[Medine-web]

3. ÜNİTE FIKIH USULU ÇALIŞMA SORULARI
1. icma nedir?
Cevap: “azmetmek, kesin karar vermek ve ittifak etmek” manalarına gelir Usûl terimi olarak icmâ, “İslam
müçtehitlerinin, Hz. Peygamber’in vefatından sonraki herhangi bir devirde, şer’î bir hüküm hakkında görüş
birliğine varmalarıdır.”
2. İcmanın gerçekleşme şartları nelerdir?
Cevap: 1-Görüş birliğine varanlar müçtehit olmalıdır
2-Bir asırda yaşayan müçtehitlerin tamamının fikir birliği etmiş olması gerekir.
3-Müçtehitlerin, Müslüman olmaları gerekir.
4-İcmâ, Hz. Peygamber’den sonraki bir devirde gerçekleşmelidir.
5-İcmânın konusu vücûb, hurmet, sıhhat, fesat gibi şer’î bir hüküm olmalıdır.
6-İcmâya katılan müçtehitler, şer’î bir delile dayanmalıdırlar
3. İcmanın çeşitleri nelerdir?
Cevap: 1- Sarih icma 2- Sukuti icma
4. Herhangi bir devirde bütün müçtehitlerin, bir meselenin hükmü ile ilgili görüşlerini açık bir şekilde
ortaya koymaları suretiyle oluşan fikir birliğine ne denir?
Cevap: Sarih İcma
5. Bir asırda bazı müçtehitlerin ortaya attıkları görüş karşısında diğer müçtehitlerin bu
görüşe karşı çıkmaksızın sessiz kalmaları suretiyle ortaya çıkan icmâya ne denir?
Cevap: Sukuti İcma
6. Sukuti İcmanın Şartları Nelerdir?
Cevap:1- Sükût, kabul veya redde işaret eden emareler taşımamalıdır.
2-Söz konusu görüş işitildikten sonra, bir düşünme ve değerlendirme süresi geçmiş olmalıdır.
3- Üzerinde icmâ edilen konu, içtihada açık olmalıdır.
7. İslam hukukçularının çoğu şartlarına uygun bir şekilde gerçekleşen ……….. kesin delil olarak kabul
etmişlerdir. Buna göre icmâya uymak vâcip (zorunlu) ona aykırı davranmak haramdır. Boşluğa ne
gelmelidir?
Cevap: Sarih İcmayı
8.İcmayı delil olarak kabul etmeyenler kimlerdir?
Cevap: Mutezile’den İbrahim en-Nazzâm ve Kâşânî ile Hâricîlerin bir kısmı ve Râfizîlerin çoğunluğu
9. “Kim, kendisine hidayet (doğru yol) besbelli olduktan sonra peygambere karşı çıkar, müminlerin
yolundan başkasına uyarsa, onu yöneldiği yolda bırakırız ve cehenneme sokarız. Orası ne kötü bir varış
yeridir.”
“Ümmetim hata üzerinde birleşmez/Müminlerin iyi gördükleri Allah katında da iyidir.”
Yukarıdaki ayet ve hadisler kimin, neye delilidir?
Cevap: Cumhurun İcmaya delili.
10. Sukuti İcmanın kaynak olması hususnda görüş birliği var mıdır?
Cevap: Görüş birliği Sarih icma için geçerlidir, sukiti icmada ihtilaf vardır
11. Sarih icmayı kaynak kabul edip sukiti icmayı kaynak kabul etmeyenler kimlerdir?
Cevap: Mâlikîler ve Şâfiîler sükûtî icmâyı kaynak olarak kabul etmemektedirler
12.Sukiti İcmayı kaynak kabul etmeyenlerin öne sürdükleri deliller nelerdir?
Cevap: 1-Henüz içtihadî meseleyle ilgili içtihadî bir kanaate varmadıklarından,
2-Zarar görmekten çekindiklerinden,
3-İçtihat eden müçtehide karşı saygılarından,
4-Başka bir müçtehidin ona itiraz ettiğini düşündüklerinden,
5- Görüş beyan edenin müçtehit olduğuna ek olarak, her müçtehidin de görüş açıklamada hür ve kendi
görüşünde isabetli olabileceğini düşündüklerinden dolayı sessiz kalabilirler.
13. Sukuti icmayı kaynak kabul edenler kimlerdir?
Cevap: Hanefîler, Hanbelîler ve diğer usûlcülerin çoğunluğu, sükût halinde icmânın gerçekleşeceğini ve sükûtî
icmânın kat’î delil olduğunu söylerler.
14. Hangi durumlar müçtehidin kendisine ulaşan görüş hakkında kendi düşüncesini beyan etmesine engel
bir durum olmadığını gösterir?
Cevap:1- İçtihâdî görüşün yaygınlaşıp şöhret bulması,
2- Diğer müçtehitlere ulaşıp onun da mesele hakkında düşünme ve incelemede bulunacak kadar vaktin geçmesi,
3-Baskı sahibi bir otoritenin bulunmayışı
15. Diğer bir görüşe göre, sükûtî icmâ kat’î delil değil, zannî delildir. Bu görüşe göre Sukiti icmanın zanni
delil olma sebebi nedir?
