[enderhafızım]

14. HAFTA

DİNİ DANIŞMA VE REHBERLİK ALANI OLARAK AİLE İRŞAT VE REHBERLİK BÜROLARI:

Son yıllarda Diyanetin cami dışındaki sosyal açılımlı din hizmetleri politikasına paralel olarak aile kurumunu güçlendirmeye yönelik Başkanlık tarafından 2002 yılında müftülükler bünyesinde “Aile İrşat ve Rehberlik Büroları”

nın kurulması kararlaştırılmıştır. Aile bürolarının temel amacı ailenin dini konulardaki ihtiyaç ve beklentilerine cevap vermektir.

• Aile İrşat ve Rehberlik Büroları:

Diyanet İşleri Başkanlığı onayı ile ilk olarak 2003 yılında Adana, Ankara, Elazığ, İstanbul, İzmir ve Samsun olmak üzere 6 ilde açılan Aile İrşat ve Rehberlik Bürolarının sayısı halkın gösterdiği ilgi ve ihtiyaçlar doğrultusunda artmıştır. 2009’da Bolu, Düzce, Kırıkkale illerinde açılan Aile bürolarının sayısı 2010 yılında hızlı bir artış kaydetmiş ve sayıları 70 civarına ulaşmıştır. 2010 yılında açılan aile bürolarının açıldığı yerler Adıyaman, Afyonkarahisar, Aksaray, Bartın, Bingöl, Bitlis, Çankırı, Kars, Kırklareli, Niğde, Osmaniye, Siirt, Tokat, Uşak, Yalova’dır. Büroların çalışmalarından olumlu sonuçlar alınması ve halk tarafından yoğun ilgi gösterilmesi nedeniyle bubürolarınsayılarını artırılması Başkanlığın 2009–2013 stratejik planında öngörülmüştür.

• Aile Bürolarının Amacı ve Görevleri:

19.03.2010 tarihinde Diyanet İşleri Başkanlığı Aile İrşat ve Rehberli Büroları Çalışma Yönergesi yayınlanmıştır.
Aile Bürolarının Amacı:
a) Toplumumuzun aile hakkında dini açıdan doğru bilgilendirilmesini sağlamak.
b) Aile yapısının korunmasına katkıda bulunmak.
c) Halkımızın özellikle aile ve aile bireyleri ile ilgili dini içerikli soru ve sorunlarının çözümüne katkı sağlamak.
d) Gerektiğinde ilgili kamu kurum ve kuruluşları, üniversiteler ve sivil toplum kuruluşları ile ortak çalışmalar yapmaktır. Aile Bürolarının görevleri:
1)Büro personeli, başvuru sahipleriyle telefonla ya da yüz yüze görüşme yapar.
2) Yapılan görüşmelere ilişkin bilgiler kartekse işlenir, bu karteksler aylık periyotlarla müftülüklerce daire başkanlığına elektronik ortamda gönderilir.
3) Büroya başvuran kişilerin sorunları dikkate alınarak gerektiğinde psikolog, sosyal hizmet uzmanı ve avukat gibi uzmanlara yönlendirir.
4) Aile ve kadın konusunda, ilgili kamu kurum ve kuruluşları, üniversiteler, sivil toplum kuruluşları tarafından yürütülen ulusal/bölgesel kampanya, proje ve eğitimler takip edilir. Büro personelinin bu eğitime katılmaları sağlanır.
5) Kadın ve aile ile ilgili olarak ulusal/uluslararası kabul edilen gün ve haftalarda etkinlikler yapılır veya yapılması sağlanır.
6) Bürolar, bulundukları bölgenin aile yapısı ve sorunları konusunda araştırmalar yapar ve arşiv oluşturur.
7) Kadın, çocuk, genç, yaşlı, özürlülerle ilgili konular başta olmak üzere aileyi ilgilendiren alanlarda yapılan araştırma ve yayınlar takip edilir ve arşivlenerek büro için kütüphane oluşturulur.
3. Aile Bürolarının Çalışmaları:
Aile büroları Diyanetin sosyal açılımlı din hizmetleri bağlamında değerlendirilecek dini danışma ve rehberlik faaliyetidir. Danışmanlık işleminin temek hedefi bilgilendirme ve aydınlatmadır. Özellikle Batı ülkelerinde Kilisenin uzun yıllardır yaptığı inananlara rehberlik etme uygulamasının ülkemizde kurumsal tarzda ele alınması önemli bir gelişmedir. Aile danışmanlık ve rehberliği, aile ve evlilik sorunları nedeniyle danışmanlık hizmeti almak için başvuruda bulunan bireylere, dini esaslardan ve danışmanlık tekniklerinden yararlanarak sorunlarını çözebilmeleri noktasında yardımcı olabilmek ve yol göstermek sürecidir.
Aile bürolarının dini danışma ve rehberlik açısından rolünün ne olduğu psikolog ve psikiyatriler tarafından gerçekleştirilen faaliyetten farkının ne olduğunun bilinmesi gerekmektedir. Her şeyden önce aile bürosundaki görevli personel bir psikolog veya psikiyatri değildir. Bu nedenle büroda görevli personelin kendisine gelen kişinin meselesinin nereye kadar dini açıdan rehberlik gerektirdiği ve hangi boyuttan sonra tıbbı ilgilendirdiği konusunda yeterliliğe sahip olması zorunludur. Bu açıdan bürolarda görevli personelin kullanabileceği standartların belirlenmesi ve hangi hususların aile bürolarının sınırlarını aştığına yönelik eğitimin verilmesi gerekir.
Ailenin bütünlüğünün korunması, aile odaklı dini sorunlar konusunda bilgilendirme yapılması aile bürosunun öncelikli görevini oluşturmaktadır. Ancak bilgilendirme her zaman yeterli değildir. Büroların bilgilendirme yanında rehberlik ve yönlendirme yapması da gerekmektedir. Başvuruda bulunan bireylere hangi konularda nerelere başvurması gerektiği konusunda rehberlik yapması ve özellikle devlet kurumları ile başvuranlar arasında bir iletişim kurmaya yardımcı olması beklenmektedir.
Aile bürolarında dini konularda danışmanlık ve rehberlik yapmakla sınırlı değildir. Aynı zamanda danışan dışında aile fertlerine yönelik dolaylı bir din eğitimi verme fonksiyonu da icra etmektedirler. 2006 yılında Başbakanlık Aile ve Sosyal Araştırmalar Genel Müdürlüğü ile TÜİK tarafından gerçekleştirilen kapsamlı araştırma sonuçları ailenin din eğitimi konusundaki yerinin tespiti açısından önemlidir. Araştırmaya göre “Dini bilgiyi nereden aldınız” sorusuna ankete katılanların % 58’i aileden cevabını vermiş, din görevlileri diyenlerin oranı % 16 düzeyindedir. Dini bilgi kaynağı olarak bunları okul, Kur’an kursları, kitaplar izlemektedir.


