[mehmet akif2]

İSLAM HUKUKUNA GİRİŞ 5. ÜNİTE SORU CEVAP

1.Fıkıh ve fıkıh usulü kısaca nelerle ilgilenir?
Fıkıh : tek tek fiillerin hükümlerinin ne olduğuyla ilgilenir.
Fıkıh usulü : hükmün ne olduğu ve kısımlarının nelerden ibaret olduğuyla ilgilenir.

2.Hükmün temel unsaurları nelerdir?
* hükmün kendisi *hükmü koyan hakim *hükmün muhatabı olan mükellef * hükme konu olan fiiller

3.hüküm özü olarak nasıl tanımlanır?
ALLAH’ın hitabı

4.Hüküm kaç kısma ayrılır?
2 kısıma. 1) teklifi hükümler 2)Vaz’i hükümler

5.teklifi hükümler nelerden oluşur?
Bir yükümlülük içeren ya da mükellefi bir fiili yapıp yapmamakta serbest bırakan hükümlerden oluşur.

6.Vaz’i hükümler nelerden oluşur?
Bir yükümlülük içermeyen teklifi hükümlerin varlığı ya da yokluğunun bağlandığı hükümlerden oluşur.

7.Aklın hükme ulaşmaın bir yolu olmadığı konusundaki görüşler nelerdir?
Usulcülerin çoğunluğu hükmün kaynağın ilahi hitap hükmü koyma yetkisinin de ALLAH ‘a ait olduğunu ve aklın hükme ulaşmanın bir yolu olmadığı konusunda aynı kanaattedirler.
Mutezile usulcüleri ise bu konuda akla sınırlı bir alan açmaya teşebbüs etmişlerdir.

8.ehliyete sahip olmak ne anlama gelir?
Hükmün muhatabı olan mükellefin şer’i hükümler ile yükümlü olması gerektiren özelliğidir.

9.Ehliyet kaça ayrılır?
Vücub ve eda ehliyeti olarak 2’ye ayrılır.

10. VÜCUB EHLİYETİ nedir temeli ne oluşturur?
kişinin bir takım haklara sahip olmasını sağlayan vücub ehliyetinin temelini insanın hayatta olması oluşturur.

11.EDA EHLİYETİ nedir ve neye bağlıdır?
Kişinin haklarını kullanmasını sağlayan bu ehliyet akıl ve temyiz gücünün varlığına bağlıdır.

12.Ehliyet arızaları nedir?
Tam ehliyete sahip olduktan sonra bu ehliyeti daraltan veya tamamen ortadan kaldıran bir takım durumlar.

13.hükmü tanımlarken usulcüler neleri dikkate almışlardır?
Bir kısım usulcüler HÜKMÜN KAYNAĞINI
Bir kısmı ise MÜKELLEFİN FİİLLERİNİ dikkate almışlardır.

14.hükmün kaynağını dikkate alarak tanımlayan kelamcı usulcülere göre hüküm nedir?
ALLAH’ın iktiza veya tahyir ya da va’z yönüyle mükelleflerin fiillerine ilişkin hitabıdır… ( arkadaşlar çok karışık görünüyor ama sorular ilerledikçe bu tanımlar yerli yerine oturuyor..endişelenmeyin )

15.hükmü mükellefin fiillerini dikkate alarak tanımlayan HANEFİ USULCÜLERE göre hüküm nedir?
ALLAH’ın iktiza veya tahyir ya da va’z yönüyle mükelleflerin fiillerine ilişkin hitabının SONUCUDUR !

16.kelamcı usulcüler açısından teklifi hüküm nedir?
ALLAH’ın mükelleften bir fiili yapmasını veya yapmamasını istemesi yada bir fiili yapıp yapmama konusunda serbest bırakması ile ilgili hitabı.

KELAMCI USULCÜLERE GÖRE ;
17.İCAB nedir?
Şari’in mükelleften bir fiili yapmasını kesin bir şekilde istemesine ilişkin hitabıdır.

18. NEDB nedir?
Şari’in mükelleften bir fiili yapmasını kesin olmayan şekilde istemesine ilişkin hitabıdır…

19.TAHRİM nedir?
Şari’in mükelleften bir fiili yapmamasını kesin bir şekilde istemesine ilişkin hitabıdır.
20.KERAHE nedir?
Şari’in mükelleften bir fiili yapmamasını kesin olmayan şekilde istemesine ilişkin hitabıdır.

21. İBAHA nedir?
Şari’in mükellefi bir fiili yapıp yapmama konusunda serbest bırakmasına ilişkin hitabıdır.

22.Hanefi usulcülere göre teklifi hüküm nedir?
Şari’in mükelleften bir fiili yapmasını veya yapmamasını istemesi ya da bir fiili yapıp yapmama konusunda serbest bırakması ile ilgili hitabının sonucudur.
Yani ; HANEFİLERE GÖRE HÜKÜM ; hitabın kendisi değil mükellefin fiillerine ilişkin sonucudur.
HANEFİ USULCÜLERE GÖRE;
23. FARZ veya VACİB nedir?
Şari’in mükelleften kesin bir şekilde yapmasını istediği fiildir.

24.SÜNNET ve NAFİLE nedir?
Şari’in mükelleften kesin olmayan bir şekilde yapmasını istediği fiildir.

25.HARAM nedir?
Şari’in mükelleften kesin bir şekilde yapmamasını istediği fiildir.

26.MEKRUH nedir?
Şari’in mükelleften kesin olmayan bir şekilde yapmamasını istediği fiildir.

27.MÜBAH nedir?
Şari’in mükellefi yapıp yapmamakta serbest bıraktığı fiili.

28.İKTİZA kavramının içine neler girer ?
Önceki sorulardaki tanımların açıklanmasında bir şeyin yapılmasını veya yapılmamasını istemeye yönelik ilk 4 hüküm iktiza kavramının içine girer.

29.TAHYİR kavramını ne ifade eder?
Yapıp yapmama konusunda serbest bırakmayı tahyir kavramı ifade eder.

