[Milena]

HRıSTıYANLIK-1

8.ÜNıTE
*Kur’an Hristiyanlığı ifade etmek için “nasâra” kelimesini kullanır.
*Hz.ısa’nın doğum yeri olan Kudüs yakınındaki “nâsıra” kasabasına istinaden kullanılan isimdir.
*Hz.ısa nâsıralı diye anılmış, Hz.ısa’nın yolundan gidenlere nâsıralılar denilmiştir.
Hristiyanlar için kullanılan diğer isimler: şâkirtler,Kardeşler, Azizler, ınananlar, Seçilmişler, Çağırılmışlar, Kilise, Fakirler, Dostlar, Celileliler..
Terim anlamı: Hz.ısa ve ıncil’e tabi tüm hristiyanların dinine denir.
*”Hristiyan” kelimesinin ne zaman kullanıldığına dair kesin bilgi yok.
*Hristiyan kelimesi ilk defa Antakya’da yaklaşık 60 yıllarında kullanıldığı düşünülür.
*Hristiyan isminin Hz.ısa zamanında kullanılmadığı kesindir.
Tarihsel gelişimi: Hristiyanlık, ısa Mesih anlayışı üzerine temellenen inanca sahiptir.ısa hem Tanrı’nın oğlu hem de insanlığın kurtarıcısıdır.
ıncillere göre Hz.ısa’nın doğumu: Hz.ısa’nın doğumuna 4 incilden sadece MATTA ve LUKA’da yer verir; ancak her 2 ıncilde de farklı anlatılır.
*Matta ıncili’ne göre Tanrı’nın oğlunun soy ağacı ile başlar.Hz.ısa’nın Kral Arhelas zamanında doğduğu düşünülür.Kral Arhelas’a yeni doğan çocukları katletme fiili verilmiştir.
*Luka ıncil’ine göre; Hz.Yahya ve Hz.ısa’nın doğum sahnesi aynı üslupla anlatılır ve dikkat çekicidir.
*Batı Hristiyanlığında 25 Aralık, Doğu Hristiyanlığında 6 Ocak Hz.ısa’nın doğum günüdür.
Çocukluğu ve Gençliği: Çocukluğu Galile eyaletinin Nâsıra kasabasında geçmiştir.
*Luka’ya göre 12 yaşında annesi ve anneannesinin kocası Yusuf’la birlikte Persah bayramı için Kudüs’e gitmiştir.
Göreve Başlaması: 30 yaşından sonra başlamıştır.Hz.Yahya teyzeoğludur. Yahya, Tanrı’ya inanları vaftiz ediyordu,Vaftizci Yahya diye bilinir.Hz.Yahya tarafından vaftiz edildi.
*Tebliğini ilk Galile’de yaptı.Etrafında havariler oluştu ve havariler Hz.ısa’ya yardımcı oldular.
*Havariler: kelime anlamı; beyaz giyinenler,insan ruhlarını din ve ilimle arıtanlar manasındadır. Hz.ısa’nın yardımcılarıdır.Hz.ısa tebliğ faaliyetinin başında 12 kişi seçip Havari ismini vermiş ve havarilerin ismi; MATTA, MARKOS, LUKA ve RESULLERıN ışLERı ‘nde geçer.
Simon Petrus,Andreas,Yakup( Zebedi’nin oğlu) Yuhanna, Filipus,Bartolomeus,Thomas,Matta,Yakup (Alfeos’un oğlu) Taddeus,Gayur Simun, Yahuda ıskariyot’tur.
Mucizeleri: Tebliğ yaparken en sık başvurduğu konudur.40’a yakın mucizesi vardır.
*ılk mucizesi Kana’da yapılan evlenme merasiminde ev sahibinin bardağındaki şarabı tükenince suyu şarap yapması…
Diğer mucizeleri; 5 ekmek ve 2 balığı 5000 kadın, erkek ve çocuk arasında paylaştırıp doymalarını sağlaması,şeytan ve cinlere hükmedip insanların içinden onları çıkarması,hastaları iyileştirmesi, kızları diriltmesi,rüzgar ve göle emredip göldeki fırtınayı durdurmasıdır.
Son Ayları:Son aylarına “PASSıON” denir. Çünkü bu aylar onun insanlık için çektiği acıların toplandığı aylardır.
*M.S 30 yılında Yahudi yüksek mahkemesi Sanhedrin tarafından Tanrı’ya küfretmekle suçlanıp ölüm cezasına çarptırılmıştır.
*Hz.ısa öldükten 3gün sonra Tanrı’nın gücüyle yeniden dirilmiş ve 40 gün boyunca birçok kişiye görünmüştür.
Kur’an’a göre Hz.ısa; 15 surede 93 ayette ismi ya da sıfatı geçer.
*Onun da diğer peygamberler gibi Peygamber olduğu Tanrılık vasfı ile itham etmenin küfür olduğu, ısrailoğullarına gönderildiği,kavmine namaz ve zekatı emrettiği vurgulanır. Ölüp tekrar dirileceği; ancak kıyamet sonrası dirileceği anlatılır.
*ınsanların günahına kefaret olarak ısa’nın çarmıha gerilmesini Kur’an kabul etmez.
*Hz.ısa’nın Allah’tan kelime oluşu, peygemberliği ve mucizeleri, Hz.Peygamberi müjdelemesi anlatılır.,
*Kur’an teslisi reddedip Tevhidi kabul eder.
*Uluhiyetin bedenleşmesi, ısa’nın kurtuluş fidyesi olarak çarmıha gerilmesini reddeder.
Hz.ısa’nın Kur’an’daki mucizeleri; Ruhu’l-Kudüs ile desteklemesi 2) beşikte konuşması 3) Çamurdan kuşa benzer bişey yapıp diriltmesi 4) Ölüleri diriltmesi 59 körleri iyileştirmesi 6) ınsanların yeyip sakladıklarını bilmesi 7)Semadan sofraya inmesi
Hristiyanlığın Yayılışı: M.S 30 yılı Hz.ısa Mesih olduğunu iddia edip ortaya çıkmıştır.Dünya dinlerinde yayılışı en maceralı ve uzun olan dindir. 3 yıllık tebliğ döneminde sade kendisini anlatmış,ölünce havariler öğrendiklerini yaymaya çalışmıştır.Sonra Pavlus çıktı.

