[enderhafızım]

31-CEHENNEM TASVIRI OLAN BIR AYETE ÖRNEK VERİNİZ?
“(Resûlüm!) Dehşeti her şeyi kaplayan kıyametin haberi sana geldi mi? O gün bir takım yüzler zelildir, durmadan çalışır, (fakat boşuna) yorulur, kızgın ateşe girer. Onlara kaynar su pınarından içirilir. Onlar için kuru dikenden başka yemek yoktur, o ise ne besler ne de açlığı giderir. O gün bir takım yüzler de vardır ki, mutludurlar; (dünyadaki) çabalarından hoşnut olmuşlardır, yüce bir cennettedirler. Orada boş bir söz işitmezler. Orada (cennette) devamlı akan bir pınar, orada yükseltilmiş tahtlar, konulmuş kadehler, sıra sıra dizilmiş yastıklar, serilmiş halılar vardır.‖ (Gaşiye 88/1-16)

32-MEDİNE DÖNEMİN DEKI AYETLER DE AHİRET İNANCINA AİT HÜKÜMLER NELERDİR?
Medine dönemiyle birlikte ahiret inancı temel bir akide haline gelmiştir.

33-AHİRET İNANCIN DA FARKLI DİNLERE MENSUP OLANLARA BAKIŞ AÇISI NASILDIR?
Ahiret inancıyla ilgili Ehli Kitab‘a ve münafıklara ait yanlış anlayış ve yaklaşımlar gündeme getirilip eleştirilmiştir:
―Müminleri bırakıp da kâfirleri dost edinen münafıklara, kendileri için acı bir azap olduğunu müjdele! Onların yanında izzet (güç ve Ģeref) mi arıyorlar? Bilsinler ki bütün izzet yalnızca ALLAH'a aittir.‖ (Nisa 4/138-139)
―Şüphe yok ki münafıklar cehennemin en alt katındadırlar. Artık onlara asla bir yardımcı bulamazsın.‖ (Nisa 4/145)

34-MEDİNE DÖNEMIN DE KURAN- AZIMÜŞŞAN DA TOPLUMSAL MERKEZLI HUKUKİ MESELELERDEN BAHSEDİLMİŞTİR. ÖRNEK VERİNİZ?
―Kim bir mümini kasden öldürürse cezası, içinde ebediyen kalacağı cehennemdir. ALLAH ona gazap etmiş, onu lânetlemiş ve onun için büyük bir azap hazırlamıştır.‖ (Nisa 4/93)
―Faiz yiyenler (kabirlerinden), şeytan çarpmış kimselerin cinnet nöbetinden kalktığı gibi kalkarlar. Bu hal onların «Alım-satım tıpkı faiz gibidir» demeleri yüzündendir. Halbuki ALLAH, alım-satımı helâl, faizi haram kılmıştır. Bundan sonra kime Rabbinden bir öğüt gelir de faizden vazgeçerse, geçmişte olan kendisinindir ve artık onun işi ALLAH'a kalmıştır. Kim tekrar faize dönerse, işte onlar cehennemliktir, orada devamlı kalırlar.‖ (Bakara 2/275)

35-AHİRET İNANCINI KİM İMANIN ŞARTINA DAHİL ETMİŞTİR KAYNAKLARI NELERDİR?
Kelam alimleri dahil etmiştir kaynakları , kuranı kerin ve sünnettır.

36-KURANDA AHIRETIN VARLIGINA DAIR ORTAYA KONAN DELILLER NELERDİR?
1-AKLİ DELİLLER
2-TECRUBI DELLILLER
3-TARIHI DELLILER

37-AKLİ DELLILER NEYI KAPSAR?
Tamamen maddeci bir düşünce yapısına sahip Mekke müşriklerine yeniden diriliş, öncelikle onları ikna edip susturacak mantıki delillerle ortaya konmuştur
a-İlk defa yoktan yaratan, ikinci kez diriltmeye de kadirdir
b-Zorunu yaratan, daha kolayını yaratmaya da kadirdir
c-Zıddını yaratan, benzerini yaratmaya da kadirdir