30.Kelamcı usulcülere göre Vaz’i hüküm nedir*
Şari’in bir şeyi başka bir şey için sebep şart veya mani kılması yönüyle mükelleflerin fiillerine ilişkin hitabı.

31.Hanefilere göre Vaz’i hüküm nedir?
Şari’in iradesine bağlı olarak bir şeyin başka bir şey için sebepşart veya mani oluşturmasıdır.

32.Vaz’i hükümler nasıl hükümlerdir?
Teklifi hükümlerin varlığı ile ilgili ikincil hükümlerdir.

33.vazi hükümlerin Teklifi hükümlerin varlığı ile ilgili ikincil hükümler olmasını bir örnekle açıklayınız.
Şar’i güneşin hareketleri ile oluşan vakti ; namaz için SEBEPabdesti namaz için ŞART kadının hayızlı olmasını namaz için MANİ kılmıştır.

34.teklifi ve vaz’i hükümlerin ayrı naslarda olması şart mıdır?
Hayır şart değildir.bazen bu ikisi bir nasta birleşir; bazen bunlardan sadece birisi yer alır.

35.usulcülerin çoğuna göre teklifi hüküm kaça ayrılır?
İcabnadbtahrimkerahe ve ibaha olmak üzere 5 e ayrılır.

36.hanefilere göre teklifi hüküm kaça ayrılır?
Farzvacibsünnetnafileharammekruh mübah olarak 7 kısma ayrılır.

37.bir fiilin vacib olmasını anlamı nedir?
O fiilin yapılmasının gerekli olması yapanın sevap mazeretsiz terk edenin de cezayı hak etmesidir.
İnanç açısından ; bunun hak olduğunun kabul edilmesiinkarının veya hafife alınmasının küfrü gerektirmesidir….

38.hanefilere göre farz ve vacibi birbirinden ayıran nedir?
Dayandıkları delillerin kat’i veya zanni olması.
Buna göre; FARZ; sübutu ve delaleti kati delille sabit olur…Kur’an ve mütevatir ya da meşhur sünnetin sübutu katidir.Delaletlerin de kat’i olması halinde emredilen şey farzdır denilebilir.
VACİB ise; zanni delil ile sabit olan fiilin hükmüdür.vacib olan hükümler zan ifade eden haberi vahid ile sabittir…

39.hanefilerin “vacip amelen farz gibidir” sözünden ne anlamalıyız?
Vacibin yapılması açısından aynen farzdaki gibi yapılmasının gerektiği terk edenin cezayı hak etmesidir.

40.Vacibi inkar edenin hükmü ne olur?
Küfrüne hükmedilmezinkar eden veya hafife alan fasık sayılır.

41.hanefilerin vacip dediği fiilleri diğer usulcüler ne olarak değerlendirir?örnek veriniz.
Farz ya da mendup olarak. Örneğin; fıtır sadakası Hanefilere göre vacip diğerlerine göre farzdır..bayram namazı ve kurban kesme Hanefilere göre vacip diğerlerine göre mendupdur.

42.eda edileceği vakit açısından vacip kaça ayrılır?
Mutlak vacip ve mukayyed vacip olarak 2 ye ayrılır.

43. mutlak vacib nedir?
Şari’in yapılması için belirli bir vakit tayin etmediği vaciptir…

44.mutlak vacibe örnek veriniz.
Kefaretlerzaman belirtmeden yapılmış nezirler (adak)ramazan orucunun kazası.

45.mutlak vacibin sonucu nedir?
Hemen yapılmasının gerekli olmamasıdır.mükellef onu istediği vakitte yerine getirebilir…vaktin geçmesi gibi bi durum söz konusu değildir…

46.mukayyed vacib nedir?
Şari’in yapılması için belirli bir vakit tayin ettiği vaciptir…başlangıç ve bitiş vakti vardır..bu vakit içinde yerine getirilmezse kaçırılmışyerine getirilmemiş olur
Namazoruç ve hac bu türden birer vaciptir…

47.mukayyed vacibin türleri nelerdir?
Mukayyed vacipte tayin edilen vaktin yapılması istenen fiile göre 3 durumu vardır..bunlar; MÜVESSA (geniş zamanlı ) vacip MUDAYYAK (dar zamanlı )vacip MÜŞKİL ZAMANLI vacip….

48.MÜVESSA ( geniş zamanlı ) vacip nedir?
Vacibin yapılması için belirlenen vakit hem bu vacibin hem de bu vacip türündrn başka bir vacibin yapılmasına imkan tanıyacak kadar genişse buna müvessa vacip denir….

49.müvessa vacibe örnek veriniz?
5 vakit namaz bu türdendir zira bir namaz vaktinde birden fazla namaz kılmak mümkündür….

50.müvessa vacibin sonucu nedir?
Ancak kendisine özel olarak niyet edilmesi ile geçerli olmasıdır…çünkü vakit başka bir vacibin de yapılmasına imkan verebilecek genişliktedir…mesela öğle namazı vaktinde farz veyanafile cinsinden farklı bi namaza niyet etse niyet ettiği namazı kılmış oluröğle namazı yerine geçmez…

51.MUDAYYAK (dar zamanlı ) vacip nedir?
Vacibin yapılması için belrlene vakit sadece bu vacibin yapılmasına imkan verecek kadarsa buna mudayyak vacip deir.

52.mudayyak vacibe örnek veriniz.
Ramazan orucu bu türe girer…çünkü bir günde ancak bir oruç tutulabilir.

53.mudayyak (dar zamanlı ) vacibin sonucu nedir?
Bu vacip için özel olarak niyet etmeye gerek olmamasıdır.bir kimse ramazan ayında kaza ya da adak orucu tutmak için niyetlense tüm bunlarla tuttuğu oruç ramazan orucu yerine geçer…çünkü vakit ikinci bi oruç tutmaya imkan tanımamaktadır…

54.MÜŞKİL ZAMANLI vacip nedir?
Bir yönden geniş zamanlı diğer bi yönden dar zamanlı vacibe benzeyen vaciptir.

