 Cvp: Avamil
LAFZİ AMİLLERDEN İKİNCİSİ KIYASİ AMİLLERDİR .
Kıyasi Lafzi Amiller 9 tanedir.
1- KIYASİ LAFZİ AMİLLERDEN BİRİNCİSİ : Genel anlamda Fiil dir. Her fiil ref’ eder, nasb eder. ( failini veya naibi failine ref’ eder , mefulünü nasb eder.) . örnek : ﺊﺸ ﻝﻛ ﻰﻟﺎﻌﺗﻪﻟﻟﺍ ﻕﻟﺧ ( halagallahu teala kulle şeyin) ( Allah Teala her şeyi yarattı).
Halaka : müteaddi fiildir. Müteaddi fiil hem fail hem de meful alır.
Allah : faildir. Son harekesi bundan dolayı ÖTRE dir. Çünkü fiil ,bunu ref’ etmiştir.
Kulle şeyin : izafet terkibi olarak mefuldür. Muzaf olan kulle nin son harekesini ÜSTÜN yapmıştır.
Örnek : ﻻﻭﺯﻧ ﻥﺁﺭﻗﻟﺍ ﻞﺯﻧ ( nezelel kuranu nuzuulen) ( kuran inmekle indi.)
Nezele : lazım fiil.
Kuran : faildir , bundan dolayı son harekesi ÖTRE dir.
Nuzulen : mefulu mutlaktır , bundan dolayı son harekesi ÜSTÜN dür.
Her fiil için ÖTRELİ (fail , naibi fail , isim ) bir kelime lazımdır. Eğer bu ötreli kelimeyle kelam tamamlanıyorsa böyle fiile TAM FİİL denir.
Örnek : ﻰﻟﺎﻌﺗ ﻪﻟﻟﺍ ﻡﻟﻋ ( alime llahu teala) ( Allah Teala bildi , bilir).
Ötreli kelimeyle kelam tamamlanmıyorsa bilakis mansub (harekesi üstün) bir habere ihtiyaç duyuyorsa böyle fiillere NAKIS FİİL denir.
Örnek : ﺎﻣﻳﻜﺣﺎﻣﻴﻠﻋ ﻰﻟﺎﻌﺗ ﻪﻟﻟﺍ ﻥﺎﻜ ( kane llahu teala alimen hakimen) (Allah Teala , alim ve hakim dir.) -
ﺏﺍﺫﻌﻟﻟ ﺎﻗﺣﺘﺴﻣ ﻰﺻﺎﻌﻠﺍ ﺭﺎﺻ ( sare l aasıı mustehıggen lil azabi ) (asi azabı hakeden oldu)
ﻰﻟﺎﻌﺗ ﻪﻟﻟﺍﻥﻣ ﺍﺪﻴﻌﺒ ﺏﻧﺫﻣﻠﺍ ﻞﺍﺯﺎﻣ ( ma zale l muznibu beiiden minallahi teala) ( günah işleyen Allah Teala dan uzak olmaya devam etti)
ﻥﺪﺒﻟﺍﻲﻓ ﻼﺧﺍﺩ ﺡﻮﺭﻠﺍ ﻢﺍﺩﺎﻣ ﺔﺑﻭﺗﻟﺍ ﻝﺑﻗﺘ ( tugbelu t tevbetu ma dame r ruhu dahilen fi l bedeni) ( ruh bedenin içinde olduğu sürece tövbe kabul edilir)
ﺎﻣﺴﺠ ﻰﻟﺎﻌﺗ ﻪﻟﻟﺍ ﺲﻴﻟ ( leyse llahu teala cismen) ( Allah Teala cisim değildir – olmadı )
(ﻥﺎﻜ - ﺭﺎﺻ - ﻞﺍﺯﺎﻣ - ﻢﺍﺩﺎﻣ - ﺲﻴﻟ - Bunlar nakıs fiillerdir , nakıs fiiller ismini ref’ , haberini nasb ederler. Tam fiiller ; fail meful alırlar.)
2- KIYASİ LAFZİ AMİLLERDEN İKİNCİSİ : İsmi Fail dir. Malum fiilinin ameli gibi amel yapar.
Örnek : ﻪﻟﻣﻋ ﻩﺩﺴﺣ ﻕﺭﺣﻤ ﺪﻮﺴﺣ ﻝﻜ ( kullu hasudin muhrigun haseduhu amelehu ) ( her hasetçinin hasedi amelini yakar)
3- KIYASİ LAFZİ AMİLLERDEN ÜÇÜNCÜSÜ : İsmi Meful dür. Meçhul fiili gibi amel eder. Örnek : ﻪﺗﺒﻮﺗ ﻞﻭﺑﻗﻣ ﺐﺋﺎﺘ ﻝﻛ ( kullu taibin magbulun tevbetuhu) ( her tövbe eden ki tövbesi kabul edilmiştir)
4- KIYASİ LAFZİ AMİLLERDEN DÖRDÜNCÜSÜ : Sıfat – ı Müşebbehe dir. Kendi fiili gibi amel eder. ( kendi malum fiili gibi amel eder demedi çünkü sıfatı müşebbehe lazım fiillerden gelir, lazım fiillerden ise meçhul gelmez)
Örnek : ﺎﻬﺑﺍﻭﺛ ﻥﺴﺣ ﺓﺩﺎﺑﻌﻟﺍ ( el ibadetu hasenun sevabuha) ( ibadet , sevabı gözel olandır) ﺎﻬﺒﺍﺫﻋ ﺢﻳﺑﻗ ﺔﻳﺻﻌﻣﻠﺍ ( el ma’sıyetu gabihun azabuha) ( günah , azabı çirkin olandır)
[HR]
5- KIYASİ LAFZİ AMİLLERDEN BEŞİNCİSİ : İsmi Tafdil dir. Kendi fiilinin ameli gibi amel yapar.
