[medinelii]

Alışamadığımız ama yaşam biçimi haline getirdiğimiz; Stres
Stres, organizmanın bedensel ve ruhsal sınırlarının tehdit edilmesi veya zorlanması ile ortaya çıkan durumdur.
Organizma bir tehdit karşısında hayatını sürdürme amacına yönelik bir dizi faaliyette bulunur:



- Depolanmış yağ ve şeker kana karışır.



- Solunum sayısı artar.



- Kanda alyuvar sayısı artar.



- Nabız sayısı artar ve tansiyon yükselir.



- Kan pıhtılaşma mekanizması harekete geçer.



- Kas gerilimi artar.



- Sindirim yavaşlar veya durur.



- Göz bebekleri büyür.



- Bütün duyumlar artar.



- Hipofiz bezi uyarılır.



Strese sebep olan faktörler;



1 - Fiziksel stres vericiler: Tramva, şiddetli egzersiz, gürültü, ısı, nem, çevre kirliliği, açlık, cerrahi girişimler ve hareketsizlik.



2 – Sosyal stres vericiler: Çevre faktörleri ve kültürel değişimler



3 – Psikolojik stres vericiler: Hayal kırıklığı, izolasyon vs.



Stres, çağımızda insanları derinden etkileyen ve uğraşılması gereken durumlardır.



Stresin sınıflandırılması;



1. Stres:



a) Akut stres



b) Kronik stres



2. Stres



a) Başa çıkılabilen stres



b) Başa çıkılamayan stres



3. Stres



a) Anlık stres



b) Akut kontrol edilebilen stres



c) Akut kontrol edilmeyen stres



d) Kronik kontrol edilmeyen stres



Organizmada bozulan dengenin yeniden kurulması için yeni duruma uyum sağlanması gerekmektedir. Bu nedenle organizma belirli tepkiler gösterir. Buna “adaptasyon sendromu” denir. Bu sendrom üç basamakta incelenir.



- Alarm reaksiyonu



- Direnç dönemi



- Tükenme dönemi



Alarm reaksiyonu: Bu dönem, canlının dış uyaranı stres olarak algıladığı dönemdir. Amaç mücadele ederek veya kaçarak organizmayı korumaktır.



Direnç dönemi: Vücut direnci, karşılaştığı stres verici duruma karşı yüksektir. Direnç dönemi başarı ile aşılırsa organizma tekrar normal koşullara döner.



Tükenme dönemi: Stres verici olay çok ciddi ve uzun sürerse organizma tükenme dönemine girer. Bu dönem, hastalıklara açık olan dönemdir. Selye’ye göre bu dönem adaptasyon hastalığıdır. Yaşlanma, adaptasyon enerjisinin zamanla aşınmasıdır.



İnsan öfkelendiği zaman hipotalamus – hipofiz aracılığı ile özel kodlanmış mesajları böbrek üstü bezine gönderir. Böbrek üstü bezi de katekolaminleri salgılar. Bunlar vücudun canlılığını korumaya yönelik faaliyetleri başlatır. Kişinin içinde bulunduğu öfke anında hipofiz aracılığıyla bütün iç salgı bezleri faaliyete geçer. Bütün hormanlar artar.



Organizma stres altında olduğunda böbrek üstü bezinden “Cortizol Hormonu” salgılanır:





Kanda glukoz düzeyini arttırır.

Glukoneogenezisi (yağlardan ve proteinlerden şeker üretimi) uyarır.

Karaciğerde glikojen depolarını arttırır.

Yağların mobilizasyonunu sağlar.


Stres teriminin fizyologlar için anlamı; cortizol salgısını arttıran herhangi bir olaydır.



Stres nasıl tedavi edilir?



1. Sağlıklı beslenelim, kalbimizi koruyalım



Yukarıda belirtilen etkenlerle meydana gelen stresler sonucu tansiyon yükselir. Tansiyon yüksekliğinde oluşan hipertansif ve koroner kalp hastalıklarının tedavisi için, daha doğrusu koroner kalp hastalıklarının meydana gelmemesi için yemeklerin hayvansal gıdalar yerine sebze ve meyve ağırlıklı olması ana prensip olmalıdır. Kalp – damar hastalıklarının oluşumunu önlemek için; beslenmede doymuş yağ oranı azaltılmalı, doymamış yağ asitlerini içeren yağların oranı arttırılmalıdır. (Ayçiçek ya da mısır özü yağı kullanılmalıdır.) Kompleks karbonhidratlar ve posa içeren yiyeceklerin tüketimi arttırılmalıdır. Alınan kolesterole dikkat edilmeli, aşırı şekerden kaçınılmalıdır. Alkol ve tuz kullanımı en aza indirgenmelidir. Fiziksel aktiviteler arttırılmalıdır. Sigara içilmemeli ve kilo alınmamalıdır.





Strese maruz kalındığında yapılacaklar:


a) Sakinleştirici ilaçlar



b) Antideprasan ilaçlar



c) Gerekli vitaminler (özellikle E vitamini) yeterince alınmalıdır.





Yüksek tansiyon, hareketsiz yaşam, kan yağları ve kolesterol yüksekliği, sigara içimi, obezite ve diabet, kalp – damar hastalıkları için en önemli faktörlerdir. Bu hastalıklar tedavi edilmelidir.


Çağımızda anne – babanın çalışıyor olması, geçim sıkıntıları, çocukların okul hayatı, gelişimleri, meslek edinmeleri, iş bulmaları stres faktörleridir. Bunlarla başa çıkabilmek için düzenli olarak sağlık kontrolleri yapılmalıdır.