55.müşkil zamanlı vacibe örnek veriniz.
Hac bu tür bi vaciptir….yılda birkere yapılması yönüyle hac dar zamanlı vacibe hac törenlerinin hac mevsiminin tamamını kapsamaması yönüyle geniş zamanlı vacibe benzer…

56.müşkil zamanlı vacibin sonucu nedir?
Dar zamanlı vacibe benzediği için mutlak niyetle geçerlidir. geniş zamanlı vacibe benzediği için de kazaadaknafile vacibe niyet edilmekle geçerli olmamasıdır…
Buna göre bir kimse farz olan hacdan önce adak veya nafile hacca niyet etse farz olan hac yükümlülüğü yerine getirilmiş olmaz…ancak herhengi bir belirlemede bulunmaksızın mutlak olarak hacca niyet etse farz olan haccı yerine getirmiş olur…

57.miktarının belli olup olmaması açısından vacip kaça ayrılır?
MUKADDER vacip ve GAYRI MUKADDER vacip olarak 2 ye ayrılır…

58.mukadder vacip nedir?
Şari’in miktarını belirlediği vaciptir….5 vakit namazbu namazların rekatlarızekatın miktarı buna örnektir…

59.kişinin mukadder vacip ile yükümlü olması için ne gerekir?
Bu vacibin vücub sebebinin olması yeterlidir…ayrıca bir mahkeme kararına veya borçlunun rızasına ihtiyaç yoktur…

60.gayrı mukadder vacip nedir?
Şari’in miktarını belirlemediği vaciptir.örneğin; ALLAH yolunda infakmisafire ikramda bulunmazulme uğrayana yardım etme gibi…

61.kişinin gayrı mukadder vacip ile yükümlü olması neye bağlıdır?
Mahkeme kararı veya ilgili kişilerin rızasına bağlıdır…

62.bir vacibin mukadder mi gayrı mukaddermi olduğu konusunda görüş ayrılıkları çıkmasını bir örnekle açıklayınız?
Bir vacibin bu ikisinden hangisine gireceği konusunda ictihada bağlı olduğu için görüş ayrılıkları çıkabilir…örneğin; EVLİLİK NAFAKASI…Hanefilere göre gayrı mukadder vaciptir çünkü ; koca nafaka belirlemeden evinden uzun bir süre ayrıldığı zaman eşi mahkemeye başvurup nafaka tayin ettirmedikçe nafaka talebinde bulunamaz…nafaka talebinde bulunması için ya eşi gitmeden önce kocası ile bir miktar konusunda anlaşmış olmaları ya da mahkemeden nafaka tayin ettirmesi gerekmektedir…….diğerlerine göre ise;mukadder vacip olduğundan eşi anlaşmaya ve mahkeme kararına gerek olmadan nafaka alacağı talebinde bulunabilir….

63.yerine getirmesi istenen mükellef açısından vacip kaça ayrılır?
Mükellef açısından vacip AYNİ vacip (farzı ayn ) ve KİFAİ vacip ( farzı kifaye) olarak ikiye ayrılır…

64.AYNİ vacip nedir?
Şari’in mükelleflerin her birinin yerine getirmesini istediği vaciptir….5 vakit namazoruçzekat hac gibi…

65.ayni vacibin sonucu nedir?
Her bir mükellefin bu vacibi ayrı ayrı yerine getirmesi gerekir…

66.KİFAİ vacip nedir?
Yapılması toplumun genelinden istenen vaciptir…cenaze namazıfetva ve yargı işlerişahitlik yapmailim tahsiliihtiyaç duyulan sanatların öğrenilmesi gibi…

67.kifai vacibin sonucu nedir?
Toplumun bir kesimi yapınca diğerlerinden sorumluluk düşer.şayet kimse yerine getirmezse herkes günahkar olur.

68.kifai vacip ne zaman ayni vacibe dönüşür?
Kifai vacibi yapabilecek tek kişi varsa ayni vacibe dönüşür…örneğin bir yerde sadece bir doktor varsa hastaya müdahale etme ona ayni vacip olmuştur….yine bir yerde fetva vermeye yetkili tek müftü varsa fetva vermek onun içim ayni vacip olmuştur…

69.yapılması istenen fiilin belli olup olmaması açısından vacip kaça ayrılır?
MUAYYEN vacip ve MÜPHEM vacip olarak ikiye ayrılır…

70.MUAYYEN vacip nedir?
Şari’in mükellefin yapmasını istediği şeyi mükellefe seçme hakkı tanımaksızın kendisinin belirlemesidir.

71.muayyen vacibe örnek veriniz?
Namaz oruçhaczekatgaspedilen malın geri verilmesisatın alınan malın bedelinin ödenmesi bu tür vacibe örnektir.
VACİPLERİN ÇOĞU MUAYYEN VACİPTİR..

72.muayyen vacibin sonucu nedir?
Mükellef Şari’in kendisi için belirlediği şeyi yerine getirmedikçe sorumluluktan kurtulamaz…

73.MÜPHEM vacip nedir?
Şariin birkaç işten birini belirlemeyip seçimi kendisine bıraktığı vaciptir…
Mükellefin tercihine bırakıldığı için diğer adı da MUHAYYER vacip tir.

74.müphem vacibe örnek veriniz.
Yemin kefareti..ya ailene yedirdiğinin orta hallisinden 10 fakiri yedireceksin ya 10 fakiri giydireceksin ya da bir köle azat edeceksin….mükellef istediğini seçer ve kefaret borcu ödenmiş olur…

75.müphem vacibin sonucu nedir?
Mükellef seçeneklerden birisi yapar yükümlülükten kurtulurhiçbirini yapmazsa günahkar olur cezayı hak eder.

76. vacibin tüm kısımlarının bir vacipte toplanması mümkün müdür? Örnekle açıklayınız…
Mümkündür ama şart ta değildir….örneğin 5 vakit namaz vakit açısından ; mukayyed – miktarının belli olması açısından ; mukadder- mükellef çısından ;ayni-istenen fiilin belirli olması açısından muayyen vaciptir.

77.MENDUP nedir?
Yapılması istenmekle beraber terk edilince kınamanın olmadığı fiildir…yapılması terk edilmesinden daha iyidir.

