[umut628]

YAHUDıLıK-1

6.ÜNıTE

*Yahudilere Yahudilik adı Hz.Musa’dan sonra verilmiştir

.*Yahudiler kendilerini ıbrani Aram ( Hz.ıbrahim ) soyuna dayandırır,Kutsal kitap dili ıbranice ve ısrailoğulları diye bilinir.ıbrani terimi: Hz.Adem’den sonra insanlığın atası Hz.Nuh’tur.

*Hz.Nuh’un oğlu Sam’ın soyundan gelenlere sami kavimler denilir. Eber,Hz.ıbrahim’in atasıdır.Eber( Ever) , öte yaka demektir.

*ıbrani, Eber’in çocukları manasında kavimler topluluğunu ifade eder.*ıbrani kelimesi Hz.ıbrahim, Hz.ıshak, Hz.Yakub ve çocuklarını tanımlar.

ısrail terimi:ısrail ( Yisrael) 2 kelimeden oluşur.ısra ( Yisra)üstün gelmek, parlamak, şifa vermek, güreşmek vs. anlamındadır. Tevrat’a göre Yakup’la güreşen biri tarafından ona verilmiştir.El (Allah) ile uğraşan , güreşen Tanrı’ya karşı güçlü anlamındadır.*Yahudi kutsal kitabı Hoşea’ya göre Yakub’un güreştiği Tanrı’nın meleğidir.

*Hz.Yakup’tan Hz.Süleyman’a kadar ısrailoğulları diye anılmıştır.*ısrail krallığına Asurlular son vermiştir.*Yahudilere göre ısrail, bir halka verilen isim, halkın yaşadığı toprağa ısrail toprağı, kurdukları devlete ısrail Devleti denir.*ısrail’in seçilmiş kutsal kavim olması Tanrı’yla yaptığı 2 ahit sonucundadır.Tanrı’nın seçilmiş kavmi olma inancı ısrailoğullarının ırki üstünlük iddiasında bulunmasına yol açmıştır.*ısrail kelimesi Müslüman bilginlere göre; “Allah’ın kulu,seçtiği, gece yürüyen” anlamındadır.*Yehud kelimesi Medeni surede geçtiği halde ısrailoğulları Mekke dönemi surelerinde ıslam öncesi olayı anlatmak için geçer..*ıslam kaynaklarında Beni ısrail, Yakub’un soyundan gelip ırken de Yahudi olanları,Yehûd ise;hem bunu hem de başka ırktan dine girenleri kapsar.

Yahudi Terimi:Aslı ıbranice Yehudi ( Çoğulu Yehûdim) ’dır.Hz. Yakub’un 4. oğlu Yehudah, Tanrı’ya teşekkür anlamındadır.*Kur’an’da Yehûdî veya Yehûd şeklinde çoğul,Hûd şeklinde geçer.

*”Hakka dönmek, tevbe etmek”anlamında Arapça hdv kökünden türeyen kelimeler vardır. Medine’de nazil olan surelerde geçer, Yahudilerin geçmişteki kötülük ve ıslam’a cephe alışlarını anlatır.*Mekke dönemi ayetlerinde verilen nimetler ve üstün kılınmasından söz ederken Medine Döneminde onların bozgunculuk, puta tapmak vs. özelliklerinden söz eder.*Yahudi kelimesi hem bir milleti hem de o milletin inanç kültür geleneğini kapsar.

Yahudi Kimdir?Yahudi anneden doğan kişidir.Bir kişinin Yahudi olması için; Yahudi anneden doğması şarttır.*Yahudi doğmayıp Yahudi olmak isteyenler; erkek için sünnet olma, her ikisi için de mikvehavuzunda suya dalma ( tevilah) Yahudi şeriatının emirlerini kabul etmektir.*ısrail’de 1950’de çıkarılan “Dönüş Yasası” her Yahudi’ye israil2e göç etme ve vatandaşlığına alma imkanı verir.

Yahudilik Nedir?Yahudilerin mensup olduğu gelenek, Tanrı’nın Yahudiler için takdis ettiği din anlamındadır.*Hz.ıbrahim’i esas alan monoteist 3 din ailesinin en eskisidir.*Yahudilik, Hz.ıbrahim’in dinine yakındır; çünkü her ikisinde de Tanrı’nın birliği üzerinde durulur.*Yahudiliğin hem dini hem de milli boyutu vardır.*Yahudilerin en belirgin özellikleri; 1) politeist ortamda tek Tanrı inancı yerleştirmesidir. 2) Tanrı-insan, Tanrı –ısrail ilişkisine vurgusudur.