Örnek : ﻡﻟﺎﻌﻠﺍﻰﻓ ﻪﻧﻣ ﻡﻟﺣﻟﺍ ﻪﻴﻓ ﻥﺴﺣﺃ ﻞﺠﺮ ﻥﻣ ﺎﻣ ( ma min reculin ahsene fiihil hilmu minhu fil aalimi) ( alimde olan hilm- yumuşaklıktan daha güzel bir yumuşaklık hiçbir kimsede olmamıştır.)
6- KIYASİ LAFZİ AMİLLERDEN ALTINCISI : Mastar dır. Kendi fiilinin ameli gibi amel yapar.
Örnek : ﺎﻣﻫﺭﺩ ﺍﺭﻳﻗﻓ ﻩﺩﺒﻋ ﻪﻟ ﺀﺎﻁﻋﺇ ﻰﻟﺎﻌﺗ ﻪﻟﻟﺍ ﺏﺣﻳ ( yuhibbu llahu teala i’taaen lehu abduhu fagiren dirhemen) ( Allah Teala , kulunun kendisi için fakire para vermesini sever)
7- KIYASİ LAFZİ AMİLLERDEN YEDİNCİSİ : Muzaf isim dir. Cerr , ameli yapar : muzafu ileyhin son harekesini ESRE yapar.
Örnek : ﺭﻴﺧ ﻰﻟﺎﻌﺗ ﻪﻟﻟﺍ ﺓﺪﺎﺑﻋ ( ibadetullahi teala hayrun) ( Allah Teala ya ibadet etmek hayırdır.-hayırlı bir iştir)
8- KIYASİ LAFZİ AMİLLERDEN SEKİZİNCİSİ : Tam Mübhem İsim dir. Nasb , ameli yapar. Kelimenin sonunu ÜSTÜN yapar.
Örnek : ﺔﻌﻜﺭ ﻥﻭﺭﺷﻋ ﺢﻴﻭﺍﺭﺗﻠﺍ ( etteraviihu işrune rek aten) ( teravih rekat olarak 20 dir – teravih 20 rekattır)
9- KIYASİ LAFZİ AMİLLERDEN DOKUZUNCUSU : Ma’na Fiili dir. Kendisinden fiil manası anlaşılan her kelime manayı fiildir.
Örnekler : ﻰﻟﺎﻌﺗ ﻪﻟﻟﺍ ﻥﻤ ﺏﻧﺫﻣﻠﺍ ﺖﺎﻬﻴﻫ ( heyhate l muznibu minallahi teala) ( günah işleyen Allah Tela dan uzak oldu) ﺖﺎﻬﻴﻫ = ﺩﻌﺒ (beude – uzak oldu) (fiili mazi manasında)
ﺎﺒﻧﺫ ﻚﺍﺭﺗ ( teraki zenben) ( günahı terket) ﻚﺍﺭﺗ = ﻚﺭﺗﺃ ( utruk – terket manasındadır) ( emri hazır manasındadır)
ﺔﺣﺍﺭ ﺎﻴﻧﺩﻠﺍﻰﻓ ﺎﻣ ( ma fiddunya rahatun) (dünyada rahat – hasıl olmamıştır- lık yoktur) zarfı mustakarr dır.
ﺎﻴﻧﺩﻠﺍﻰﻓ ﺎﻣ = ﺎﻴﻧﺩﻠﺍﻰﻓ ﻞﺻﺤ ﺎﻣ
ﻪﻗﻟﺧ ﺎﻴﺪﻣﺣﻣ ﻥﻭﻜﻴ ﻥﺃ ﻢﻟﺎﻌﻠﻠ ﻰﻐﺑﻧﻳ ( yenbaği lilalimi en yekune muhammediyyen huluguhu) ( alimin ahlakının Muhammedi olması gerekir) ( ismi mensub da manayı fiildendir)
Lafzi amiller bu kadardır.
MANEVİ AMİLLER : Dille söylenmeyip amel edenler 2 tanedir.
1- MÜBTEDA – HABER i ref’ edendir. Örnek : ﻪﻠﻠﺍﻞﻭﺴﺭﺩﻣﺣﻣ ( muhammedun resulullahi) ( Muhammed s.a.v.s. Allah ın elçisidir.)
2- FİİLİ MUZARİ yi ref’ edendir. Örnek : ﺏﺋﺎﺘﻟﺍ ﻰﻟﺎﻌﺗ ﻪﻟﻟﺍ ﻢﺣﺭﻳ ( yerhamullahi teala ttaaibe) ( Allah Teala tövbe edene merhamet eder).
|