78.hanefiler dışındaki usulcülerin çoğunluğunun eşanlamlı olarak kullandıkları terimler nelerdir?
Mendup-müstehap-nafile ve sünneti eşanlamlı olarak kullanırlar…

79.SÜNNET nedir?
Terk edilmesi yasaklanmamakla beraber yapılması iyi görülen ve dinde gelenek haline gelmiş fiillerdir….ezancemaatle namaz kılmaabdest alırken ağza su vermenamazların müekked sünnetleri…bu tür sünnetlere SÜNNETİ HÜDA denir…yapan sevap kazanır terk eden kınanır…

80.sünneti zevaid nedir?
Hz. Peygamber efedimizin yemeiçmegiyim kuşam gibi insan olması hasebiyle yaptığı fiillerdir…terk eden kınanmaz.

81.NAFİLE nedir?
Yapılması iyi görünmekle beraber gelenek haline gelmeyen fiillerdir.ikindi ve yatı namazlarının öncesinde kılınan 4 rekat namazlarpazartesi ve Perşembe oruçları…yapan sevap kazanırterk eden kınanmaz…

82.HARAM nedir?
Kesinlikle yapılmaması istenenterk edilmesine sevap yapılmasına ceza verilen fiillerdir.

83.yasağınyasaklanan fiilin özüyle ilgili olup olmamasına göre haram kaça ayrılır?
Haram liaynihi(lizatihi) - haram ligayrihi olarak ikiye ayrılır…

84.liaynihi haram nedir?
Özü itibarıyla kötü olduğundan yasaklanan fiiller…adam öldürmezina etmehırsızlıkmurdar et satmaavlenilmesi yasak olan yakınlarla evlenmegibi.

85.liaynihi haram olan fiilin sonucu nedir?
Fiilin temelden gayri meşru sayılmasıdır..bu fiil yapılınca bu fiile hiçbir meşru sonuç bağlanmazbatıl kabul edilir…örneğin hırsızlık meşru bir mülkiyet sebebi olarak kabul edilmez.

86.ligayrihi haram nedir?
Aslında meşru olmakla beraber haram kılınmasını gerektiren başka bi sebepten dolayı yapılması yasaklanan fiillerdir. Ramazan bayramının ilkkurban bayramının ilk üç günü oruç tutmak….alım satım meşrudur ama riba içerince yasaklamıştır….

87.ligayrihi haram olan fiilin sonucu nedir?
Hanefilerin dışındaki usulcülere göre tıpkı lizatihi haram gibi geçersiz sayılmasıdır….hanefiler ise böyle bir fiili ve bunun yasaklanmasını gerektiren diğer fiili birbirinden ayırarak her iki fiile farklı sonuçlar bağlar..( butlan ve fesad konusu)

88.MEKRUH nedir?
Terk edilmesi yapılmasından daha iyi olan fiildir…Cuma vakti ezan okunurken alışveriş yapmak gibi. Mekruh fiili yapan kişi cezayı hak etmez ancak bazı durumlarda kınanmayı hak eder…terk eden ise övülür…

89.hanefilere göre mekruh kaça ayrılır?
2’ye..tahrimen mekruh ve tenzihen mekruh…

90.tahrimen mekruh nedir?
Harama yakın mekruhtur yapılmasıkesin olarak yasaklanmıştır..bu yasak haberi vahid gibi zan ifade eden bi delile sabit olmuştur. Pazarlık üzerine pazarlıkevlenme teklifi üzerine evlenme teklifi bu türdür.inkarı küfre götürmez…

91.tahrimen mekruh hakkındaki görüşler nelerdir?
İmam Muhammede göre yapılması halinde cezanın hak edilmesi haram gibidir..yani vacibe karşılık gelir.
Ebu Yusuf ve Ebu Hanifeye göre ise bu mekruhu yapan kınanmayı hak eder şefaatten mahrum kalır…sünnete karşılık gelir.

92.tenzihen mekruh nedir?
Helale yakın mekruh…soğan ve sarımsak kokusuyla mescide gitmek bu türdendir…caz ve kınanmayı hak etmez ama faziletli davranmayı terk etmiş olur.

93.MÜBAH nedir?
Mükellefin yapıp yapmama konusunda serbest olduğu fiillerdir..sevap ya da günah yoktur.

94.AZİMET nedir?
Kulların özürlerine bağlı olmaksızın genel geçer olmak üzere ilkten konulmuş asli hükümdür.

95.RUHSAT nedir?
Kulların özrlerie bağlı olarak geçici olarak konulmuş istisnai hükümlerdir.

96.Hanefilere göre ruhsat hükümleri kaç türdür?
Dört türdür…ilk ikisi gerçek anlamda ruhsat diğer ikisi mecazi anlamda ruhsattır…

97.birinci tür ruhsat nedir?
Bir fiilin haramlık sebebinin ve haramlık hükmünün devam etmesine rağmen mübah sayılması…örneğin ölüm veya bir organın yok edilmesi tehdidi ile ALLAH’ı inkara zorlanan kişi kalben imanını koruyarak sözle inkar edebilir…bunu yapmayıp azimete göre hareket ederek ölmeyi de seçebilir..Ammar bin Yasirin müşriklerin şiddetli işkencesi sonucunda sözle inkarının ardından efendimizin ona yine aynı durumla karşılaşırsa aynı şeyi yapmasını söylemesi buna örnektir…
Mükellef azimeti ve ruhsatı seçmekte serbesttir…azimeti seçip de ölürse günah işlemez hatta sevap kazanır…

98.ikinci tür ruhsat nedir?
Bir fiilin haramlık sebebinin bulunduğu halde haramlık hükmünün kaldırılarak mübah kılınması…yolcunun oruç tutmama ruhsatı gibi.
Bu tür ruhsatta mükellef zarar görmeyecekse Hanefilere göre azimete göre hareket etmesi daha iyidir…ancak ruhsatı tercih ederse de günah işlemiş olmaz….
Butür ruhsat zimete göre hareket etmeyi ortadan kaldırmayıp azimet ve ruhsattan birini tercih imkanı verdiği için Hanefilerce TERFİH RUHSATI olarak ta isimlendirilir…

