[Medine-web]

DİN BİLİMLERİ 2
ÜNİTE-3
SOSYAL DEĞİŞME VE DİN

SOSYAL DEĞİŞME KAVRAMI: bir durumdan yeni bir duruma geçişi ifade eder.
Maddi kültür;Bütün araç ve gereçleri kapsar
Manevi kültür;gelenekler, inançlar, düşünceler ve bütün değerlerden ibarettir.
Berelson ve steiner, sosyal değişmeyi; ailenin örgütlenişindeki, hayat kazanma yollarındaki,dinsel davranışlardaki, insanlar tarafından benimsenen değerlerdeki ve kullanılan teknolojideki değişmeler şeklinde ifade eder.
Moore’da toplumsal değişmeyi: toplumsal eylem ve etkileşim kalıpları olan toplumsal yapının değişmesi olarak tanımlar.
Sosyal Değişme; Sosyal yapıda zamanla ortaya çıkan çeşitli farklılaşmalardır.
Sosyal değişmenin temel unsurları; İnsan, zaman ve mekandır.
** Sosyal değişme faktörlerinin toplumun farklı kesimlerindeki etki hızının aynı olmayışı “kültürel gecikme” kavramını ortaya çıkarmıştır.
Sosyal değişme modelleri;
A-Büyük boy Kuramlar;
1-Evrimci Modeller; İnsanlık tarihini, genelde kendi içinde ortaya çıkan birikimler sonunda varılan bir gelişme olarak görülür, insanlık tarihini kültürel açıdan inceleyen kuramların çoğu evrimci niteliğe sahiptir.
A.Comte’ un üç hal kanunu; 1. (Teolojik); Evrendeki olaylar değişmez kanunlarla değil, insanlarınkine benzeyen iradeler tarafından yönetilir. 2. (****fizik); Doğadaki olayları açıklamak için Tanrı fikrinin yerini niteleği belli olmayan kuvvetler almakta, ruhlar ve doğanın eğilimleri gibi soyutlamalar gerçek varlıklar gibi algılanmaktadır. 3. (pozitif dönem); İnsanlığın ulaştığı en son aşama olan bu dönemde bilim ve pozitif düşünce hakimdir.
Durkheim; ilkel toplumlardaki mekanik dayanışmadan karmaşık toplumların karakteristik özelliği olan organik dayanışmaya doğru bir gelişme.
Weber; toplumsal değişmeyi kültürel ve toplumsal olarak ikiye ayırır.
2-Organizmacı Modeller; Toplumlarında canlılar gibi doğup, büyüyüp, gelişip öldüklerini savunur.
İbni Haldun: Üç kuramla açıklamaktadır. 1. Ümran, 2. Asabiyet ve 3. Tavırlar.
Toynbee; Toplumlar ye da medeniyetler fiziki organizmalar gibi doğar, büyür, güçlenir ve verimleşirler.
3-Diyalektik Modeler; İnsanlık tarihini inceleyerek değişimin kanunlarını bulmaya çalışır. Zıtların etkileşimini savunur, İnsanlık tarihindeki her aşamanın, bir sonraki aşamanın tohumlarını taşıdığını ve bu yeni aşamanın, eski aşamanın zıddı olduğunu iddia eder. Evrimci modellerin özel bir şeklidir.
Karl Marx; Diyalektik modelin en ünlü temsilcisidir.Toplumun kendi içinde üretim biçimi ve güçlerine bağlı olarak meydana gelen çatışmalara bağlar.
Sorokin; Bütün üyelerin birbirine, dışarıdaki kişilere ve dış dünyaya karşı davranışlarını ve rollerini belirleyen kurallar olan, örgütlenmiş bir gruptur.
Üç kültürel sistem vardır; Duyumsal, düşünsel ve ülküsel kültür.
B-Orta boy kuramlar;
1-yapısal-işlevsel Model; Toplum, birbirine bağımlı olarak ve her biri, meydana getirdiği bütünün (toplumun) uyumunu daha fazla sağlamak amacıyla belli işlevlere sahip olan unsurlardan meydana gelir. Bu modeli ortaya atan ve geliştirenler; T.Parsons, R.K.Merton,R.Brown,B.Malinowski ve W.P.Ogburn sayılır.

