[YaŞuHa]

Allah'ın nur'una yaklaşın

Bakınız, Yahudilikte ‘cumartesi günü yasağı’ aslında ‘mülkiyet edinmeme günü’ idi. Altı gün çalışılacak yedinci gün bölüşülecekti. Altı gün boyunca ‘kenz’ edilmişse, yedinci gün ‘infak’ edilecek, o gün herhangi bir şeye sahip olmak için çalışılmayacaktı.
Cumartesi yasağı bu ‘sosyal amacı’ gerçekleştirmek için konulmuştu. Zamanla ‘ritüelleşti’ ve anlamsız tekrara dönüştü. Esas amacı unutuldu. Cuma akşamı nehre ağ atıp Pazar sabahı günü balıkları toplayarak hem yasağa riayet etmiş, hem de sahip olmaya devam etmiş olduklarını sandılar. Bu ‘şark kurnazlığı’ yapanların yüzlerine vuruldu ve “Aşağılık maymunlar olun” dendi. (bkz. ‘Aşağılık maymunlar olun’ başlıklı makale).
Bugün Yahudilikte cumartesi yasağı ‘dinlenme günü’ olup, daha fazla ve hırsla kazanmak için geri çekilmeyi ifade eder ve ‘kimlik oluşturucu’ bir ritüel olarak titizlikle uygulanır. Domuz eti yasağı da öyledir. Domuz gibi faiz parası yerler ama asla domuz eti yemezler! Gazze’ye girip en büyük haram olan 1500 ‘insanı’ keserler, sonra lokantaya gidip ‘ineğin’ dini usullere göre kesilip kesilmediğini sorarlar, helal et (koşer) isterler. Masada ölü eti yerler (gıybet), sonra garsondan helal et isterler. Bu konuda en çok Müslüman dindarlarla, Yahudi dindarlar birbirine benzer. Koşerci dindarlığın sefaleti!
***Kur’an’da da buna benzer ifadeler yer alır. Musa ve İsa zamanındaki Ferisi din adamlarının yerini Mekke’de tefeci bezirganlar almıştı. Kur’an bunlara ‘mal ve oğul sahipleri’, ‘bahçe sahipleri’, ‘nimet sahipleri’ vb. der. Bunlar da kendi çıkarlarına uygun ritüeller uydurmuşlardı. Başta kıldıkları namaz olmak üzere, hacılara su dağıtmaları, Kabe’nin örtüsünü değiştirmeleri gibi dindarlık tezahürleri tıpkı Hz. İsa gibi ‘Vay halinize’ denilerek yüzlerine çarpıldı.
Çünkü bunların içinde İsa’nın tabiri ile adalet, merhamet ve sadakat yoktu. Yeşaya’nın tabiri ile de ‘yiyeceğini açla paylaşmak, barınaksız yoksulları eve almak, çıplak gördüğünü giydirmek” yoktu. Maun suresi tıpkı Yeşaya’nın ve İsa’nın sözleri gibi yüzlerine tokat gibi çarpıldı.
Ferisilerin nanenin, dereotunun ve kimyonun ondalığını hesapladıkları gibi Kabe’ye gelen hediyeleri hesaplıyorlar, sineği süzüp ayırıyor, deveyi ise amuduyla yutuyorlardı. Kur’an’da bunlar şöyle anlatılır: “Derler ki: ‘Deveden bir çift sığırdan da.’ Söyle onlara: “İki erkeği mi, iki dişiyi mi, yoksa iki dişinin rahimlerindekini mi haram etti? Yoksa Allah size bu yasaklamayı emrederken siz orada mıydınız?” (En’am; 6/144)
Tefeci bezirgânlar Ferisilerin tapınakta yaptığına benzer bir işi Kabe’de yapıyorlardı. İşlerine gelen deve ve sığırları tek tek, çift çift veya gebe olanlar- gebe olmayanlar vs. diyerek ayırıyor, göz koyduklarının kesilmesini haram kılarak kendi sığır sürülerine katıyor, bunun ticaretini yapıyorlardı. Onlar için en önemli gelir kaynağı da ‘gebe deve’ idi. Bu nedenledir ki Kuran’ın kıyamet gününün dehşetini ifade için kullandığı “Gebe develer salıverildiği zaman” (81/4) ayetini duyunca beyinlerinden vurulmuşa döndüler. Bu ifade bugünün küresel bezirgânlarına “Dolarlarınız sonbahar yaprağı gibi savrulduğu zaman, filolarınız Titanik gibi denizin dibine battığı zaman” demek gibi bir şeydi. İşte bu sığır sürüleri (en’am) üzerinden dönen çarka peygamber çomak sokunca çılgına döndüler. Var güçleriyle karşı çıktılar.
Yeşaya’nın “Yakmalık koç sunularına, besili hayvanların yağına doydum. Boğa, kuzu, teke kanı değil istediğim.” (Yeşaya; 1/10) demesi gibi, Kur’an, “Ben, onlardan bir rızık istemiyorum. Bana yedirmelerini de istemiyorum.” (Zariyat: 51/57) der.