38-TECRUBI DELLILERİN MUHTEVASI NEDİR?
Kur‘an‘da Kıyamet sonrası yeniden diriliş, ikinci olarak dünya hayatında herkesin yaşayıp şahit olduğu somut beşeri tecrübeler ışığında ortaya konmuştur:
1. Kışın solup kuruyan tabiatın baharla birlikte yeniden canlanması
2. Gece uykuya dalan insanın sabah kalkıp uyanması

39-TARIHI DELILLER NELERDİR?
Yeniden diriliş, son olarak Kur‘an kıssalarında yer alan somut tarihi örnekler ışığında ortaya konup ispat edilmiştir:
1. Ashab-ı Kehf‘in mağarada uyutulması
2. Hz. İbrahim‘in elinde kuşların diriltilmesi
3. Hz. Musa‘nın öldürdüğü adamın diriltilmesi
4. Hz. Musa kavminin diriltilmesi
5. İsrailoğullarından birinin merkebiyle birlikte diriltilmesi
6. Hz. Musa ve yol arkadaŞı/Hızır‘ın azığı olan balığın diriltilmesi
7. Musanın asası:
8. Hz. İsa‘nın kuş ve ölüleri diriltmesi

40-MÜTEŞABIH NEDİR?
Genel olarak Kur‘an‘da, gayb alemine dair bilgi ve haber içeren ayetler müteşabih denir.ç

41-MUHKEM NEDİR?
Genel olarak Kur‘an‘da, gayb dünya hayatına dair bilgiler içeren ayetler ise muhkem denir.

42-GAYB ALEMİNİN MEVLA TARAFINDAN BİZE ANLATIMI NASILDIR? GÖRÜŞLER NELERDİR?
Yüce ALLAH, Kur‘an‘da gayb alemine ait hususları bize asli halleriyle değil, bunların bizim anlayabileceğimiz tarzda benzerleriyle anlatmıştır. İBNİ ABBASIN ; ―Cennette bulunan şeylerin, isimlerinden başka hiç bir şey dünyadakine benzemez.(İbn Kesir, I, 62) Zira insan, kul olması hasebiyle zaman ve mekanla kayıtlı, dolayısıyla aklı ve diğer duyuları sınırlı bir varlıktır. Hz. Musa‘nın ALLAH‘ın tecellisini müşahedeye dayanamaması gibi, insanoğlunun mevcut haliyle gayb alemini olduğu haliyle algılaması mümkün değildir

43- 42 .SORUYA DAİR MEVLANIN AYETI NEDİR?
―Cennette bulunan şeylerin, isimlerinden başka hiç bir şey dünyadakine benzemez.‖ (ibn Kesir, I, 62) Zira insan, kul olması hasebiyle zaman ve mekanla kayıtlı, dolayısıyla aklı ve diğer duyuları sınırlı bir varlıktır. Hz. Musa‘nın ALLAH‘ın tecellisini müşahedeye dayanamaması gibi, insanoğlunun mevcut haliyle gayb alemini olduğu haliyle algılaması mümkün değildir.

44-GAYBA AİT HUSUSLARDA PEYGAMBER EFENİMİZİN TUTUMU NASIL OLMUŞTUR?
Bu hususları olduğu halleri üzere bırakıp kendilerine iman etmekle yetinmişlerdir
Nitekim Hz. Peygamber, kendisine kıyametin kopma vakti sorulduğunda, Şu cevabı vermiştir: ―Bu hususta kendisine soru sorulan kimse sorandan daha iyi bilmiyor. Ancak sana onun alametlerinden bahsedeyim (Buhari, iman, 37)

45-GAYBİ KONULARA KARŞI SAHABENİN TUTUMU NASIL OLMUŞTUR?
Hz. Ömer, bu gibi hususları araştırıp soran kimselere sert bir şekilde müdahale etmiştir. Bu bağlamda Malik b. Enes (Taha 20/5) ayetinde geçen ‗istiva‟ kelimesi bağlamında ortaya şöyle bir esas koymuştur: ―İstiva malum, keyfiyeti meçhul, ona iman vacip, hakkında soru sormak ise bid‟attir.