PAVLUS ÖNCESı DÖNEM: Yeni Ahid’in Resullerin ışleri kitabı ve Pavlus’un mektupları Pavlus öncesi dönemi yansıtır.
*Yeni hareket merkezi Kudüs’tür.
*Havari ismi sıralanırken en başta Simun Petrus, Pavlus öncesi dönemde yayılmada etkin isimdir.Onun konuşmasını dinleyen 3000 kişi Hz.ısa’ya inanıp vaftiz olmuştur.
*Petrus, ilk Mesih toplumunun en büyük önderlerinden biridir.
*Sadece Yahudi değil, Yahudi olmayanlara da telkinde bulunmuştur.
*64 yılında ımparator Neron’un emriyle başı kesilerek ölmüştür.

PAVLUS DÖNEMı: Hz.ısa’nın ilk talebelerinin en azılı düşmanı Tarsuslu Saul (Pavlus)’dur.
*M.S 5-15 yılları arasında doğmuş Ferisiler mezhebine bağlıdır.
*Hz.ısa uğruna şehit olan ıstefehan’ın taşlanmasına katılmıştır.
*Hz.ısa’nın görüntüsü ile karşılaşıp ona iman etmiştir.
*Pavlus’la Barnaba Antakya’da Hristiyanlığın yayılmasında başarılı oldular; nedeni;hem Doğu hem de Batı’ya yayılma burada oldu.
*Hayatıyla ilgili çok fazla bilgi yoktur.64 yılında ımparator Neron’un emriyle başı kesilerek ölmüştür.
*Hristiyanlığı kabul ettikten sonra 2 konu ( Yahudi geleneğinin ilgası ve ısa’nın Mesihliği) üzerinde durmuştur.
*Yahudi şeriatı yerine Tanrı’nın izzeti ve herkese ulaşabileceği anlayışını koymuştur. Hristiyanlığın gentile topraklarında yayılmasına vesile olan görüş budur.