Bunun ne demek olduğunu şu ayet daha iyi açıklar: “Onların etleri ve kanları asla Allah’a ulaşmaz. Fakat O’na sizin takvanız ulaşır.” (Hacc; 22/37).
Burada kurban ‘ritüeli’ kastediliyor ama diğer bütün ritüeller için de bunu genelleyebiliriz. O zaman şöyle denmiş olur: ‘Yakmalık koç, besili hayvan, deve, koyun, et, kan… Asıl maksat bunlar değildir! Havra, kilise, cami, hacc, namaz, oruç, domuz eti, cumartesi yasağı, komünyon ayini… Asıl mesele bunlar değildir! Bunların hiç birisi bana ulaşmaz. Gece gündüz sırf eğilip kalkarak, kamış gibi baş eğip çul ve kül üzerine oturarak, ekmek yeyip şaraptan yudumlayarak, ağlama duvarında ağlayarak, amaçsızca hacca giderek, manasızca aç kalarak, sub sub tesbih çekerek sesinizi yükseklere duyuramazsınız!”
***
Bir memuriyetin ifası olarak yerine getirilen ritüeller dindarın dinini daraltır. Hz. Süleyman’ın bastonu gibi yapar, yıkılması için bir dokunuş yeter.
Demek ki her namazın aslında namazdan sonra, her haccın aslında hacdan döndükten sonra, her Ramazan’ın da Ramazan’dan sonra başladığını görmemiz gerekiyor.
Açlık günleri doğrudan doğruya “açlığa ve yoksulluğa” dikkat çekmedir. Önceki ümmetlere farz kılındığı gibi bize de farz kılınmıştır. Çünkü bu sorun kadim bir insanlık sorunudur. İnsanlığın en kadım, en acil en yakıcı sorununa bigane bir din olamaz ama bigane hale gelmiş dindarlar pekala olabilir.
Üsteüne üstlük onlar orucu bu şekilde ele almayı “sekülerleşme” olarak görürler. Çünkü o zaman orucun dini boyutu kaybolur, ****fizik tarafı ortadan kalkar ve Allah ile ilişkisi kesilirmiş. Dini ‘sekülerleştirmemek’ lazımmış. ‘Sıradan’ insanlık sorunlarıyla ilgili görülmemeliymiş din. Onun çok derin, manevî ve ruhânî boyutları varmış…
***
Bende diyorum ki: Ruhâniyat da, maneviyat da yemin ederim ki açların ve yoksulların yüzündedir. Onları Kur’an’ın “Allah’ın yüzüne’ (li’vechillah) nispet ettiğini okuyunca sanırım benim gibi siz de şaşıracaksınız. (bkz. İnsan suresi; 76/9). Demek ki açlar ve yoksullar yeryüzünde “Allah’ın yüzü”dürler.
Bu nedenle “Açlık günlerinde” şeytanlar zincire vurularak bağlanır. Böylece şeytanlar bizi ‘açlık ve yoksullukla’ korkutamazlar.
Çünkü açlık günlerinde korkuya ve çaresizliğe gerek yoktur. Hep beraber aç kalır, hep beraber de iftar ederiz. Olan olmayana verir, paylaşır, bölüşürüz. Bu durumda şeytanlar hangi korkudan beslenecek, hangi çaresizlikten nemalanacaktır? Neyi istismar edecek, hangi muhtacı borç ve faiz ağına düşürebilecektir?
Böyle bir topluluğu kim dize getirebilir? Çünkü ‘oruç’ artık sırf ‘ritüel’ olsun diye yapılmamaktadır. Ya ‘namaz’ da, “hac’ da, ‘kurban’ da öyle olursa…
Bunlar da ‘beş’e, ‘yedi’ye, ‘bir’e hapsedilmez, bütün yıllara, mevsimlere, diyarlara, coğrafyalara ‘mana ve ruh’ kazanarak, ‘ete kemiğe bürünerek’, ‘bedenlerek’, ‘vücutlaşarak’ yayılır; yaşayan, yürüyen, direnen, bölüşen, paylaşan, birleyen, eşitleyen, seven, sevilen, sarıp sarmalayan hale gelirse ‘küresel şeytanların’ hali nice olur?
“Açlık günlerinde” orucu bugünkü gibi tutmakla sesinizi yükseklere duyuramazsınız.
Tehdit değil, tekliftir; ‘perspektifi’, ‘bakışaçısını’, ‘felsefeyi’ değiştirin.
Sakın O’ndan kopmayın.
“Allah’ın yüzüne” yaklaşın.
İhsan eliaçık
Hristıyanlıkta ‘komünyon ayini’ adı üzerinde topluca/cemaat/komün halinde olmayı ifade eden bir durumu ifade ederdi. Hz. İsa’nın sürekli toplu halde yemek yemesinden gelir. Hz. İsa ekmeği bölüşür, suyu paylaşırdı. Hiç ayrı yemek yemezdi. İnsanlara sürekli olarak bunları öğütlerdi. Onun bu davranışı döndü dolaştı ‘komünyon ayini’ oldu. Ritüel haline gelerek yemeği bölüşmesi bir parça ekmekten alarak onunla bütünleşmeye, suyu paylaşması da şaraptan içerek onun kanına ortak olmaya dönüştü.