Cevap: Çünkü ileri sürülen şartlar gerçeklemiş olsa bile, sükût eden müçtehidin, diğerlerinin görüşlerini
onayladığının kesin delili yoktur
16. Geçmişte bir konu hakkında ihtilaf var ise sonradan o konu üzere icma olurmu?
Cevap: Evet olur
17. Geçmişte bir konu üzere henüz yerleşmemiş bir ihtilaf varsa o konu hakkında yeni bir görüş ileri
sürülebilir mi?
Cevap: Evet
18. Bir konu hakkındaki ihtilafın belli görüşler halinde yerleşmiş olmasından sonra o
görüşlerin dışında bir görüş ortaya atmak mümkün müdür?
Cevap: Tartışmalıdır 1-Usulcülerden bir kısmı, bu durumda bir başka görüş ileri sürülemez, dolaylı (zımnî) veya
“mürekkep” bir icmâdır. Yeni görüş ortaya atmak tamamlanmış bir icmâyı bozmak olur; bu caiz değildir
demişlerdir.
2. Bazı usulcüler buna mutlak manada cevaz vermişlerdir. Bir meselenin müçtehitler
arasında tartışmalı olması, o meselede icmâ meydana gelmediğini gösterir,
3. Bazı usulcüler ise ihtilafın yerine göre durumun değişeceğini, bazı durumlarda yeni bir görüş ileri sürmenin
mümkün olduğunu, bazı durumlarda da mümkün olmadığını söylemişlerdir.
19. İcmanın senedi nedir?
Cevap: Ayet ve hadislerin icmâya senet olacağında görüş ayrılığı yoktur.
Kıyasın icmâya senet olup olamayacağı konusunda görüş ayrılığı vardır.
Kıyas gibi maslahat-ı mürselenin de icmâya senet olması tartışmalıdır.
20. Nineyle evlenmenin haram olması neye örnektir?
Cevap: Ayete dayalı icma örneği
21. Teslim alınmamış gıda maddesinin satılamayacağı neye örnektir?
Cevap: Sünnete dayalı icma
22. Namaz, Oruç…gibi ibadetler icmayla da sabittir. Bunların sabit olması ne içindir?
Cevap: Farzı güçlendirmek, farklı yorumunu ortadan kaldırmak içindir. İcmanın senedi kat’i delille sabitse
icma müstakil hüccet olmaz.
23. Kıyasın icmâya senet olup olamayacağı konusunda görüş ayrılığı nerede vardır?
Cevap: Bazı âlimler, kıyasın zannî, icmânnın kat’î olması ve kat’înin zannî üzerine bina edilemeyeceği
gerekçesiyle, kıyasın icmânın dayanağı olamayacağını söylemişlerdir
24. Çoğunluğu teşkil eden diğer bir grup âlim kıyasın da şer’î delillerden birisi olması sebebiyle, icmânın
senedi olabileceğini savunmuşlardır. Bunların delili nedir?
Cevap: Hz. Ebû Bekir’in halife olarak seçilmesi kıyasın icmâya dayanak olduğunu göstermektedir. Çünkü
Müslümanlar, Hz. Peygamber’in hastalığı ağırlaşınca yerine namaz kıldırmak üzere Hz. Ebû Bekir’i
görevlendirmesini dikkate almışlar ve imâmeti hilâfete kıyaslayarak Hz. Ebû Bekir’in halifeliği üzerinde icmâ
etmişlerdir.
25. Kıyasın icmâya senet olacağını savunanlar maslahat-ı mürselenin de icmâya senet olacağını
söylemişlerdir. Bunlar görüşlerini hangi sahâbe uygulamalarıyla desteklemişlerdir?
Cevap:- Sahabe, Kur’an’ın bir mushafta toplanması konusundaki icmâ etmişlerdir
-Hz. Osman zamanında maslahat üzere başlatılan Cuma namazı için ikinci ezan üzerinde, Müslümanlar arasında
icmâ oluşmuştur.
26. Mu’tezile’den İbrahim en-Nazzâm ile tâbiîleri ve Şia ise icmânın gerçekleşmesinin mümkün
olmadığını hangi delillere dayanarak söylemişlerdir?
Cevap: 1- Meselenin ortaya çıktığı zamanda yaşayan bütün müçtehitlerin kimler olduğunun tespit edilmesi ve
her müçtehidin görüşünün ne olduğunun bilinmesi gerekir. Bu ise imkânsızdır.
2- İcmânın dayanağı ya kat’îdir ya da zannî. Kat’î olduğunda, icmâya gerek yoktur Dayanağı zannî olduğunda
ise icmânın gerçekleşme ihtimali yoktur. Çünkü zannî delil başlı başına ihtilaf sebebidir
27. İcmânın gerçekleşmesinin mümkün olduğunu savunan büyük çoğunluk icmânın fiilen gerçekleşmiş
olmasını delil olarak ileri sürmüşlerdir. Onlara göre vakıa en güçlü delildir Bunlar nelerdir?
Cevap: - Müslüman kadının gayr-i Müslim erkekle evliliğinin haramlığı,
- Mehir belirtilmeksizin yapılan nikâhın sahih olması,
- Neneye mirastan altıda bir hisse verilmesi,
- Domuzun iç yağlarının haram olması,
- Gasp edilen malın misli veya kıymetiyle tazmininin vücûbu,
- Bir kadınla halası veya teyzesinin aynı anda aynı kişi tarafından nikâhlanmasının
haramlığı, meydana gelmiş icmâ örneklerindendir