olduğunu söyler[13]
Bu Mukatil rivayeti Keşşafta biraz daha ayrıntılı olarak ve herhangi bir kimseye nisbet edilmeksizin şöyle anlatılır:
Ali ibn Ebî Tâlib, yanında bazı mü'minlerle birlikte bir grup münafığın önünden geçerlerken münafıklar onlarla alay etmişler, göz kaş işareti yaparak gülüşmüşler, sonra arkadaşlarına dönüp:
"Bugün bir kel (veya başı küçük) birisini gördük" demişler ve yine gülüşmüş*ler Hz Ali daha Hz Peygamber (sa)'in yanına ulaşmazdan Allah Tealâ bu âyet-i kerimeleri indirmiş[14]
Buna göre âyet-i kerime Medine-i Münevvere'de nazil olmuştur Birinci rivayet ise âyetlerin Mekke-i Mükerreme'de nazil olduğunu andırıyor ki Alûsî de bu rivayeti tercih etmiştir[15]

=====================
[1] İbnu’l-Cevzî, age iIX,51 Bedreddin Çetiner, Esbab-ı Nüzul, Çağrı Yayınları: 2/938; Celal Yıldırım, İlmin Işığında Asrın Kur’an Tefsiri, Anadolu Yayınları: 13/6653
[2] Kurtubî, age XIX, 164 Bedreddin Çetiner, Esbab-ı Nüzul, Çağrı Yayınları: 2/938 Vehbe Zuhayli, Tefsiru’l-Münir, Risale Yayınları: 15/405
[3] Alûsî, age XXX,67 Bedreddin Çetiner, Esbab-ı Nüzul, Çağrı Yayınları: 2/938 Vehbe Zuhayli, Tefsiru’l-Münir, Risale Yayınları: 15/405
[4] İbn Mâce, Ticârât, 35, hadis no: 2223; Taberî, age XXX,58 Bedreddin Çetiner, Esbab-ı Nüzul, Çağrı Yayınları: 2/938; Muhtasar-ı ibn Kesir, 3/613; Muhammed Ali Es-Sabuni, Safvetü’t-Tefasir, Ensar Neşriyat: 7/247
[5] Celal Yıldırım, İlmin Işığında Asrın Kur’an Tefsiri, Anadolu Yayınları: 13/6653
[6] Nesai, Tefsir: 674, İbn Mace, Ticaret: 2223, Hakim; Miiscedrek: 2/33 İmam Ebu’l-Hasen Ali bin Ahmed el-Vahidi, Esbâb-ı Nüzul, İhtar Yayıncılık: 379 İmam Celaleddin es-Suyuti, Lubabu’n-Nukul Fi Esbabi’n-Nuzul, Fatih Yayınevi: 2/709 Abdulfettah El- Kâdi, Esbab-ı Nüzul, Fecr Yayınevi: 459; el-Câmi'u li-Ahkâmi'1-Kur'ân: 19/250 ; Tefsîr-i İbn Kesir: 4/483; Nisabûrî, Esbab-ı Nüzul: 298; Celal Yıldırım, İlmin Işığında Asrın Kur’an Tefsiri, Anadolu Yayınları: 13/6655 Vehbe Zuhayli, Tefsiru’l-Münir, Risale Yayınları: 15/405
[7] Mürsel hadistir İmam Ebu’l-Hasen Ali bin Ahmed el-Vahidi, Esbâb-ı Nüzul, İhtar Yayıncılık: 379
[8] Mürsel hadistir İmam Ebu’l-Hasen Ali bin Ahmed el-Vahidi, Esbâb-ı Nüzul, İhtar Yayıncılık: 379 Bedreddin Çetiner, Esbab-ı Nüzul, Çağrı Yayınları: 2/938 Abdulfettah El- Kâdi, Esbab-ı Nüzul, Fecr Yayınevi: 459; el-Câmi'u li-Ahkâmi'1-Kur'ân: 19/250; Tefsîr-i İbn Kesir: 4/483; Nisabûrî, Esbab-ı Nüzul: 298; Celal Yıldırım, İlmin Işığında Asrın Kur’an Tefsiri, Anadolu Yayınları: 13/6655-6656
[9] Kurtubî, age XIX,164 Bedreddin Çetiner, Esbab-ı Nüzul, Çağrı Yayınları: 2/938
[10] Alûsî, age XXX,72 Bedreddin Çetiner, Esbab-ı Nüzul, Çağrı Yayınları: 2/939
[11] Alûsî, age XXX,72 Bedreddin Çetiner, Esbab-ı Nüzul, Çağrı Yayınları: 2/939
[12] Kurtubî, age XIX,175 Bedreddin Çetiner, Esbab-ı Nüzul, Çağrı Yayınları: 2/939 Razi, XXXI/101 Vehbe Zuhayli, Tefsiru’l-Münir, Risale Yayınları: 15/420
[13] Kurtubî, age XIX,175 Bedreddin Çetiner, Esbab-ı Nüzul, Çağrı Yayınları: 2/939Razi, XXXI/101 Vehbe Zuhayli, Tefsiru’l-Münir, Risale Yayınları: 15/420
[14] Zemahşeri, el-Keşşâf, IV,233 Bedreddin Çetiner, Esbab-ı Nüzul, Çağrı Yayınları: 2/939
[15] Alûsî, age XXX,77 Bedreddin Çetiner, Esbab-ı Nüzul, Çağrı Yayınları: 2/939