Bugün ortalama bir Hristiyan kiliseye gider, komünyon ayinine katılır, ekmekten yer, şaraptan(sudan) içer ama dışarı çıkınca ne ekmeği, ne suyu kimseyle bölüşmez. Cemaat/komün hayatından nefret eder. Bencilliği tavan yapmıştır. Çünkü artık o bir ayin ve ritüeldir. Sırf onu yerine getirmek dindarlık olarak görülür…
***
İslam’dan da bir örnek verelim. Peygamberimiz namazdan sonra cemaate döner ve bir derdi olan var mı yok mu sorardı. Derdi olan söyler, olan olmayana verir, bölüşülür, paylaşılır, kaynaşılırdı. Bu gelenek devam ederek Emeviler dönemine gelindi. İmamlar bu ‘sünneti’ sürdürerek cemaate sormaya devam edince şikayetler yükselmeye başladı. Bundan rahatsız olan Emevi ‘şark kurnazlığı’ çareyi şöyle buldu. Dediler ki imamın cemaate dönünce ‘zikir’ yaptırması sünnettir. Peygamberimiz buyurmuştur ki ‘Her namazdan sonra kim 33 kez Sübhaneallah, 33 kez Elhamdülillah, 33 kez Allahuekber derse…”
Ve cemaate dönen imam sustu, susuş o susuş, gidin bir camiye hala öyle.
Bir ‘anlamsız tekrardır’ sürer gider. ‘Sub sub sub…’ dedirtirler ve gönderirler yurdum insanını yapayalnız çaresizliğin girdabına. Nerede cemaat? Nerede din kardeşliği? Kimse kimsenin derdiyle dertlenmez. Herkes birbirine homur homur bakar. Bırakın derdim var, dardayım demeyi herhangi bir ‘dünya kelamı’ konuşmak bile yasaktır. Sub sub sub dindarlığının sefaleti!
***
Bunlara dinlerin içinden güçlü itirazlar yükselmiştir. Hatta peygamberler tarihi bir anlamda bunun örnekleriyle doludur.
Yeşaya böyle bir zamanda yaşamış olmalı ki ritüelin dinin özünü ve sosyal amaçlarını boğmasına karşı çığlık çığlığa bağırır. “Açlık günlerinden” ne anlamımız gerektiğini bakın nasıl anlatıyor: “Bugünkü gibi oruç tutmakla sesinizi yükseklere duyuramazsınız. İstediğim oruç bu mu sanıyorsunuz? İnsanın isteklerini denetlediği gün böyle mi olmalı? Kamış gibi baş eğip çul ve kül üzerine mi oturmalı? (o günkü ritüel). Siz buna mı oruç, Rabb’i hoşnut eden gün diyorsunuz? Benim istediğim oruç haksız yere zincire, boyunduruğa vurulanları salıvermek, ezilenleri özgürlüğe kavuşturmak, her türlü boyunduruğu kırmak değil mi? Yiyeceğinizi açla paylaşmak değil mi? Barınaksız yoksulları evinize alır, çıplak gördüğünüzü giydirir, yakınlarınızı gözetirseniz ışığınız tan yeri gibi ağıracak, çabucak şifa bulacaksınız. Doğruluğunuz önünüzden gidecek, Rabb’in yüceliği artçınız olacak, o zaman yardım çağrılarınızı Rabb cevaplayacak, feryat ettiğinizde ‘İşte buradayım’ diyecek!” (Tevrat; Yeşaya: 58/3-14).
***
Hz. İsa ritüel ve ayin fetişisti zamanın Ferisilerini bakın nasıl anlatıyor: “Yaptıklarının tümünü gösteriş için yaparlar. Örneğin hamâillerini büyük, giysilerinin püsküllerini uzun yaparlar. Şölenlerde başköşeye, havralarda en seçkin yerlere kurulmaya bayılırlar. Meydanlarda selamlanmaktan ve insanların kendilerine ‘Rabbi’ diye çağırmalarından zevk duyarlar… Vay halinize kör klavuzlar! Diyorsunuz ki ‘Tapınak üzerine yemin etmek caiz değildir. Ama tapınaktaki altın üzerine yemin eden yeminini yerine getirmesi gerekir. Budalalar! Körler! Hangisi daha önemli? Altın mı altını kutsal kılan mabed mi?... Vay halinize ey din bilginleri ve Ferisiler, ikiyüzlüler! Siz nanenin, dereotunun ve kimyonun ondalığını verirsiniz de, Kutsal Yasa’nın daha önemli konularını adaleti, merhameti ve sadakati ihmal edersiniz. Ey kör klavuzlar! Küçük sineği süzer ayırır ama deveyi yutarsınız! Bardağın ve çanağın dışını temizlersiniz ama içiniz açgözlülükle ve taşkınlıkla doludur… Siz dıştan güzel görünen ama içi ölü kemikleri ve her türlü pislikle dolu badanalı mezarlara benziyorsunuz!” (İncil; Matta; 23/1-29).
***