[Medineweb]

KALKALE

Sözlükte, sarsmak, deprendirmek, sallamak, hareket etmek, titretmek, kımıldamak gibi manalarda kullanılır.

اَلْقَلْقَلَةُ تَقَلْقُلُ الْمَخْرَجِ حَتَّي يُسْمَعَ لَهُ نَبْرَةٌ قَوِيَّةٌ

“Kalkale sıfatı olan harfler bir kelimenin ortasında veya sonunda (gerek aslen gerek vakıf sebebiyle olsun) sâkin olarak bulunursa “kalkale” olur.” Kuvvetli ses işitilecek şekilde mahrecin sarsılmasıdır.

Kalkale Harfleri: قُطْبُ جَدٍ - ق ، ط ، ب ، ج ، د

KALKALE’NIN HÜKMÜ

Bütün kıraat imamlarının ittifakıyla hükmü vaciptir.

فَلْيَقْتُلُونَ ،يَطْلُبُ ، وَالْعَبْدُ ،يَجْتَبِيكَ ، يَدْخُلُونَ

Bu örneklerde kalkale harfleri kelimenin ortasında sâkin olarak gelmişlerdir ve sükûnları lâzimî sükûndur. Buna “Kalkale-i Suğra” denir.

بِالْحَقِّ = بِالْحَقْ ، إِلَي سَوَءِ الصِّرَاطِ = الصِّرَاطْ ،

فِي اْللأَسْبَابِ = فِي اْللأَسْبَابْ وَ مَأْجُوجٌ ، وَ مَأْجُوجْ ،

Kalkale harfleri ârizî sükûnlu olarak gelmişlerdir. Bu örneklerde sadece vakf halinde kalkale yapılır, vasl halinde kalkale yapılmaz. Kelime sonunda oluşan kalkaleye “Kalkale-i Kübra” denir. Kalkale-i suğradan daha mübalağa ile yapılır.

Kalkale Yapmanın Sebebi:

Kalkale harflerinde kalkale sıfatı, cehr ve şiddet sıfatlarının bir araya gelemsinden meydana gelmiştir. Bundan dolayı bu harflerin sükûn ile okunuşlarında ses ve nefes tamamen hapsolur. Zira cehr sıfatı nefesin, şiddet sıfatı da sesin hapsolmasını gerektirir. İşte bu harflerin ortaya çıkması –ancak- mahrecde hapsolan sesin, mahrecin hareketiyle ortaya çıkmasına bağlıdır.

Böylece mahrecde oluşan bu zaid sese biz kalkale diyoruz.

Kalkaleyi Terk etme Hali

Kalkale harfi sâkin olarak gelmesine rağmen kendisinden sonra idğâm yapılmaya müsait başka bir harf geliyorsa kalkale terk edilir ve idğâm ile ilgili hükümler gerçekleştirilir.

لَقَدْ تَابَ اللَّهُ = لَقَتَّابَ اللَّهُ ، أَنِ اضْرِبْ بِعَصَاكَ

أَنِ اضْرِبِّعَصَاكَ ، أَلَمْ نَخْلُقْكُمْ ، أَحَطْتُ

İdğâmdan dolayı şeddeli olarak tek harf halinde yazılan kalkale harfleri ile karşılaşıldığı zaman vakf durumunda yine kalkale yapılmalıdır.

أَلْحَجُّ = أَلْحَجْ ، أَلْحَقُّ = أَلْحَقْ ، وَ تَبَّ =َ وَ تَبْ

Bu örneklerdeki gibi durumla karşılaşıldığında ve bu kelimeler üzerinde vakfedilecek olduğunda idğâm sebebiyle birinci harf üzerinde kalakale yapılmaz. Ancak ikinci harf üzerinde kalkale yaparak vakfetmemiz gerekecektir.



İdris YAVUZYİĞİT