Bu veriler bizlere dolaylı olarak aile bürolarının ailede çocuk ve diğer fertlerin din eğitimine ve öğretimine katkı sağlayan bir unsur olduğunu göstermektedir.

• Aile İrşat ve Rehberlik Personelinin

Nitelikleri:
1. Yorum yapabilecek düzeyde dini bilgiye sahip olmak: Aile bürolarına yöneltilen soruların önemli bir oranını aile ve diğer konularla ilgili sorular oluşturmaktadır. Bu sorulara bürolara başvuran bireylerin özel durumu ve bulundukları koşullar dikkate alınarak cevap verilmesi gerekmektedir. Bu nedenle büroda görevli kişilerin gerektiğinde başvuranların koşullarına göre yorum yapabilecek dini bilgiye sahip olması gerekmektedir.
2. Dini esaslardan yararlanabilmek: Dini danışmanlık ve rehberliği diğer aile danışmanlık ve rehberliğinden ayıran temel unsur onun dini boyutudur. Aile bürosundaki danışman dinin esasları ve Hz. Muhammed’in uygulamalarını dikkate alarak danışanı dinle ilgili uygulama ve düşüncelerini yeniden düşünmesini sağlamaya çalışır. İslama göre hayatın yalnız bu dünyadan ibaret olmadığı, içinde bulunulan durumun olumsuz yönlerini değil iyi yönlerine de bakmasını sağlayarak şükür duygusunun ortaya çıkmasına yardımcı olabilir. Bütün bu tür danışma ve rehberlik faaliyetlerinde uygun dini içerikten faydalanmaya çalışmak dini danışma ve rehberliğin özünü oluşturur.
3. Aile danışmanlığı ve rehberliği konusunda bilgi sahibi olmak: Aile bürolarında görevli personelin genelde psikolojik danışma ve rehberlikte ve özelde aile danışmanlığında izlenecek yöntemler, uygulanacak teknikler vb. konularda yeterli bilgiye sahip olması bir gerekliliktir. Soruya yalnızca dini bir cevap vermek bazen yeterli olmamaktadır. Bu nedenle sorunu analiz ederek bir karar verip ona göre dini içerikten istifade etmek faydalı olacaktır. Ayrıca bu çerçevede aile bürosunda görevli personelin iletişim ve özelliklede aile içi iletişim konusunda da bilgi ve beceri kazanmış olması önemlidir.
5. Aile İrşat ve Rehberlik Bürolarının Sorunları
ve Çözüm Önerileri:
1. Büroların yeni olması ve yeterince tanıtımı yapılamaması nedeniyle tanıtım konusunda sorun yaşamaktadır. Müftülük ve yerel basın araçları kullanılarak bürolarla ilgili tanıtım yapılması uygun olacaktır.
2. Yönergeye göre aile bürolarında kimlerin görev alacağı şöyle tanımlanmaktadır: Dini yüksek okul mezunu, Başkanlıkça yapılan ve bu amaçla açılan hizmet içi seminerine katılmış vaiz, murakıp, din hizmetleri uzmanı, din eğitimi uzmanı ve Kur’an kursu öğreticileri görevlendirilir. Bu tanıma göre büroda görevlendirilen personel diğer işlerine ilave olarak aile bürolarında da görev almaktadır. Personel yetersizliği nedeniyle bu uygulama anlaşılır olsa da bu alana yönelik uzman personelin psikoloji ağırlıklı etkin hizmet içi yoluyla eğitilerek iş yükünün yoğun olduğu yerlerden başlamak üzere yalnızca bu bürolarda iş yapmalarının sağlanması isabetli olacaktır.
