[Milena]

GÜNÜMÜZ FIKIH PROBLEMLERİ

Ünite 8- Faiz, Kredi ve Finans İşlemleri

İslamda faizle borçlanma meşru olmadığından ,kredi bulma imkanı KARZI HASEN denilen BORÇ/ÖDÜNÇ ,kredili satışlar yada çeşitli ortaklıklar kurma yollarından biriyle gerçekleştirilmiştir.

Fazisiz bankacılık /katılım bankacılığı uygulaması 1963 yılında mısırda başlatılmıştır.

FAİZ
Faiz kavramı Kuran da ve sünnette RİBA kelimesiyle ifade edilir.
SÖZLÜKTE: fazlalık,artma ,çoğalma anlamına gelir.
FIKHİ OLARAK: verilen borcun geri ödenmesinde şart koyulan fazlalık veya karşılıklı akitlerde ölçülebilir karşılıksız fazlalıktır.

FIKIH LİTERATÜRÜNDE FAİZİN TÜRLERİ
1 BORÇ FAİZİ:’’ riben nesie’’ denir.verilen borcun karşılığında fazlalık alınır.
2ALIŞVERİŞ FAİZİ:’’ribel bey’’denir

Alışverişte karşılaşılan faizler
1 FAZLALIK FAZİ: ribel fazl.
Paranın para karşılığında veya misli malların birbiriyle takasında karşılıklardan birinde ölçülebilir fazlalıklardır
MİSLİ MAL:aynı türe ait olup ölçü birimleriyle alınıp satılan mallardır.


3VERESİYE FAİZ: satım akdinden kaynaklanır.
Bu tür işlemlerde paraya karşılık para,mala karşı mal satılmaktadır

İslamın izin verdi vadeli satış türünün bedellerden birinin para diğerinin mal olduğu işlemdir.Ödünç akdinde de faiz olmaz.teberru/iyilik esası vardır .

FAİZ GERÇEKLEŞEN MALLAR
ALTI MAL HADİSİ esas alınır.
"altına karşılık altın, gümüşe karşılık gümüş, buğdaya karşılık buğday,arpaya karşılık arpa,hurmaya karşılık hurma,tuza karşılık tuz cinsi cinsine eşit ve peşin olarak satılır.malların cinsleri değişirse peşin olmak şartıyla istediğiniz gibi satın.’’
Bu hadiste zikredilen altın ve gümüşün faize konu olmasının ,onların para olma(semeniyyet) özelliğinden ileri geldiği konusunda günümüz fıkıhçıları görüş birliğine varmıştır.
HANEFİ mezhebine göre mallardaki "cins birliği’’ve "ölçü birliği’’nedeniyledir.
FAİZDE TEMEL PRENSİBİ:ölçülebilir karşılıksız fazlalıktır.

FAİZİN YASAKLANMA SEBEPLERİ
- sermaye sahiplerinin yatırıma yönelmesini ve kaynakların kullanılmasını engeller.
- Yatırım olmadığı için işsizlik artar.
- Yatırımlarda faizli kıredilerin kullanılmasından dolayı üretim maliyeti yükselir ve suni fiyat artışına/enflasyona yol açar.
- Toplumsal değerler altüst olur,yardımlaşma ,dayanışma,sevgi,şevkat gibi insani özellikler yerini çok para kazanma hırsı almaktadır.
- Faizli dış borçlar,ülkeleri ağır borçlara sokar ve ekonomik,siyasi özgürlüklerini riske sokmaktadır.
- Tüketim borçlanmalarında,haksızlık borçlu aleyhinde gelişir.
- Güçlünün sermaye sahibinin yararına,zayıf,muhtaç kimselerin durumlarının dahada kötüleşmesine sebep olmuştur.
ZARURET KARŞISINDA FAİZ
Zaruretlerin haram olan şeyleri ,zaruret miktarınca mübah kılar bu kural olarak benimsenmiştir.

KATILIM BANKACILIĞI
Sermaye toplama ve sermaye kullandırma aşamalarında faizli muamelelrden uzak duran,bunları ortaklık gibi yollarla yürüten kuruluşlardır.

