[f_kryln]

2.Ünite
Harflerin Çıkış Yerleri:
Harflerin çıkış yerine; bir başka ifadeyle harflerin seslendirildiği yere mahrecdenir.
Dil bilginleri harflerin çıkış yerleri(mehâric)nin sayısında ihtilaf etmiştir. Mahrecler farklı dil bilginlerince 17, 16 ve 14 olarak tespit edilmiştir.
Aslında Kur’an alfabesindeki 28 harf ayrı ayrı kendine özgü bir mahrecden çıkar. Ancak çıkış yeri birbirine çok yakın harfler arasında gruplandırmaya gidilmiştir.
Bu çerçevede mahrec sayısı 17 olarak yaygın bir kabul görmüştür.
Hakikî Mahrecler
Hece harflerinin çıkış noktaları hakikî mahreçlerdir. Elif, vav ve ye med harfi işlevi gördüklerinde gerçek çıkış noktalarına sahip değildirler. Hakikî mahreçler üç bölgeden oluşur.
Boğaz
Boğaz bölgesinde üç mahrec vardır ve altı harf çıkar.
a.Boğazın Sonu: Boğazın göğse bitiştiği yer olup bu yerden ( ءَ ) hemze ve ( ه ) he harfleri çıkar (İbn Cezerî, I, 199).
b.Boğazın Ortası: Bu bölgeden ( ع ) ayn ve ( ح ) hâ harfleri çıkar.
c.Boğazın Başı: Bu bölge, boğazın ağza en yakın kısmıdır. Buradan ( غ ) ğayn ve ( خ ) ha harfleri çıkar.
Dil
Dille ilgili 10 mahrec vardır ve bu mahreclerden 18 harf çıkar
a. Dilin kökü ile karşısındaki üst damaktan ( ق ) kaf harfi çıkar.
b. Dilin kökünün ağza doğru kısmının üst damağın sert bölgesini kaplamasıyla ( ك ) kef harfi çıkar.
c. Dilin ortası ile üst damağın ortasından ( ج ) cîm, ( ش ) şîn ve ( ى ) harfleri çıkar.
d. Dilin sağ veya sol kenarı ile üst azı dişlerinden ( ض ) dâd harfi çıkar.
e. Dilin sağ ve sol kenarı ile birlikte ucu ve üst damağın başlangıcından ( ل) lam harfi çıkar.
f. Dil ucu ile damağın üst ön dişlere yakın kısmından ( ر) ra harfi çıkar
g. Dilin ucu ile üst iki ön diş etlerinden ( ن) nun harfi çıkar
h. Dilin ucu ile üst ön dişlerden ( ط) ta, ( د) dal ve ( ت) te harfleri çıkar.
i. Dil ucu ile alt ön dişlerden ( ص) sad, ( س) sîn ve ( ز) ze harfleri çıkar.
j. Dilin ucu ile üst ön dişlerin uçlarından ( ث) se, ( ذ) zal ve ( ظ) harfleri çıkar.
Dudak
Dudaklarda iki mahrec’den dört harf çıkarılır.
a. a. Alt dudağın içine üst ön dişlerin teması ile ( ف) fe harfi çıkar.
b. b. Yalnızca dudakların hareketiyle ( ب) be, ( م) mim ve ( و) vav harfleri çıkar.
Takdîrî Mahrecler
Geniz
Geniz, ihfa ve idğamlardaki ğunne(gizli nûn)nin mahrecidir.
Ağız ve Boğaz Boşluğu
Ağız ve boğaz boşluğundan med harfi işlevi gören ( و) vav, ( ى) ye ve ( ا ) elif çıkar.
Arapça harflerin sesleriyle Türkçe harflerin sesleri arasında benzerlikler ve farklılıklar vardır.
Arapça harfler arasında Türkçe harflerin sesleriyle aynı olan harfler: ءبَ ت َ د َ رَزَس َف َل َم َن َه ََ َ
Türkçedeki seslere çok benzeyen harfler: ج ش َص َض َط َق َك َيَ
Türkçe seslerden oldukça farklı olan harfler: ث ح َ خ َ ذَظ َع َغ َو َ
1. Mahrec kelimesinin sözlük anlamı Harflerin çıkış yeridir.
2. Harflerin; çıkış yerine bir başka ifadeyle harflerin seslendirildiği yere mahrec denir.
3. Hakikî mahreçler Üç bölgeden oluşur.
4. Hakikî mahreçlerin adları; Boğaz-dil-dudak
5. Arapça harfler arasında Türkçe harflerin sesleriyle aynı olan harfler vardır Arap alfabesindeki bu 12 harfin telaffuzunun bilindiğini varsayabiliriz.
6. Arapça harflerin bir kısmının seslerinin Türkçedeki seslere çok benzediği söylenebilir bunlar ج ش َص َض َط َق َ ك َ يَ dır.
7. Arapça harflerin Türkçe seslerden oldukça farklı harflerinin sayısı sekizdir.
8. Arapça harflerin bir kısmının seslerinin Türkçedeki seslere çok benzediği söylenebilir. Buna göre Arapça harflerin yirmi tanesinin sesine yabancı olmadığımız sonucu çıkarılabilir