*Yahudi kimliği belirleyen temel kıstas; ne olduğun ve ne yaptığın sorusudur.*Seçilmişlik, ahit, kutsal toprak ve kurtuluş kavramı Yahudiliğin merkezindedir.

Tarihsel Gelişim:ılk ıbrani atası,ilk monoteist ibrahim’e dayanır.*Cariyesi Hacer’den ısmail, karısı Sare’den ıshak adlı oğlu vardır.*Yahudilere göre ıshak kurban edilmek istenmiş , karşılığında kurban verilmiştir.*ıslam’a göre, ısmail kurban edilmek istenmiştir.ıbrani geleneğine göre her şeyin ilki Tanrı’nın hakkı olduğundan ısmail kurban edilmek istenmiştir.*Hz.ıbrahim, ıshak ve Yakup’tan oluşan 3 ıbarani atasının ve Yakup’un 12 oğlunun hikayeleri Tevrat’ın Tekvin bölümünde anlatılır.

Hz.Musa: Kendisine Tevrat verilen, Yahudilere göre Peygamberlerin en büyüğüdür.*Hz.Yakup’un 12 oğlundan Levi’nin soyundan gelir.*Ömrünün 40 yılını Mısır’da geçirmiş, istemeden Mısır’lı birinin ölümüne neden olunca Medyen’e gitmiş, şuayb Peygamber’e damat olmuş, Sina dağında peygamber seçilmiştir.*Vaat edilmiş topraklar; ısrail toprakları Tanrı’nın kutsallığının tecelli ettiği bölge, merkezi Kudüs, onun merkezi de Siyon Dağı ve Mabet bölgesi bulunur.*Kur’an’da ismi en çok zikredilmiş Peygamber Hz.Musa’dır.*Tevrat’ın Çıkış, Levliler, Sayılar,Tensiye bölümü Hz.Musa’yı anlatır.*Yahudiler Hz.Musa’nın hayatını 40 yıl Mısır, 40 yıl Meyden 40 yıl da Çölde olmak üzere 3 devreye ayırırlar.*Hakimilerin görevi ısrailoğullarını askeri yöneden sevk ve idaresini sağlamaktır.

*Hakimilerden Deborah Yahudilikteki kadın Peygamberlerdendir.*ısrail’in ilk kralı Saul( Kur’an’daki adıyla Talut) ‘dur.*Yahudilere göre Davud , Peygamber değil kraldır.*Yahudi tarihinde 1. mabedi ( Büyük Mabed) inşa eden Hz.Süleyman’dır. Bu mabede Yahudiler “Kutsal Ev” anlamında Bet- ha Mikdaş, Araplar Beytü’l-Makdis, ıslam Tarihinde Mescid-iAksadenir. Bu dönem ısrail’in altın çağıdır.*1.Mabed döneminin sona ermesi ve Yahudi krallığını yıkan Babillilerdir.*Samiriler “ayrılıkçılar” olarak bilinir.Politeist inanca sahiptir. Bu nedenle Yahudi toplumundan dışlanmıştır.