99.üçüncü tür ruhsat nedir?
Bir fiilin haramlık sebebi ve hükmünün kaldırılarak mübah kılınması….ölüm tehdidi veya açlık ve susuzluktan ölme tehlikesiyle karşılaşan kişinin haram olan bişeyi yiyip içmesi gibi…
Bu tür ruhsatta sabredip azimete göre hareket etmesi caiz değildirruhsatı kullanmalıdır…azimeti seçip ölürse günahkar olur…azimete göre hareket etme imkanı kalmdığından Hanefilerce ISKAT RUHSATI olarak isimlendirilir…

100.yolcu için tanınan namazı kısaltma ruhsatı nasıl bir ruhsattır?
Hanefilere göre Üçüncü türden bi ruhsattır…”Bu ALLAH’ın bir sadakasıdıralın kabul edin “ hadisinden dolayıbir seçme ruhsatı değildir…bu yüzden yolcunun namazı tam kılması CAİZ DEĞİLDİR….
Diğer ekollere göre ise ikinci türden bir ruhsattırazimet ve ruhsattan birini seçebilir…

101.dördüncü tür ruhsat nedir?
Önceki şeraitlerdeki bazı ağır hükümlerin bizden kaldırılmış olması….namazın ibadethane dışında bir yerde kılınmamasımalın dörtte birini zekat olarak vermeganimetlerin haram olması gibi ağır hükümler bizden kaldırılmış veya hafifletilmiştir…MECAZEN ruhsat olarak isimlendirilir çünkü kaldırılan hükümlere göre hareket etme imkanın yoktur…

102.mukayyed vacibin yapılış şekilleri nelerdir?
EDA : mukayyed vacibin kendi için belirlenmiş vakitte rükun ve şartlarına uygun olarak ilk defa yerine getirilmesi…
KAZA:vakti çoktıktan sonra yerine getirilmesi.
İADE: özür veya kusur sebebiyle eksik yapıldıktan sonra vakti içinde yeniden tam şekilde yapılması…

103.hanefilerin batıl ve fasit terimlerini kullanış yerleri nasıldır?
Yapılan bir akdin rükünlerinde veya kurucu şartlarında eksiklik varsa bu durm akdi batıl kılar….eksiklik farklı bir yerdeyse örneğin satılan malın bedeli bilinmiyorsa veya ribalı bir akitse FASİTolur…..batıl akde meşru bir akdin hiçbir sonucu bağlanmaz….fasit akde bağlanabilir….örneğin fasit akitte müşteri malı teslim almışsa mülkiyeti sabit olur ama fesadı gerektiren sebep giderilmedikçe bu maldan faydalanması helal olmaz. Şafiilere göre ise fesat sebebi ortadan kalka da akit sahih hale gelmez.

104.Vaz’i hükümler nelerdir?
İlletsebeprükunşartmani…Hanefiler bir de alameti eklemişlerdir.

105.İLLET nedir?
İllet varsa hüküm var illet yoksa hüküm yoktur….hükmün varlığı ve yokluğu illete bağlıdır…..sarhoşluk şarap içmenin haram oluşunun illetidir

106.SEBEP nedir?
İlletle aynı şeydir ama illetten ayıran ; hükmün konulması ile durum arasında aklen kavranabilecek uygunluğun olmamasıdır…fecrin doğması sabah namazının vacib olması için sebeptir ama bunların arasında aklen kavranabilecek açık bir uygunluk yoktur…

107.sebep ve illetin aynı olması konusunda usulcülerin görüşleri nelerdir?
Bazı usulcüler tamamen aynı şeydir derken bazıları her illet sebeptir ama her sebap illet değildir derler….örneğin ramazan ayının girmesi oruç ikan sadece sebep iken yolculuk hali aklen de kavranabildiği için hem sebep hem illettir…

108.RÜKUN nedir?
Bir şeyin varlığı kendi varlığına bağlı olan ve onun yapısından bir parça olan unsurdur…kıyamkıraatrükusecde namazın rüknudur…namazın varlığı bunlara bağlıdır.

109.ŞART nedir?
Bir şeyin varlığı kendi varlığına bağlıdır ama o şeyin yapısından bir parça olmayan şeydir....abdest namazın şartıdır.

110.şart ile illet ve sebep arasında ne fark vardır?
İllet veya sebebin varlığı hükmün varlığını gerektirirken şartın varlığı hükmün varlığını gerktirmez…namaz için sebep olan vaktin girmesiyle namaz vacip olur ama şart olan abdest almakla namaz vacip olmaz…

111.MANİ nedir?
Varolması halinde sebebe hükmün bağlanmasını veya sebebin gerçekleşmesini engelleyen durumdur….mani ya hükmün mani’idir ya da sebebin mani’idir….hükmün mani’i olması :varisin miras bırakan kişiyi kasten öldürmesi akrabalık bağının olmasına rağmen miras hükmünün gerçekleşmesine manidir. Sebebin mani’i: kişinin nisabı eksilten borcu varsa bu borç zekatın vacip olma sebebinin gerçekleşmesini engeller…sebeb gerçekleşmeyince zekat ta vacip olmaz….

112.aklın şer’i bir hükme ulaşmanın yolu olup olmadığı konusunda Sünni ve mutezili usulcülerin tartışmaları nasıl adlandırılır?
HÜSÜN VE KUBUH ( iyilik ve kötülük ) meselesi

113.usulcülerin hüsün kubuh yaklaşımları nelerdir?
Mutezileye göre ; akıl bazı fiillerin iyi veya kötü olduğunu bilirŞariin emir ve nehyi de bunu destekler…
Eşarilere göre; akıl fiillerin iyi ya da kötü olduğunu kavrayamaziyilik ve kötülük Şari’in emriyledir…
Maturidilere göre ise; akıl bazı fiillerin iyi ya da kötü olduğunu bilir ama bu bilgisine yükümlülük bağlayamaz…

114.mükellef kimdir?
Hükmün muhatabı olan kişidir.

