[Medineweb]

İSİMLERDE TEKLİK, İKİLİK, ÇOKLUK (Müfret-Tesniye-Cemi)

A-Teklik isim (Müfret): Tek bir varlığı gösterir:
Çocuk طفل
Adam رجل
Ev بيت

B-İkilik isim (Müsenna, Tesniye): İki varlığı gösterir. Müfret ismin sonuna ان eklenerek yapılır.
İki kalem قلمانbir kalem قلم
İki mektep مدرستانbir mektep مدرسة

C-Çokluk ismi (Cemi): Aynı cinsten birçok varlığı gösterir. Üç bölümde incelenir.
1-Cemi Müzekker Salim/Kurallı Eril Çoğul: Erkek olan veya sayılan varlıkların isimleri, sonlarına ون eklenerek çoğul yapılır.
Öğretmenler معلمونÖğretmen معلم
2-Cemi Müennes Salim/Kurallı Dişil Çoğul: Dişi olan veya sayılan bir varlığı gösteren ismin sonuna ات eklenerek çoğul yapılır.
Hanım öğretmenler معلماتHanım öğretmen معلمة
3-Cemi Mükesser/Kuralsız Çoğul: Tekil kelimenin yapısı, biçimi değiştirilerek elde edilen çokluktur.
Kalemler قلم -> قلمان -> اقلام
Bazı cemi isimlerin kendi cinsinden müfredi yoktur. Bu çeşit isimlere “Cemi isim” denir.
Ordu جيش
Kavim قوم

MÜSENNA/TESNİYE VE İRABI (ref=ötre , nasb=üstün ve cer=esre hali)
Tek varlığı gösteren isme müfret, iki varlığı gösteren isme de tensiye denir. isimleri tensiye yapmak için sonlarına ref halinde (ان ), nasb ve cer halinde (ين ) getirilir.
Tensiye isimlerin sonundaki ن harfi her zaman esreli, nasb ve cer halinde ى harfi de cezimli ve öncesi üstün olur. Cemi müzekker salim’le karıştırılmaması için buna dikkat etmek gerekir.
ولد -> ولدان (ولدين)
يوم -> يومان (يومين)
مدرسة -> مدرستان (مدرستين)

Bir isim tensiye yapılırken şunlara dikkat edilir!!!
1- Sonundaki elif harfi vav harfinden çevrilmiş olan bir isim tensiye yapılırken, elif tekrar vav harfine dönüşür.
عصا -> عصوان (عصوين)
2- Sonundaki elifin aslı ya ise, yahut ismin harfleri 3’ten fazla ise, elif ya harfine dönüşür.
فتى -> فتيان (فتيين)
مستشفى -> مستشفيان (مستشفيين)
3- Sonu uzun elif (Elif-i Memdude) ile biten müennes isimler tensiye yapılırken, sonundaki hemze vav harfine dönüşür.
صحراء -> صحراوان ( صحراوين
4- أب ve اخ İsimleri tensiye yapılırken mahzuf olan vav harfleri geri gelir.
أب -> أبوان ( أبوين)
أخ -> إخوان ( إخوين)

CEMİ/ÇOĞUL: Cemiler üçe ayrılır:
1- CEM-İ MÜZEKKER SALİM/KURALLI ERİL ÇOĞUL VE İRABI: Müfredinin sonuna, ref halinde, bir öncesi ötreli vav-nun (ون ), nasb ve cer halinde, bir öncesi esreli ya-nun (ين ) getirilerek yapılır. Her iki durumda da sonundaki nun harfi üstündür.
مسلمينمسلمونمسلم

Öğretmenler okula gitti ذهبالمعلمونالىالمدرسة Ref hali
Öğretmenleri okulda gördüm رايتالمعلمينفىالمدرسة nasb hali
Öğretmenlere selam verdim سلمتعلىالمعلمين cer hali

İzafet durumunda bu nun harfi düşer.
Mektebin öğretmenleri معلمواالمدرسة

2- CEM-İ MÜENNES SALİM/KURALLI DİŞİL ÇOĞUL VE İRABI: Müennes (dişi) isimlerin çoğuludur. Müfret müennes isimlerin sonuna ( ات harfleri getirilerek yapılır.
Müslüman kadınlar مسلماتمسلمة
Müfret müennes isimlerde değişiklik yapılmadan sonuna bu ek eklenerek çoğul yapıldığı için buna da salim müennes cemi denilmiştir.

Cemi müennes salim yapılırken şunlara dikkat edilmeli!!!
1- Sonunda yuvarlak te ( ة ) bulunan isimler müennes cemi yapılırken bu te harfi atılır.
Öğretmen kadınlar معلماتمعلمة
2- Müenneslik alameti olarak sonunda elif-i maksure veya elif-i memdude bulunan isimler cemi müennes yapılırken, tesniyelerde izlenen kurallar uygulanır.

a) Sonu Elif-i Maksure ile biten müfret müennes isimler cemi müennes yapılırken Sonundaki elifin aslı ya ise, elif ya harfine dönüşür. Sonundaki elifin aslı vav ise, elif vav harfine dönüşür.
Faziletli kadınlar فضلياتفضلى
b) Sonu Elif-i Memdude ile biten müfret müennes isimler cemi müennes yapılırken, sonundaki hemze vav harfine dönüşür.
Gökler سماواتسماء
3- Sonunda yuvarlak te ( ة ) bulunmayıp kadın ismi olanlar da cemi müennes şeklinde cemi yapılır.
زينباتزينب
4- Erkek ismi olduğu halde sonunda yuvarlak te ( ة ) bulunanlar da bu şekilde cemi yapılır.
طلحاتطلحة
5- Sonunda yuvarlak te ( ة ) olup müennes ismi olduğu halde cemi müennes salim şeklinde cemi olmayan bazı kelimelerde vardır.
Dinler مللملة
Ümmetler اممامة
Kadınlar نساءامراة

3- CEMİ MÜKESSER/KURALSIZ ÇOĞUL: Müfret ismin harekesinin değişmesiyle veya harflerinden birisinin hazfedilmesiyle yahut harf ilavesiyle yahut da bu üç durumun beraberce bulunmasıyla yapılan cemidir.
Ağaçlar اشجارشجرة Kitaplar كتبكتاب