PAVLUS SONRASI DÖNEM: Hristiyanlığın yayılmasında havariler, sonra Kilise Babaları üstlenmiştir.
*1yy sonunda Hristiyanlık Kudüs şehri dışında yayıldı. Baskı arttığı için ibadetler gizli yapılıyordu, Hristiyanlığın mağara devri başladı, Ashab-ı Kehf o dönemi sembolize eder.
*ımparator Dekyus ve Valeryan döneminde zulüm yaşadı.
*3.yy sonunda en önemli olay;gregor ( Kirkor) hristiyanının çabasıyla ERMENıLER hristiyanlaştı. Hristiyanlık tarihinde toplu Hristiyan olan kavimdir.
*313 yılında ımparator Konstantin Hristiyanlara özgürlük sağlamak için ferman yayınladı.
*325’te Hristiyanlık tarihinin ilk ekümenik konsili olan ıznik Konsili toplandı.
*380 yılında ımparator 1.Teodosyus Hristiyanlığın devletçe müsaade edilen tek din olduğu şeklinde ferman çıkardı, putperestliği yasakladı.
*Hristiyanlık Doğu ‘da ortaya çıkmış; ama yayılması Batı’dan sonra olmuş;ilk Habeşistan’a Habeş hadımağası 4.yy’da getirmiştir.ıncil’de geçer.
*Hristiyanlık, Hinduizme bağlı Hindistan üzerinde etkili olamamıştır.
Hristiyanlığın yayılmasında hangi toplum hangi asırda Hristiyanlaşmıştır?4.yy Roma’ya bağlı Vizigotlar 5.yy’da Bulgarlar, Franklar, anglo-Saksonlar 8.yy’da Almanlar, Slavlar; ıskandinav ülkeleri , 9.yy Danimarkalılar 10.yy Norveç, ızlanda ve ısveç..
Kutsal Kitapları: Yahudilerin Eski Ahit, Hristiyanların Yeni Ahit,.Eski Ahit isimlendirmesi Hristiyanlara aittir, Yahudiler kabul etmez.
YENı AHıT:27 kitaptan oluşur.2 gruba ayrılır.
1)Tarihi Kitaplar; Matta,Markos, Yuhanna ve Luka yazdığı Resullerin ışleri kitabıdır.
2)Ta’limî Kitaplar: Pavlus ve bazı havarilerine ait 21mektuptan oluşur.
Bu mektupları ; Pavlus’un 14 maddelik mektubu, diğer 7 mektup ve Vahiy’dır.( Kimlere yazıldığı ve detaylı bilgi için syfa-190-191 bakınız)
ıNCıLLER: 1getirdiği haberden dolayı müjde, haber “ anlamına gelir.
*Tarihi kitap da denilen ınciller (Matta, Markos; Luka) şekil ve konu itibariyle benzer olduğu için “SıNOPTıK ıNCıL” denir.
Matta ıncili:Yazarı Levi diye bilinen Matta’dır.Hz.ısa’nın soyağacı ve ölümüne ilişkin bilgi verirısa’nın Peygamberlik sözlerinden alıntılara ve ısa’nın müjdesinin tüm insanlığı kapsadığına yer verir.Eski Ahite atıfta bulunupYahudi karakterini muhafaza eder.
Markos ıncili:Yazar adından bahsetmez.60 yıllarda yazıldığı sanılır ve ınciller içinde ilkidir.Hz.ısa’nın hayatını anlatan en kısa ıncildir.Hz.ısa’nın doğumundan ziyade yaptıklarını kısaca anlatır.Onu Mesih diye tanıtır.
Luka ıncili: Antakya’lı gayri Yahudi Luka 80’li yıllarda yazmıştır.Hem şifahi hem de yazılı kaynakları vardırşifahi kaynağı Hz.Meryem ve dindar kadınlar,yazılı kaynakları diğer ıncillerdir.
*Amacı Hz.ısa’nın hayatını doğru şekilde tanıtmaktır.
Yuhanna ıncili: 90-110 yıllarında havarilerden Yuhanna’ya nispet edilir.Hz.ısa’ya yakın 3 jhavariden biridir, diğerleri Petrus ve Ya’kup’tur.Yuhanna’ya sevilen öğrenci denir.
*Diğer ıncillere göre farklı üsluba sahiptir.Az sayıda mucizeden söz edilir,benzetme kelimesi geçmez,Kudüs olayına çok yer verir,Tutuklanmadan önceki gece anlattığı ve duası en önemlisidir.
*Bu kitapta Yeni Eflatuncu anlayışı hakimdir.
*Dirilmiş ısa’nın Taberiye gölü kıyısında şakirtlere görünmesi yalnız bu incilde geçer.
ınciller Arasındaki Çelişkiler: Yeni Ahit’in 2 nüshası; 1) Sina Kodeksi ( nüsha) 1844’te Sina Mağarası’ndaki manastırda bulunmuştur.2) Vatikan Kodeksi 325 yılına aittir.Vatikan kütüphanesindedir.
*325’te yapılan ıznik konsilinde kabul edilen ınciller Kanonik ıncil de denir.
Kanonik ıncillerin Hz.ısa’nın risaletini ne derece aktardığını ölçmek için ; ısa’nın hayatı, yaptığı , söylediğiyle ilgili bir şey yazılmamıştır. Matta ve Yuhanna’nın Havari olduğu ihtilaflıdır.ıncillerin eldeki ilk nüshası 4.yy’a aittir.
Tutarsızlıklar;1)Hz.ısa’nın nesebi hakkında görüş birliği yoktur.2)Matta incilinin 18-19 bbaında ısa’yı Tanrı diye vasıflandırırken 22-23. babında lanetli şeytan diye tasvir eder.3)Markos ıncilinde Allah’a Pavlus’un Romalılara mektubunda Hz.ısa’ya nispet edilir. 4)Hz.ısa için Allah’ın oğlu, Yusuf’un oğlu denir.
5)3 ıncil’e göre ısa’nın memleketi Galile, Yuhanna’ya göre Yahudiye (Diğer maddeler için syfa 194-195’i okumanızı tavsiye ederim)
Barnabas ıncili: En son 17.yy’a kadar gelip sonra kaybolmuştur. Papa Hristiyanlarca bulunmasını yasaklamıştır.Kanonik ıncillerden önce yazılmış.Barnabas, ısa’nın havarisidir ve bizzat ısa’dan duyarak yazılan tek incildir.Bundan sonra 325 yılında toplanan konsilde 300 incil 4’e indirilmiştir.
ıNANÇ ESASLARI:ılk Havari Konsilinde tespit edilmiş, son şeklini 4. ve 5. yy’da almıştır.Tanrı’ya,ısa Mesihe,semadan indirildiğine,Kutsal ruh yardımıyla Meryem’de bedenleştiğine,çarmıha gerildiğine , 3.gün dirildiğine,geri gelip yok olmayacağına,kilise ve kutsallığına inanırlar.
TESLıS: Tek başına insan aklıyla değil,ilhamla anlaşılabilen sözcüktür.ılk Antakya’lı Theophine tarafından kullanılmıştır.En fazla eleştirilen alandır.baba, oğul ve kutsal ruh teslisin tezahürüdür.
*Kutsal ruhun baba ve oğul gibi Tanrı olduğuna 381 ıstanbul konsilinde karar verilmiştir.
ısa’nın tabiatı ile kilise arasında fark var mı?tek tabiatlı olduğu kiliseler MONOFıZıT, çift tabiatlı olduğuna DıOFıZıT kiliseler denir.
Konsiller:Kilise hayatının problemini çözmek için bir araya gelen dina damı kuruludur.kilise yönetimidir.ılk psikopos toplantısı 2.asırın yarısındadırToplanan meclislere Bölge-Eyalet Konsilleri denir.
*Konsiller 2’ye ayrılır.1)Özel 2)Genel konsiller..
*Muayyen ülkenin problemini çözmek için o ülkenin psikoposlarının yaptığı toplantıya Milli Konsil,bir eyaletteki problemleri çözmek için eyalet psikoposlarının yaptığı toplantıya bölge konsili denir.
*Genel konsillere Ökümenik Konsiller de denir.Papa taraından yönetilir,21 konsil vardır.Katolikler tümünü,Ortodokslar 72sini, Protestanlar reforma kadar olanını benimser.
1.ıznik Konsilin (325) : ısa’nın , baba ve oğul tabiatı tartışılmıştır.Her ikisinin de aynı cevherden olduğuna karar verilmiştir.
1. ıstanbul Konsili ( 381): ıznik konsil kararı te’yid edildi ve Kutsal ruh un teslisin 3. unsuru olduğuna karar verildi.
Efes Konsili (431) : ısa’nın tek kişilikli ve 2 tabiatlı olduğu kararına varıldı.
Kadıköy Konsili (451): Monofizitizm reddedildi, ısa’nın 2 tabiatlı olduğu te’yid edildi.
2.ıstanbul Konsili (553)
3.ıstanbul Konsili (680-681): ısa’da tek iradenin varlığına inanma (monothelisme) anlayışını savunanlar mahkum edilmiştir.
2.ıznik Konsili (787):ıcon ( kilisede resim bulundurma) konusu tartışılmış,resim ve heykellere karşı gelip onları kıranlar için ıkonoklast tabiri kullanılmıştır. Bu konsilleri Hristiyanlığın her 3 mezhebi de kabul eder.