Parsons: Ekonomistlerin rasyonellik ilkesini, pozitivistlerin determinist biyoloji yasalarını, idealistlerin kültürel değerler anlayışını uzlaştırmaya çalışır. Bir toplumda 3 türlü sistem vardır; 1. Kişilik, 2.Toplumsal, 3. Kültürel.
Ogburn; toplumsal değişme Dört unsura bağlıdır. İcatlar, yığılma, yayılma ve uyum süreci.
Pareto; Toplumsal olayları 3 unsur etkiler. Doğal olanlar, başka toplumdan gelenler ve toplum içindeki unsurlardır.
2-Çatışma Modeli; Toplumun ahenkli ve bütünleşmiş bir varlık olduğu görüşünün tam tersini ifade eden model çalışma molelidir. Toplum, birbiriyle çatışan birim ve unsurlardan meydana gelir. En önemli temsilcisi V.Paretodur.
Toplumsal olayları etkileyen iç unsurlar:
1-Tortular: bunlar, insanın mantıklı olmayan davranışlarının güdüleri ve onların değişmez eğilimleridir.
2-Türevler: Bunlar, davranışların ideolojik sebeplerdir
3-Ekonomik çıkarlar
4-Toplumsal farklılıklar 5-Toplumsal hareketlilik ve toplusal seçkinlerin dolaşımı
Grupsal modelin savunucusu J.L.Moreno,dur.Moreno, sosyometri adını verdiği model ile ırkı, inancı, dinin, ideolojisi ne olursa olsun her insana, yeryüzünde tutunmaları, kendiliğindenliklerinin ve yaratıcılıklarını kullanmaları için aynı derecede fırsat veren bir dünyanın kurulmasına yardımcı olmayı amaçladığını belirtmektedir.
Sosyal değişme faktörleri;
1-Nüfus; Toplumsal değişmede nüfusun rolü üzerende en çok duran Durkheim dır.
2-Teknoloji: sosyal değişme sürecinde teknolojinin önemi üzerinde en çok duran Riesman’dır. Ona göre tekniklerin evrimi toplumsal değişmeyi etkileyen en önemli faktördür.
3-Kültür; sosyal değişmeyi yönlendiren önemli bir faktördür.
4-Keşifler, icatlar ve Yayılma
5-Fiziki Çevre
6-Liderler ve Toplumsal hareketler
Weber’ in Protestan ahlaki tezi; Rasyonel (akılcı) olma, bireyselliği savunma ve bencilliği reddetme, çok çalışma,tükettiğinden fazla üretme.
** Dini değişim karşıtı olduğunu savunan Durkheim dır.
Nadel, dinin bütünleştirici bir güç ve dayanışma kaynağı olduğunu,
R.Firth ise; toplumsal ilişkileri düzenlediğini ve insanoğlunun evrendeki yerini belirlediğini ifade etmektedir.
Dinin sosyal değişmeyi engellemesi; Bir takım kutsal metinlere, sembollere ve geleneğe bağlılık, özellikle müesseseleşmiş bir dini eşyanın mevcut düzenini koruyan bir yapıya dönüştürülebilmekte ve bu durumda din, genellikle, yeni değerlerin yaratıcısı olmaktan ziyade eski değerlerin koruyucusu şeklinde algılanır. Savunucuları; Durkheim, Marx.

Dinin sosyal değişmeye etkisi;İnsanlara çevrelerindeki dünyayı özel gözlüklerle görmelerini sağlayacak kavramsal görüş imkanları sunmakla, onların kendilerini ve tabiatı daha iyi anlamalarına da katkıda bulunur.
Din, çatışma yoluyla da toplumsal değişmeyi sağlayabilir.

Sosyal değişmenin din üzerinde etkisi; Bütün dinler, toplumları göçebelikten yerleşikliğe, sitelerden imparatorluklara, kırsal kültürden sanayi toplumlarına geçiren köklü değişmelerden etkilenmiştir.