3. Bürolarda görevlendirilen personelin seçiminde bazı aksamalar olmaktadır. Bu alanda görevlendirilen kişilerin mesleki bilgi seviyesi, tecrübesi ve kişilerarası etkin iletişim becerisi olanlar arasından seçilmesine özen gösterilmelidir. En azından orta vadede bürolarda sıra ile görev yapma uygulaması bırakılarak uzmanlaşmış Diyanet personelinin devamlı olarak görevlendirilmesi yoluna gidilmelidir.
4. Bürolar ödenek sıkıntısı nedeniyle hareket kabiliyeti azalmakta ve buna bağlı olarak halka yönelik etkinliklerin birçoğu yapılamamaktadır. Bu nedenle büroların açıldığı bölgelerin istek ve ihtiyaçlarına uygun faaliyet yapmasını temin etmek amacıyla bürolara bütçe tahsis edilmesi faydalı olacaktır.
5. Diyanet verileri ve yapılan bazı çalışmalar aile irşat ve rehberlik bürolarına sorulan soruların büyük çoğunluğunun (dörtte üç) fıkıh konularıyla ilgili olduğu anlaşılmaktadır. Büro çalışanlarına ise fıkıh konusunda özel bir uzmanlık eğitimi verilmemektedir. Ayrıca büro görevlileri aynı sorulara farklı cevaplar ve fetvalar verebilmektedir. Bu durum ise fetva konusunda bir karışıklığa neden olmakta ve kuruma karşı güveni olumsuz yönde etkilemektedir. Bu soruna bir çözüm olarak Başkanlık Din İşleri Yüksek Kurulu aracılığı ile bir çalışma yapılabilir. Aile bürolarına sık sorulan ve sorulması muhtemel sorulara cevap niteliği olan bir çalışma yapılarak büroda görevli olanların istifadesine sunulur. Yeni gelen konularla bu çalışmalar sürekli olarak güncellenebilir.
6. Aile bürolarına yapılan başvurularda aile içi şiddet, alkol, madde bağımlılığı, kadının sosyal statüsü, çocuk eğitimi konuları da yer almaktadır. Bürolardaki görevlilerin bu konularda uzman olmadığı düşünülecek olursa problem alanlarıyla ilgili olarak hastaneler, SHÇEK’e bağlı Aile Danışma Merkezleri, MEB Rehberlik Servisleri vb. kurumlara yönlendirme yapılması gerekmektedir. Aile büroları gerekli hususlarda bu bürolara yönlendirmede bulunsa bile bu kurumlarla Diyanet arasında gerekli protokol olmadığı ve yeni kurulan Aile Bürolarına yönelik bazı önyargıların varlığı iletişim kurmada ve kurumsal destek alma konusunda sorunların var olduğunu göstermektedir. Uygulamadan kaynaklanan bu sorunların en aza indirilmesi için Diyanet düzeyinde Aile Bürolarıyla ilgili kuruluşlarla işbirliği protokollarının yapılması ve aile bürolarının tanıtımının yapılması faydalı olacaktır.
7. Aile İrşat ve Rehberlik Bürolarında genelde bayan personel görevlendirilmektedir. Ancak aile konusu her iki cinsi de doğrudan ilgilendirmektedir ve kadın ve erkeğin birlikte rehberliğe ihtiyacı bulunmaktadır. Bu amaçla aile bürolarına erkek personelin eğitilerek görevlendirilmesinin sağlanması önem arz etmektedir.
8. Aile büroları diğer birimlerle ortak kullanıldığı için uygun görüşme ortamından uzak kalmaktadır. Ayrıca aile bürolarının müftülük içerisinde olduğu yerlere kadınlar rahatça gidememektedir. Bu çerçevede aile bürolarının mekan sorunu üzerinde ciddiyetle durulması ve hizmetin kalitesini ve etkinliğini artıracak yerler tahsis edilmesi için azami gayret gösterilmelidir.