[Medineweb]

2.hafta



PSİKOLOJİSİNİN TEMEL KAVRAMLARI
Psikoloji:

Psikoloji, “psyche” ve “logos” kelimelerinin birleşiminden oluşmuş bir kavramdır. “psyche” ruh “logos” ise bilgi ya da bilim anlamında kullanılmakta olup ikisinin birleşmesinin sonucu “ruh bilgisi” anlamı ortaya çıkmaktadır.

Psikoloji insan zihnini, onun iç dünyasını, bu dünyanın dışa yansıyan yönünü ve insanlarla olan ilişkilerini bir bütün halinde araştıran bir bilim dalıdır.

Din:

Din, mukaddes olanın içte yaşanması ve yüceltilmesidir. Din, ferdin insanüstü yüce bir varlığa yönelmesi ve ona içten bağlanması faaliyetidir. Din, fertlerin kendi gücünü aşan, görülmeyen ilahi kudretin varlığını gönülden kabul ve dille tasdik etmeleridir.

İnanç:

İnanç, fertlerin duygu yoğunluğunu ön plana çıkararak değer verdikleri bazı güçlere yönelmeleri ve bağlanmaları şeklinde izah edilir. Bütün dinler birer inanç sistemleridir. İnanç, inanma kavramının olgunlaşmış halidir. İnanç, İman, güvenmek, tasdik, boyun eğmek, yönelmek anlamlarına da gelmektedir.

Dini Duygu:

Ruhun derinliklerine kök salmış, dinle ilgili verilerin, yaşantının ya da dini anlamı olan objelerin insan ruhunda meydana getirdiği bir değişim olarak değerlendirilir. Dini duygu, W. James’e göre dindarlığın ilk ve en derin kaynağı olarak gösterilmektedir.

Dini Tasavvur:

Beş duyu yoluyla zihne alınan dini obje, kavram ve olayların zihinde yeniden canlandırılması ve şekillenmesine dini tasavvur denilmektedir.

Dini Düşünce:

Dinle ilgili olarak zihne alınan bilgilerin, dini olayların, dini sembollerin ve motiflerin herhangi bir konuda birbirleriyle olan etkileşimi sonucunda ortaya çıkan yeni bir dini hükümdür.

Dini Pratikler:

Dine mensup ya da dindar olan kişilerin bu özelliklerini yansıtırken belli fiil, tutum ya da davranışlar göstermeleridir. Mesela ibadetler.

Dini Algı:

Beş duyu yoluyla dinle ilgili obje ve olayların zihne alınması ve belleğe yerleştirilmesi hadisesidir.

Dini Benlik:

Kişinin içten gelen enerjisine karşı; aldığı dini eğitim, dini bilgi ve inanç düzeyinin yönlendirmesi neticesinde bu iç enerjinin dengelenmesiyle ortaya çıkan benliğe, dini benlik adı verilmektedir.

Dini Kişilik:

Ferdin doğuştan getirdiği (fıtrat) özelliklerin ve daha sonra çevrenin etkisiyle şekillenen karakter yapısının birbirini tamamlamasıyla oluşur.

Ruh:

“Sana ruhu sorarlar; de ki ruh Rabbimin emrinden veya emri cümlesindendir”. Daha açık söylemek gerekirse, ruh ancak ALLAH’ın bileceği bir iştir.

Nefs:

Lügatte can, kan, ruh, su, ceset, hava, bir şeyin cevheri (özü) hakikati ve hududu, azameti ve yavuz göz (yaman) anlamlarına gelmektedir. Bilindiği üzere nefs kavramından genellikle iki anlam çıkarılmaktadır;

1- İnsanda gazap ve şehvet kuvvetlerini bir arada toplayan nefistir.

2- Ruh ve kalbin ikinci anlamı ilerde göreceğimiz rabbani, ruhani ve latif olan idrak eden, bilen tanıyan, isteyen talep eden, inanan vb. olan nefstir.

Kalp:
Zihin merkezi olan beyinden sonra psikolojik faaliyetlerin ikinci merkezi olarak bilinir. Gazali, kalbi yürek ve gönül manasında olmak üzere iki farklı şekilde değerlendirmiştir. Birincisi çam kozalağı şeklinde olan bir et parçasıdır. İkinci olarak kalp, rabbani ve ruhani bir lâtife ve inceliktir.

Akıl:

Akıl insanoğlunun doğruyu yanlıştan ayırabilme ve anlama melekesidir.

Mistik:

Akıl dışı, sır, batini tecrübe ve şuur hallerini ifade eden bir kavramdır.

Tutum:

Bireylerin belirli bir kişiyi, bir grubu, kurumu veya bir düşünceyi kabul ya da reddetme seklinde gözlenen, duygusal bir hazır oluş hali veya eğilimidir, davranıştır. Duygu, düşünce ve davranış öğesi olmak üzere üç öğesi vardır.

Dini Davranış:

Kutsalla ilgili olarak ortaya konan fiiller aynı zamanda dini davranış olarak belirlenir. Ferdi olarak çok dua ve ibadetler şeklinde dışa vurulur. Sosyal davranışlar olarak, insanlara yardım etme, onların dertleriyle dertlenme şeklinde ortaya çıkar.

Sezgi:

Başkasında yaşanan bir halin, belirlenen özellikleri doğrultusunda ve daha önce yaşadığımız oranda içte hissedilmesidir.