KATILIM BANKACILIĞI İŞLEMLERİ
Hizmetler üç gurupta toplanır.:sermaye toplama,sermaye kullandırma,bankacılık hizmetleri.
1SERMAYE TOPLAMA:sermayelerinin bir kısmını kendileri koyar.buna öz sermaye denir.
2MEVDUAT:bankalara müşterilerin yatırdığı paradır.
Mevduatı 2 şekilde toplar
a)CARİ HESAP:istenildiği zaman yatırılan fonun/mevduatın geri çekilebileceği,faiz yada kar payı ödenmeyen hesaplardır.
b)KATILIM HESABI:kar ve zarara katılma şartıyla oluşturulan hesaplar dır.
Fıkıhta MUDAREBE adı verilir yani .emek sermaye ortaklığıda denir.

SERMAYEYİ İŞLETME YÖNTEMLERİ VE DEĞERLENDİRİLMESİ
1 MURABAHA:peşin satın alınan malı belli bir kar ilave ederek vadeli satmak demektir.
Murabaha akdi fıkıhta güvene dayalı satış türlerinden sayılır.
Malın alış fiyatıyla vadeli fiyatı arasındaki fark finans kurumunun karı olur.
MURABAHA YAPARKEN AKDİN OLUŞTURULMASI İNCELENİR O HUSUSLAR:
- murabaha ya konu olacak mal yada mali hakkın gerçekten var olup olmadığına bakar
- mal yada mali hakkın satılabilir olup olmadığını kontrol eder.
- Malın taksitle satışa elverişliliği kontrol edilir
- Malın Önceden müşterinin zimmetine geçmemiş olmalıdır
- Alım satım işleminin sahte olmaması gerekir.

2 ORTAKLIK YÖNTEMİ:kar zarar ortaklığıdır.
a) sermaye ortaklığı (müşareke)
b)emek sermaye ortaklığı (müdarebe)
semaye ortaklığında İslam hukukçularının aradıkları şartlar:
- tarafların sermaye üzerindeki haklarının belirlenmiş olması
- başkasının zimmetinde bulunan bir borcun sermaye yapılmaması
- karın anlaşmazlığa yol açmayacak şekilde oransal olarak( %40 ) belirlenmesi

3 KİRALAMA:bir şeyin kendisinin değil de yararlanma hakkının belirli bir bedel karşılığında satımına kiralama denir.
A) KASA KİRALAMA:ücret karşılığında kasa dairesinde kullanım hakkını müşteriye devretmesidir.
B) FİNANSAL KİRALAMA:katılım bankası müşteri için ihtiyacı olan malı satın alır ve ona kiralar.kira bedelinin toplamı kiralanan malın bedelidir.taksitler bittiğinde malın mülkiyeti müşteriye geçer.bu tür sözleşmelere leasing denilmektedir

BANKA (KREDİ)KARTLARI
1- DEBİT KART:hesabındaki kendi parasını kullanır.nakit taşımamak için kullanılır.
2- CHARGE CARD: yukarıdaki karta benzemekle beraber para olmasa bile bankanın tanıdığı limit ölçüsünde kullanılırlar.biray süresince faiz uygulanmaz ama sonunda ödenmek zorundadır.bu tür kartlarda borç ertelenmez.
3- KREDİ KARTI:hesabında para olsun olmasın belli bir limite kadar harcama imkanı veren kartlardır.
Belirlenen süre bittiğinde ödenir ödenmezse gecikme faizi ilave edilir.

BANKA MÜŞTERİ İLİŞKİSİ
1- kredi kartı anlaşmasında banka,kart hamilene kefil olmakta,alımların karşılığının ödeneceğini taahhüt etmektedir.bu işlemle banka ile müşteri arasında İslam hukukundaki KEFALET AKDİ tahakkuk eder.
2- Banka ile kart sahibi arsındaki sözleşme bir VEKALET SÖZLEŞMESİni de içerir.yapılan işlemlerde veya alınan hizmetlerin karşılığının ödeme husunda bankayı vekil kılmıştır.bankanın kart ve hizmet bedeli talep etme hakkı buradan doğar.vekalet ücretli olabilen sözleşmelerdendir.

MÜŞTERİ-İŞYERİ İLİŞKİSİ
Kart sahibi müşteri ile alacağını kart yoluyla tahsil eden işyeri arasındaki ilişki alacağını tahsil etme bakımından müşterinin hesabının bankasından işyerine HAVALESİDİR.