4.ıstanbul Konsili , 1.Latran Konsili, 2.Latran Konsili,3.Latran Konsili, 4.Latran Konsili, 1.Lyon Konsili, 2.Lyon Konsili, Viyana Konsili,Konstans Konsili,Bale- Ferrare-Florance Konsilleri, 5.Latran Konsili de vardır.

Trente Konsili ( 1545-1563) : sapık fikirli görüşlerin mahkum edilmesi,Katolik içinde köklü reform yapılması görüşülmüştür.katolik din anlayışı gözden geçirilmiştir.

1. Vatikan Konsili ( 1869-1870) : Kişileşmiş Tanrı varlığı ve vahyin zarureti, imanın özü,iman ve ilim arası ilişki, papanın yanılmazlığı konusu ele alındı.En belirgin konusu papanın yanılmazlığı konusudur.

2. Vatikan Konsili (1962- 1965): genel konsillerin en detaylı ve en sonuncusudur.Katolik inancını geliştirip kuvvetlendirmek, Hristiyanlara moral vermek , dini müesseseleri modern çağın ihtiyacına uydurmak amacıyla yazılmıştır. Kilisenin kendisiyle girdiği diyalogu temsil eder.Sekretaryası kurulmuş,hem Hristiyan hem de diğer dinlerle arasında diyalog çalışması başlamıştır.