115.kişinin mükellef olması için ne gerekir?
Hitabı anlayacak seviyede akla sahip olması gerekir…yükümlü olması için aklen de br seviyeye gelmeli bu da temyiz gücüne sahip olarak büluğa ermesiyle olur…

116.temyiz gücü nedir?
İyiyi kötüden ayırt etme gücüdür..söz ve davranışlara bakarak anlaşılabilir.

117.büluğ nedir?
Erkeğin babakızın anne olma özelliğini kazanmasını sağlayan alametlerle sabitolur…alametler görülmezse çoğu fakihe göre 15ebu hanifeye göre ise erkeklerde 18kızlarda 17 yaş hükmen büluğa erme yaşıdır…

118.ehliyet ne zaman başlar?
Anne karnındaki cenin safhasından…

119.insan hayatı kaç dönemdir?
1. cenin dönemi: ana rahmine düşmesinden doğuma kadar geçen süre.
2.temyiz öncesi küçüklük dönemi:doğum ile 7 yaş arası dönem.
3.temyiz sonrası küçüklük dönemi: yedi yaş ile büluğ arası dönem
4. büluğ çağı sonrası dönem: büluğdan ölene kadarki dönem.

120.rüşd nedir?
Kişin özellikle mali konularda dikkatli ve basiretli davranacak bir olgunluk seviyesine ulaşmasıdır ve büluğdan sonra gelir…

121.ehliyet kaç kısımdır?
Vücub ve eda ehliyeti olarak 2.

122. vücub ehliyeti nedir?
kişinin haklara sahip olabilme borç altınagirebilme ehliyetidir.temelini insanlık vasfı oluşturur..akıl ve rüşdle ilgisi yoktur.cenin bile bu vasfa sahiptir.
Bu açıdan eksik ve tam olarak ikiye ayrılır.

123.eksik vücub ehliyeti nedir?
Sadece cenin içindir onun lehine bazı hakların sabit olması sağlar….cenin lehine sabit olan hakların ve malların korunması için bir yed-i emin tayin edilir.

124.tam vücub ehliyeti nedir?
Haklara sahip olmanın yanında bazı borçların altına da girmesini sağlayan ehliyet türüdür…doğumla başlar ölene kadar sürer…
Temyiz çağına ermemiş küçük çocuklar ile akıl hastaları için de sabittir…bunlar da başkasının malına zarar verince ödemekle yükümlüdürler..ihtiyaç duymaları halinde yakın akrabalarının nafakaları ile sorumlu tutulmaları da mali yükümlülüklerinin bir sonucudur.

125.eda ehliyeti nedir?
Kişin hukuken geçerli sayılabilecek fiiller ortaya koyabilmesini sağlayan ehliyettir…FİİL EHLİYETİ de denir.akıl ve temyiz gücüne dayanır.temyiz dönemi ile başlar büluğ ve rüşd çağı ile tam hale gelir…her nekadar temyiz öncesinde küçük çocuğun akıl ve temyiz gücü oluşmaya başlasa da bu yok kabul edilir…bu açıdan 2 ye ayrılır:

126.eksik eda ehliyeti nedir?
Temyiz çağına erişen küçüğün ehliyetidir.yardım ve desteğe ihtiyaç duyar bunu da velisi sağlar...mümeyyiz küçüğün ceza ehliyeti de yoktur ancak ekik eda ehliyeti ile bazı hükümler sabit olur.

127.mümeyyiz küçük ibadetlerden sorumlu mudur?
Değildir ama yaptığında sahih olur ve sevap kazanır.

128.kul hakları açısından mümeyyiz küçüğün tasarrufları nelerdir?
3 kısımdır.bunlar :
1. sırf yararına olan tasarruflar: hibesadakavasiyet ve hediyeyi kabul etmesi…velisinin izni olmaksızın geçerlidir.
2.sırf zararına olan tasarruflar: hibe ve vasiyette bulunmakborç ikrarıborç vermevakıf gibi şeyler velisinin izni olsa bile geçerli değildir.
3.yarar ve zarar ihtimali bulunan tasarruflar: alım-satımkiraortaklık sözleşmesi gibi…bunlar sahih olarak gerçekleşir ama fiil olarak işlerlik kazanması velisinin onayına bağlıdır..onaylamazsa yapıldığı andan itibaren batıl olur hukuki bir sonuç doğurmaz.
129.bu görüşleri kim kabul eder?
Bunlar maliki ve Hanefilerin görüşüdür…Şafiilere göre mümeyyiz küçüğün yaptığı tasarruflar batıldır..hanbeliler ise velisinin önceden izin vermesine bağlıdır sonradan izin verse de geçerli olmaz.

130.tam eda ehliyeti nedir?
Kişi büluğa erip akıl ve temyiz gücünün olgunlaşmasıyla buna sahip olur….namaz oruç zekat hac gibi dini vecibelerden sorumludur.cezai ehliyet devreye girer.hukuk karşısında her yönden mükellef olmuştur.

131.ehliyet arızaları nedir?
Kişinin ehliyetini daraltan veya tamamen ortadan kaldıran durumlar…sadece eda ehliyeti için geçerlidir…semavi ve mükteseb olarak 2 ye ayrılır.

132.semavi arızalar nedir?
Gerçekleşmesi kişinin elinde olmayan arızalardır..müktesebden daha güçlüdür..

133.belli başlı semavi ehliyet arızaları nelerdir?
Küçüklük : tabii bir durumdur ama ehliyete aykırı olduğundan arız sayılmıştır.
akıl hastalığı: bu kişiye mecnun denir.eda ehliyetinden tamamen yoksundur.
ateh ( akıl zayıflığı): bu kişiye ma’tuh denir…ehliyet olarak mümeyyiz çocuk gibidir.
Ayrıca baygınlıkuykuunutmahayız ve nifashastalıkölüm ve kölelik te sayılır.

134. müktesep arıza nedir?
Gerçekleşmesinde kişinin rolü olan arızalardır.