46-FETİHLERLE YAYILAN İSLAMİYET FARKLI KÜLTÜRLERLE ETKİLEŞİM SONUCU ORTAYA ÇIKAN TEZAT YAKLAŞIMLARA KARŞI EHLI SÜNNET ALİMLERİ NASIL BIR YOL İZLEMİŞLERDİR?
Sonraki dönem Ehli Sünnet alimleri, öncekilerin bu konudaki yaklaşımlarını terk etmek suretiyle Kur‘an ayetlerinde geçen bu tür müteşabih hususları islam‘ın ruhuna uygun düşen daha makul ve doğru bir anlama te‘vil etme ihtiyacı duymuşlardır.

47-SONUÇ OLARAK MÜTEŞABİHE KARŞI KAÇ FARKLI YAKLAŞIM TARZI ORTAYA ÇIKMIŞTIR?
Netice itibarıyla müteşabih ayetlerdeki gaybi hususlarla ilgili olarak bir uçta teşbih ve tecsim, diğer uçta nefy, ta‘til ve tahyil ve bu ikisi arasında müteahhirun Ehli Sünnet alimlerinin te‘vile dayalı yöntemi olmak üzere üç farklı yaklaşım tarzı ortaya çıkmıştır.

48-BU YAKLAŞIM TARZLARIN HANGİSİ MAKBULDUR ?
Bunlardan ilki, tenzihe delalet eden pek çok ayetin hilafına ALLAH Teala‘yı sonradan yaratılan varlıklar düzeyine indirgediği, ikincisi yine pek çok ayetin hilafına gayb alemini tamamen soyut düzeye indirgeyip cismani haşrı inkar, vb. noktalara götürdüğü gerekçesiyle reddedilirken, te‘vile dayalı üçüncü görüş Müslümanların ekseriyeti tarafından bu konuda benimsenebilecek en mutedil yaklaşım tarzı olarak kabul görmüştür.

49-AHİRET HAYATINI TASVİR EDEN AYETE ÖRNEK VERİNİZ?
İman edip iyi davranışlarda bulunanlara, içinden ırmaklar akan cennetler olduğunu müjdele! O cennetlerdeki bir meyveden kendilerine rızık olarak yedirildikçe: Bundan önce dünyada bize verilenlerdendir bu, derler. Bu rızıklar onlara (bazı yönlerden dünyadakine) benzer olarak verilmiştir. Onlar için cennette tertemiz eşler de vardır. Ve onlar orada ebedî kalıcılardır.‖ (Bakara 2/25)

50-―Gerçek tartı kıyamet günündedir. Tartıları ağır gelenler, işte onlar kurtulanlardır. Tartıları hafif gelenler, ayetlerimize yaptıkları haksızlıklardan ötürü kendilerini mahvetmiş olanlardır.‖ (A‘raf 7/8-9)MATURİDİ BU AYETİ NASIL TE’VİL ETMİŞTİR?
Zikredilen terazi, bildiğimiz anlamda ağırlık ve hafiflik ölçmek için değil, bilakis müminlerin amellerinin kalıcılığını, kafirlerin amellerinin ise hafifliğini ve hiçliğini ifade etmek üzere temsili tarzda bir anlatım için kullanılmıştır.

51-MATURİDİ KURAN_I KERİM DEKİ AHİRET HAYATINI NASIL TE’VİL ETMİŞTİR?
Maturidi, Kur‘an‘da ahiret ahvaliyle ilgili hususları zahiri üzere hakiki manada değil, bilakis aralarındaki isim benzerliğine dayalı olarak mecazi ve temsili yönde ele almıştır. Zira ona göre Cennet ve Cehennemde insanlara daha önce hiçbir gözün görmediği, hiçbir kulağın işitmediği ve kimsenin aklına gelemeyecek şeyler mevcut olup, ayetlerde geçen hususlar dünyadaki benzerleriyle aynı değildir.

52 PLATONUN RUHA DAIR GÖRÜŞLERİ NELERDİR?
insan, gayb alemine ait olan ruh ile maddi aleme ait olan bedenin birleşmesinden oluşmuştur. Bunlardan ilki olan ruh, basit, biçimsiz, boyutsuz bir cevher/öz olup; bileşmez, görünmez ve değişmez bir yapıya, beden ise bileşen, görünen ve değişen bir yapıya sahiptir. Tanrısal bir öz içeren ruhun, beden üzerinde mutlak bir üstünlüğü vardır. Dünya hayatında ruh, beden içinde hapsolmuştur; ölümle birlikte hürriyetini elde ederek tanrısal niteliğinden dolayı ebediliğine yeniden kavuşur. Dolayısıyla ahiret hayatındaki yeniden diriliş, ruhun gelip geçici olan maddi kayıtlarından kurtulup kendi alemine geri dönmesidir.

