[Medineweb]

RÂ’NIN HÜKÜMLERİ

Râ harfi kendi harekesine göre veya kendinden önceki ya da sonraki harfin harekesine göre bazen ince, bazen kalın, bazen hem ince hem kalın olmak üzere üç şekilde okunabilme özelliğine sahiptir.

Âsım kırâatının Hafs rivâyetine göre Râ harfinin, beş yerde mutlak kalın, dört yerde mutlak ince, üç yerde de hem ince hem de kalın okunması câizdir.

A) RÂ ( ر ) HARFİNİN KALIN OKUNDUĞU YERLER:

Râ harfinin mutlak kalın okunduğu durumlara “Tefhîm” adı verilir.

1) Râ harfinin harekesi üstün veya ötre olursa mutlaka kalın okunur.

صَدْرُكَ ، أَلرُّوحُ ، رُحَمَاءُ ، بِرَسُولٍ ، رَزَقَ ، أَلرَّحِيمُ

2- Râ sâkin, kendinden önceki harfin harekesi üstün veya ötre olursa

مَرْيَمُ ، فِي اْلأَرْضِ ، قَرْيَةٌ ، كُرْسِيُّ ، بِالْعُرْفِ ، مُرْدِفِينِ

3- Hem râ, hem de râ’dan önceki harf sâkin ise bir önceki harfin harekesine itibar edilerek, üstün veya ötre ise râ kalın okunur.

شَهْرْ ، بِالصَّبْرْ ، يُسْرْ ، فَجْرْ ، شَكُورْ ، أَلصُّدُورْ ، حِمارْ ، أَلدَّارْ

4- Râ sâkin, kendinden önceki harfin harekesi de ârizî esre olursa, râ harfi yine kalın okunur. Ârizî esre harfin aslında olmayan esre demektir.

إِنِ ارْتَبْتُمْ ، إِرْجِعِي ، لِمَنِ ارْتَضَي ، رَبِي ارْجِعُونِي، أَمِ ارْتَابُو

5- Râ sâkin, Ra’dan önceki harfin harekesi aslî esre olur ve râ’dan sonra istilâ (خ ، ص ، ض ، ط ، ظ ، غ ، ق) harflerinden birisi gelirse kalın okunur.

فِرْقَةٍ ، إِرْصَادًا ، قِرْطَاسٍ ، مِرْصَادً ، لَبِالْمِرْصَادِ


B) RÂ ( ر ) HARFİNİN İNCE OKUNDUĞU YERLER:

Râ harfinin mutlak olarak ince okunduğu durumlara terkîk denir. Harfi mahrecinde cılız düşürmeye ve onun sıfatını zayıflatmaya “Terkîk” denir.

1- Râ harfinin kendi harekesi esre olursa ince okunur.

رِجَالٌ ، وَاضْرِبُوا ، بِالْبِرِّ ، بِحُورٍ عِينٍ ، رِزْقًا ، فَذْكُرِ اسْمَ ،

2- Râ harfi sâkin, kendinden önceki harfin harekesi de esre olursa râ harfi yine ince okunur.

وَ اسْتَغْفِرْهُ ، فَكَبِّرْهُ ، فِي مِرْيَةٍ ، فَاصْبِرْ ، وَ أَنْذِرْ ، أُحْصِرْتُمْ

3- Râ harfi sâkin, kendinden önceki de sâkin ise bir önceki harfin harekesine bakılır. Eğer o harfin harekesi esre ise râ harfi yine ince okunur.

أَلذِّكْرْ ، حِجْرْ ، سِحْرْ ، وَ لآ بِكْرْ، بَصِيرْ ، قَدِيرْ ، كَثِيرْ ، خَبِيرْ

4- Râ harfi sâkin, kendinden önceki harf de harf-i lîn olan yâ ( ي ) olur ve vakfedilecek olunursa râ harfi yine ince okunur.

خَيْرْ ، سَيْرْ ، عُزَيْرْ ، طَيْرْ

C) RÂ ( ر ) HARFİNİN HEM İNCE HEM KALIN OKUNABİLDİĞİ YERLER:

Râ harfini bazı durumlarda bir kısım kırâat imamları ince diğer bir kısmı da kalın olarak okumuştur. Dolayısıyla râ harfini bu gibi yerlerde hem kalın hem de ince okumak câizdir.

1- Râ sâkin, kendinden önceki harf esreli olduğunda kural gereği râ ince okunur. Ancak böyle bir durumda râ’dan sonra esreli bir istilâ harfi geliyorsa hem ince hem de kalın okunması câizdir.

كُلُّ فِرْقٍ

2- Râ harfi sâkin olur, kendinden önce de yine sâkin olarak sad ( ص ) veya tı ( ط ) harflerinden biri bulunur, ayrıca bu ikisinden önce de esreli başka bir harf gelirse râ harfi ince veya kalın olarak okunabilir.

عَيْنَ الْقِطْرْ ، أُدْخُلُوا مِصْرْ

3- Kur’ân-ı Kerîm’de geçen şu durumlarda da râ harfini hem ince hem de kalın okumak câizdir.

يَسْرْ ، أَنْ أَسْرْ ، فَأَسْرْ


İdris YAVUZYİĞİT