135.belli başlı müktesep arızalar nelerdir?
SEFEH : gerçekte akıllı olsa da malı konusunda aklın ve şer’in gereklerine aykırı davranmaya sevkeden hafiflik ve tedbirsizlik halidir.malını saçıp savurana sefih denir.bu ehliyete mani değildir ancak hukuki tasarruflarında bir kısıtlama ( HACİR ) getirilebilir.hacir konulduğunda sefih mümeyyiz küçük gibidir.

SARHOŞLUK :sarhoşluğun hükümlere etkisi mübah ve haram olmasına göre iki şekilde değerledirilir…
mübah yolla olan sarhoşluk örneği;zaruret halinde ve tehdit altında içki içme ve tedavi amaçlı uyuşturucu madde alma sonucu sarhoş olmadır..bu türde hukuken sorumlu olunmaz.hukuki tasarrufları geçersizdir.ceza da uygulanmaz..bayılan kimse gibidir.
Haram yolla olanı da malumuz bilerek haram maddelerin alınmasıyla olan sarhoşluktur…Hanefi ve Malikilere göre mükellefiyeti kaldırmaz..sarhoşken işlediği suçtan sorumludur kişicezalandırılır.alım satım boşama gibi tasarrufları geçerlidir.sadece dinden dönmesi ve zina gibi suçlar konusunda ikrarı geçerli sayılmaz…Şafii ve Hanbelilerde ise irade şartı olduğundan hukuki tasarrufları geçerli olmaz.şüphe ile düşen kısas ve had cezaları da uygulanmaz.

İKRAH : korkutma ve tehdit yoluyla kişiye istemediği bişeyi yaptırmaktır.zorlayana MÜKRİH zorlanana MÜKREH denir.ikrahın hukuken dikkate alınabilmesi için mükrihin yaptığı tehdidi yerine getirebilecek güçte olması şarttır..

136.ikrahın hükümlere etkisi konusunda bilinmesi gereken kavramlar nelerdir?
İhtiyar ve rıza…
İHTİYAR : bir şeyi yapıp yapmama konusunda bilinçli bi tercihte bulunmak.
RIZA: BİR ŞEYİ İSTEYEREK KABULLENME.

137.hanefilere göre ikrah kuvveti ve etki derecesine göre kaça ayrılır?
İkrahı mülci ve ikrahı gayrı mülci olarak ikiye ayrılır.
İKRAH-I MÜLCİ ( tam ikrah ) : öldürme veya bir organı yok etme tehdidini içeren ikrahtırihtiyarı bozarrızayı yok eder.
İKRAH-I GAYRI MÜLCİ ( eksik ikrah ) : kısa süreli hapis veya dövme tehdidini içerirrızayı kaldırır ama ihtiyarı bozmaz.

Her iki türüyle de ikrah ehliyete aykırı bir durum değildirçünkü akıl ve büluğ mevcuttur.

138.İkrahın sözlere etkisi nedir?
İkrahın konusu borçevlenmeboşama gibi bişeyse ikrahın iki türü de geçersizbatıldır.

139.ikrahın konusu sözlü tasarruflar ise Hanefiler bunu kaça ayırır?
İkiye…
Birincisi : bu söz alım satımkirarehin gibi feshedilmeleri mümkün olan tasarruf ise bu tür tasarruf batıl olmafasit olur..çünkü ikrah rızayı kaldırsa da ihtiyarı tamamen iptal etmez..rıza ise akitlerin rükun ve kuruluş değil sıhhat şartıdır..bu yüzden batıl değil fasit olur.
İkincisi: bu söz evlenmeboşamanezir ve yenin gibi feshedilmesi mümkün olmayan tasarruf ise mükrehin ikrah sonucu yaptığı tüm tasarruflar geçerlidirsonuçlarını doğurur.

140.hanefiler dışındaki çoğunluğun görüşü nedir?
İster feshedilmesi mümkün olsun ister olmasın ikrah altındaki tüm sözlü tasarruflar geçersizdir.

141.ikrahın fiillere etkisi nedir?
İkrahın konusu haksız yere öldürmeharam olan bişeyi yeme içmebaşkasının malını telef etmeye zorlama şeklinde ise ikrahın hükmü fiilin türüne göre değişir.

142.mükrehin ikrah altında yapması vacip olan fiiller nelerdir?
Domuz eti yemeyeiçki içmeye zorlanması bu türdendir..mükreh zorlandığı fiilleri yapmaz da ölürse veya bir organını kaybederse günahkar olur…çünkü ALLAH aruret durumunda bunları mübah kılmıştır.

143.mükrehin ikrah altında yapması mübah olan fiiller nelerdir?
Mükrehin inkar etmeye zorlamasıbaşkasının malını yemeye zorlanması bu türdendir. Bu fiilleri yapması mübahtır ancak yapmayıp sabreder ve sonucunda ölür veya bir organını kaybederse günah işlemiş olmaz aksie sevap kazanır…başkasının malına zarar vermeye zorlandığında tazmin ile sorumlu olan mükreh değil mükrihtir.

144.mükrehin ikrah altında hiçbir şekilde yapması caiz olmayan fiiller nelerdir?
Haksız yere birini öldürmesi ve zina etmesi bu türdendir…hayatını kaybetse bile ikrah altıda bu fiilleri yapması kesinlikle haramdırçünkü nasıl kendi canı ve namusu dokunulmaz ise başkasınınki de aynı şekilde dokunulmazdır.

145.mükrehin adam öldürmesi halinde verilecek ceza hakkındaki görüşler nelerdir?
Çoğunluğa göre kısas cezası uygulanır.ancak Ebu Hanife ve imam Muhammed’e göre kısas cezası mükrihe uygulanır çünkü mükreh alet konumundadır..çoğunluğa göre ise mükrehe uygulanır.çünkü öldürmesi haram olduğu halde öldüren mükrehtir..Ebu Yusuf’a göre ise kısas uygulanmaz mükrihin diyet ödemesi gerekir.

146.ehliyete etkisi son derece sınırlı olan ve sadece bazı hallerde mazeret sayılan müktesep arızalar nelerdir?
Cehalethezl (ciddiyetsizlikşaka) hata ve yolculuk.