53-MANEVİ ALEMDE EVVELA RUHLARIN YARATILDIGINA DAİR AYETI KERİMEYE ÖRNEK VERİNİZ?
‗Elest bezmi‘ Ģeklinde meşhur olan anlayışa göre, önce manevi alemde ruhlar yaratılmıştır: ―Kıyamet gününde, biz bundan habersizdik demeyesiniz diye Rabbin Âdem oğullarından, onların bellerinden zürriyetlerini çıkardı, onları kendilerine şahit tuttu ve dedi ki: Ben sizin Rabbiniz değil miyim? (Onlar da), Evet (buna) şâhit olduk, dediler.‖

54-Sonra onu tamamlayıp şekillendirmiş, ona kendi ruhundan üflemiştir. Ve sizin için kulaklar, gözler, kalpler yaratmıştır. Ne kadar az şükrediyorsunuz!‖ BU AYETİ CELİLE NEYİN İSARETİDİR?
ALLAH Teala, insanın bedenini topraktan yaratıp şekillendirdikten sonra ona kendi ruhundan gelen bu ruhtan üflemek suretiyle insanoğluna can vermiştir

55-ADEM as VE HAVVA VALİDEMİZİN CENNETTE YAŞAYIP YASAK MEYVA OLAYINI ANLATAN AYETİ KERİMEYE ÖRNEK VERİNİZ?
Biz: Ey Âdem! Sen ve eşin (Havva) beraberce cennete yerleşin; orada kolaylıkla istediğiniz zaman her yerde cennet nimetlerinden yeyin; sadece şu ağaca yaklaşmayın. Eğer bu ağaçtan yerseniz her ikiniz de kendine kötülük eden zalimlerden olursunuz, dedik. şeytan onların ayaklarını kaydırıp haddi tecavüz ettirdi ve içinde bulundukları (cennetten) onları çıkardı. Bunun üzerine: Bir kısmınız diğerine düşman olarak ininiz, sizin için yeryüzünde barınak ve belli bir zamana dek yaşamak vardır, dedik.‖ (2/35-36)

56-CİSMANİ HAŞR NEDİR?
Kur‘an-ı Kerim‘de ahiret hayatını anlatan ayetler, yeniden dirilişi büyük ölçüde maddi yani cismani olarak tasvir etmektedir. Buradan hareketle başta kelamcılar olmak üzere çoğunluk islam alimleri, ahiretteki yeniden dirilişin cismani olacağı konusunda görüş birliğine varmışlardır.

57-GAZALININ RUHANI HAŞRI SAVUNANLARA TEPKİSİ NE OLMUŞTUR ?
Gazzali‘nin, ruhani haşrı savunan islam filozoflarını küfürle itham etmesi, bilhassa Ehli Sünnet alimlerini bu konuda çok daha hassas ve dikkatli olmaya sevketmiştir.

58-ESKİ BEDENLE CİSMANİ HAŞR FIKRININ SAVUNUCULARI KİMLERDİR?
et-Taberi (ö.310/923), İbn Hazm (ö.456/1063), el-EĢ‘ari (ö.324/936), Fahreddin Razi(ö.606/1210)

59-YENİ BEDENLE HAŞRI KABUL DÜŞÜNCESİ NEDİR?
İslam alimlerinin bir kısmı, cismani haşrı kabul etmekle birlikte, bunun bizim bugün sahip olduğumuz bedenle değil, mahiyeti gayb alemine uygun başka bir bedenle olacağını ifade etmişlerdir

60-ORTA YOL İZLEYENLER KİMLERDİR?
Aralarında İmam Gazzali (ö.505/1111), İbn RüĢd (ö.594/1198), İsmail Hakkı Bursevi (ö.1137/1725) gibi alimlerin yer aldığı bu kesim, ruhani haşr ile cismani haşr arasında orta ve mutedil bir tutum geliştirmişlerdir.