*Ezra; Peygamberden öte konuma sahiptir, mabedin yeniden yapılmasına öncülük etmiştir. Musa önce gelmeseydi Tevrat Ezra’ya verilecekti, çok iyi Tevrat yazıcısıdır. Tevratı haftalık okuma parçasına bölüp , okuma geleneğini başlatandır.* 2.Mabed döneminde yılında Judah Maccabee isyanı çıkmıştır. Diğer özelliği, Filistindeki 3 büyük Yahudi Mezhebi ( Ferisiler, Sadukiler ve Esensiler) ortaya çıkmışlardır.*2.Mabed dönemi Romalıların yıkmasıyla sona ermiştir.*ıslam’ın geldiği dönemde 3 büyük Yahudi kabilesi, Kureyza, Kaynuka, Nadir Medine’ye geldiği kabul edilir.*Roma ımparatoru Hadrianus sünneti yasak eden kişidir.*Hz.Ömer’in Kudüs’ü fethiyle Yahudiler kutsal topraklara gelmeye başladı.*Medine döneminden itibaren Yahudilerle ilişkiler başlamış, Müslüman tesirinin ilk örneği; Talmud literatürü ve rabbilerin otoritesi üzerine kurulu Rabbani Yahudiliğe alternatif Karai Yahudiliği ortaya çıkmıştır.*1516 Osmanlıların yükselme devri ısrail’in altın devri oldu.*Osmanlı Yahudisi Sabatay Sevi Mesihlik iddiasıyla ortaya çıkmış.ısyan bastırılıp Müslüman olunca Sabataycılık hareketi doğmuştur.*Rabbani Yahudiliğe karşı Hasidilik hareketi de hem Osmanlı hem Avrupa Yahudilerini etkilemiştir.*1665’te 1. Siyonist kongresi toplandı. Theodor Herzl başkan seçildi.Siyonizm programı “ Yahudi halkı için Filistin’de kamu hukukunun güvencesi altında bir yurt kurulmasını sağlamak” olarak açıkladı.*Antisemitizm hareketi sonucunda 1882-1903 yılları içinde Filistin’e ilk Yahudi göçü gerçekleşti.*Bugünkü ısrail Yahudi toplumu Aşkenazim,Sefardim, Mizrahim ve EtiyopyaYahudilerinden oluşur.

*Aşkenazim; Sosyal, siyasal statü bakımından ısrail toplumunun en tepesinde yer alır.*Sefardim; Müslüman-Arap ülkesinden gelen Asya-Afrika kökenli Yahudileri içine alır.*En alt seviye Mizrahim’dır.*ısrail Devleti Yahudilik anlayışı manasında Ortodoks öğretiyi kabul eder.

.Kutsal Kitapları:Türkçe’de Eski Ahit, Yahudiler TANAH adını verir.*TANAH her bölümünün adının baş harfinin birleşmesiyle 3 bölümden oluşan uydurma isimdir.

*Tanah ; Tora ( Tevrat) , Nevim ( Peygamberler) , Ketuvim ( Kitaplar) bölümünden oluşur.*Tevrat; Yahudi kutsal kitabındaki en önemli bölümdür, Hz.Musa’ya Tanrı’nın verdiğine inanılır.*”Öğreti, hüküm, yasa / şeriat” anlamına gelen Tevrat ( Tora) Musa Peygambere Sina dağında Tanrı’nın verdiğine inanılır.*Tevrat kitabı; Yazılı Tevrat ; Talmud sözlü Tevrat’tır.*Tanah’ın dili ıbranice’dır.3 temel bölüm ve toplam 24 kitaptan oluşur.*Birinci bölüm Tevrat;TEKVıN, ÇIKIş, LEVLıLER, SAYILAR ve TESNıYEbölümünden oluşur.*Tevrat’ın esas vurgusu;ısrailoğullarının Musa Peygamber rehberliğinde eğitilmeleridir.*Yahudi öğretisi çekirdeği ”On emir”, “Ahit kitabı” ve Yahudi kurallarını özetleyen “ Kutsallık kanunu “ Tevrat’ın önemli kısmıdır.*Yahudi inancına göre Tevrat, Tanrı tarafından Musa peygambere yazdırılmıştır.*Peygamber kitapları Tanrı’nın rüya yoluyla Peygamberlere vahyidir.*”Dört Kaynak Teorisi” J. Wellhausen’e aittir. Tevrat; kronolojik sıraya göreYahvist, Elohist, Deuteromomist, Ruhban metinlerinden oluşmuştur. Yahvist;en eski metindir, ısrail’in seçilmişliğini vurgular.Elohist; Mabed ve ibadet üzerinde durur.Deuteromonist; Tevrattaki Tensiye bölümü üzerinde durur.Ruhban metin; Ezra yönetimindeki Yazıcıların ( Soferim) Tevrat’la ilgili çalışmalarıdır.*Tanah’ın en eski ve tam yazma nüshası Masoterik metindir.*Tanah’ın en eski tercümesi 3.yyda Grekçe’ye yapılmıştır.*Mişna hükümlerle ilgili açıklamaları ele alan bir nevi şeriat kitabıdır.*Gamera, Mişna’nın açık-kapalı hükümlerinin açıklamasıdır.*Gemera ile Mişna’nın birleşiminden TALMUD oluşur.

Arkadaşlar bu ünitenin sıra sizde kısmını yazmadım. Bu üniteyi çalışırken sıra sizdeleri kitaptan okursunuz inş.
Alıntıdır