147.hükme konu olan fiillerin şartları nelerdir?
1.fiil yapılabilir ve mükellefin gücü dahilinde olmalıdır..”teklifi ma la yutak caiz değildir” sözü imkansız bir şey ile kişiyi yükümlü tutmak şer’an caiz değildir anlamına gelir.
2.fiilin mükellef tarafından tam olarak biliniyor olması gerekir..bilmekten kasıt bilme imkanına sahip olması anlamındadır..

148.hükme konu olan fiiller nelerdir?
ALLAH hakkıyla ilgili fiiller ve kul hakkıyla ilgili olan fiiller.

149. bir hakkın ALLAH hakkı mı kul hakkı mı olduğunu belirleyen nedir?
Hakkın düşürülmeyeaffedilmeye elverişli olup olmamasıdır…hiç kimsenin düşürmeye hakkı olmayan ve yerine getirmekte gevşeklik gösteremeyeceği haklar ALLAH hakkıdır..ibadetlerkamu düzeni sağlayan hükümlerin ilgili olduğu fiiller…
Hak sahibi tarafından affedilmesi mümkün olan fiiller kul hakkı kapsamına girer…

150.sırf ALLAH hakları kapsamındaki fiillerde bulunması gereken özellikler nelerdir?
ibadetmeunet ( mali külfet ) ve ukubet( ceza) niteliklerinden biri bulunmalıdır.

151.bu üç nitelikten birinin bulunduğu haklar kaça ayrılır?
SEKİZ KISIMA AYRILIR.
1. sırf ibadet anlamı taşıyan fiiller:din ve toplumun düzenini oluşturan fiiller.imannamazoruçhaccihad…Hanefilere göre zekatta buna girer.
2. ukubat-ı kamile( tam ceza niteliği taşıyan fiiller) : kazf haddi dışındaki hadler ( şar’i tarafından miktarı ve niteliği belirlenen cezalar) bu kısma girer.bunlar toplumun tümünün yararı içindir..hiç kimse bu cezaları düşüremez veya uygulamada gevşeklik gösteremez.bu cezaların uygulanması devlet başkanına veya görevlendirdiği kişiye aittir.
3. ukubatı kasıra ( kısmen ceza niteliği taşıyan fiiller ) : murisini öldüren kişinin mirastan mahrum edilmesi bu kısma girer.çocuk için geçerli değildir.
4. ibadet niteliği taşıyan cezalar : yemin oruçzıharhata ile adam öldürme kefareti gibi kefaretler bu kısma girer..bu kefaretler ibadet türü fiillerle yerine getirildiğinden zımmiler ( gayrı Müslimler) kefaretle sorumlu tutulamazlar.
5. meunet anlamı taşıyan ibadetler : fıtır sadakası bu türdendir…bir kimseyi başkası sebebiyle vacip olmasıtam ehliyetin şart olmaması fıtır sadakasın meunet yönünü gösterir..sadaka denmesi; oruçlu için bi arınma olmasıedasında niyetin şart olması da ibadet yönünü gösterir…
6. ibadet anlamı taşıyan meunet : toprak mahsullerinden 10 da 1 veya 20 de 1 alınan öşür bu gruptandır.öşürarazinin vergisi olması sebebiyle meunet mali bir yükümlülüktür..topraktan çıkan ürünün de zekatı konumundadır bu yönüyle de ibadet anlamı taşır.
7. ukubet anlamı taşıyan meunet : gayrı Müslimlerden alınan toprak vergisi ( haraç) bu kısma girer.haraç mali bi yükümlülüktür ama gayri Müslimlerden alındığı için kısmen ceza niteliği taşır.
8. bizzat kaim (müstakil) haklar : bir kimsenin uhdesinde sabit olmayanborçlusu olmayan haklardır.ganimetmaden ve toprak altından çıkarılan hazinelerden beşte bir oranında alınan vergiler bu kısma girer

152. kul hakkının ortak özelliği nedir?
Hak sahibi dilerse hakkının yerine getirilmesini isterdilerse bir bedel karşılığında veya karşılıksız hakkından vazgeçebilir…

153.ALLAH hakkının ağır bastığı fiiller nelerdir?
Kendisinde iki hak birleşmekle beraber ALLAH hakkının ağır bastığı fiillerdir..Kazif suçu ( iffetli kadına zina isnadında bulunma ) na verilen ceza ( haddi kazf) böyledir…iftiraya uğrayan kişiden ithamın giderilmesi yönüyle kul hakkı mevcuttur….kazif suçu namusu lekeleyenşeref ve itibarı sarsan bir suç olduğundan cezalandırılmasında toplumun yararı vardır bu yönüyle ALLAH hakkıdır…Hanefilere göre kazif cezasındaki ALLAH hakkı kul hakkından ağır basar.şafiilere göre ise kul hakkı ağır basar.

154.kul hakkının ağır bastığı fiiller nelerdir?
İki hak birleşmekle beraber kul hakkının ağır bastığı fiillerdir…kasten adam öldürene kısas uygulanması böyledir…bu cezanın uygulanması yaşam hakkının korunmasıtoplum güvenliğinin sağlanması ve suçların azaltılması yönüyle kamunun yararınadır ve bu yönüyle ALLAH hakkıdır….diğer yönden bu cezanın uygulanmasında maktulün yakınlarının menfaati vardır.bu da katile duyulan intikam duygusunun yok edilmesidir.bu yönüyle de kul hakkıdır.işlenen suçtan en fazla maktulün yakınları mağdur olduğundan kul hakkı ağır basar..maktulün velisi istemezse kısas uygulanmazdiyet te isteyebilir…yine kul hakkı ağır bastığı için maktulün velisinin cezayı infaz edecek görevli nezaretinde usulüne uygun olarak cezayı bizzat infaz etme hakkı da vardır…


ALINTIDIR

merve demir arkadaşımızın bu konunun ilk sayfasında paylaştığı özeti ben puntosunu büyüterek ve arayan arkadaşlara kolaylık olsun diye güncelledim