[umut628]

ÜNİTE 8 – 1938’DEN GÜNÜMÜZE SOSYAL, KÜLTÜREL VE SANATSAL DEĞİŞME VE GELİŞMELER

II. Dünya Savaşı Yıllarındaki Sosyal ve Kültürel Gelişmeler
Nüfusun %80’i köylerde yaşayan ülkede gençleri bulundukları mahallelerde eğitip üretici yaparak köyden şehre göçü engellemeyi hedefleyen Köy Enstitüleri deneyimi İsmail Hakkı Tonguç’un çabaları ve Maarif Vekili Hasan Ali Yücel’in desteğiyle ortaya çıkmıştı. Köy Enstitüleri, köy çocuklarının eğitimi çalışmaları, köyü geliştirmek, köylünün üretimini daha bilinçli yapmasına destek olmak amacını da taşımaktaydı. Öğrencilerin teorik derslerden daha çok kırsal hayata dönük olarak uygulama esaslı öğrenmelerine dayanan eğitim Atatürk’ün daha I. Maarif Kongresinde ortaya koyduğu; eğitimin ameli olması esasına da uygundu.

Büyük şehirlerde temel ihtiyaç maddeleri karneye bağlanmıştı. Karaborsa engellenemiyor, yetersiz beslenme ve salgın hastalıklar artmıştı. Tüketim mallarının fiyatları artıyor, gelirler sürekli yerinde sayıyordu.
Bir tarım ülkesi olan Türkiye, üretim yetersizliğinden dolayı tahıl ithal yapmak zorunda kalıyordu.

Tek parti döneminin uygulamada çoğunlukla halk için: “Halka rağmen” şeklinde tezahür edilen halkçılığı, bu dönemde: “Halk için halk ile beraber” şekline dönüşmeye mecbur olmuştu. Bu dönüşüm sürecinin baş konusu ise halkın din anlayışı olmuştur.

TBMM’de mekteplerde dini terbiyenin gerekliliği hususunu kürsüde ilk defa dile getiren mebus Rasih Kaplan olmuştur.

Türk gençliğine milliyet bilinci vermek için padişah türbelerinin açılması İstanbul milletvekili Hamdullah Suphi Tanrıöver tarafından teklif edildi.
1948 yılında İmam ve Hatip yetiştirmek amacıyla kurslar açılmıştır.
1949’da ilkokulların 4. ve 5. Sınıflarına din dersleri konulması, Şemseddin Günaltay hükümeti döneminde olmuştur.

Çok partili hayatın başlama süreci 1945’te Milli Kalkınma Partisi ile gerçekleşmiştir.

31 Temmuz 1952’de Türkiye İşçi Sendikaları Konfederasyonu kuruldu.
Demokrat Parti Döneminde Sosyal ve Kültürel Alanda Tartışmalar/Gelişmeler
1950-1960 arasında halkın oyu ile işbaşına gelen Demokrat Parti dönemi, siyasi çekişmeler ve ekonomik sıkıntılar ile uğraştığı sırada askerin idareye el koyması ile kesildi.

21 Ekim 1950’de okullarda din dersi mecburiyeti getirilmiştir.

Ezanın yeniden Arapça olarak okunmasının kabul edilmesi Menderes Hükümeti zamanında olmuştur. Bu uygulama sonunda okullarda din dersini mecburi hale getirilirken, hükümetin hedeflerinin “Atatürk’ün başarılını orijinal haliyle korumak yerine başarıyı getiren amaca uygun bir şekilde geliştirmek olduğu” ifade edilecektir.

Toplumun din konularındaki hassasiyeti çok partili hayata geçiş sürecinin yumuşak karnını oluşturmaktaydı.

Milli Birlik Komitesi, Kasım 1959’da kurulan Yüksek İslam Enstitüsü’nde reform yapılarak iktisat, ekonomi, medeni hukuk ve sosyoloji gibi konuların da ders programlarına eklenmesine karar vermiştir.

İmam Hatip Okullarını bitirenlerin ilkokul öğretmeni olabileceklerini Suat Hayri Ürgüplü döneminde açıklanmıştır.

Millet Partisi dini siyasete alet etmek suçlamasıyla kapatılmıştır.

Atatürk’e ve varlığına hakaret ve fillerde bulunanların cezalandırılması adına 1951’de Atatürk Koruma Kanunu çıkarılmıştır.

Halkevleri ve Köy Enstitülerin, “solcu düşüncelerin bütün propagandalarıyla bu kurumlara girdiği” gerekçesiyle kapatılmıştır.

Dinin siyasete alet edilmesini önlemek amacıyla 23 Temmuz 1953’te Vicdan ve Toplanma Hürriyetinin Korunması Kanunu çıkarılmıştır.

Sosyal Hayata Dair Tartışmalar/Gelişmeler
Demokrat Parti programı yeni dönemde sosyal meselelere ağırlık verileceğini gösteren işaretler ile doluydu. İşçilere grev, ücretli izin ve tatil hakkı verilmesi, umumi af çıkarılması, fırsat eşitliğinin, hakim teminatının sağlanması ve antidemokratik kanunların gözden geçirilmesi gibi. Umumi af ve ücretli hafta sonu tatilinin gerçekleştirilmesi karşın sendikalı işçilere grev hakkının verilmesi hayata geçirilememiştir.

1960-1980 Dönemi Sosyal ve Kültürel Tartışmalar/Gelişmeleri
1960 müdahalesinden sonra hem Milli Birlik Komitesinin hem hükümet hem de muhalefetin söyleminde dinin siyasete alet edilememesi ana ilke olarak yer almıştır.

Milli Birlik Komitesinin din sahasındaki önemli bir adımı ise Kuran’ın Türkçeleştirilmesi çalışmalarını başlatması olmuştur.

9 Temmuz 1961 tarihinde kabul edilen Anayasa ile devlet demokratik, laik, sosyal bir hukuk devleti olarak kabul edilmiştir. Yasama görevi TBMM ve Cumhuriyet Senatosuna verilmiştir. Bu Anayasa ile Anayasa Mahkemesi kurulmuştur. Toplu sözleşme, grev hakkı, ücretli hafta ve bayram tatili ile ücretli yıllık izin hakkı bu anayasada yer aldı.

İktidar, muhalefet, asker, sivil her kesim kendi önceliğini karşı tarafa dayatmaya çalışıyor, diğerlerinin yaptıklarını istismar olarak niteliyordu.
1960 müdahalesinden sonra doğru zamanda uygulamaya konulacağı bildirilen iş hayatına dönük haklar, Toplu İş Sözleşmesi, Grev, Lokavt ve Sendikalar Kanunu 24 Temmuz 1963’te yürürlüğe girmiştir.

Milli Birlik Komitesi (MBK) tarafından adalet, dürüstlük ve demokrasi ilkelerini ayakta tutmak, hür düşünce müspet ilim ışığı altında halkın maneviyatını yükseltmek amacıyla partiler üstü bir kültürel örgüt olarak 17 Ağustos’ta Türk Kültür Derneği’ni kurdu. Hükümet, 30 Ağustos’ta Halkevlerini bu derneğin yönetimine devretti.

1 Mayıs 1964 tarihinde TRT kuruldu.
1969 seçimlerinden sonra sosyal yapıdaki huzursuzlukların ilk işaretini Çorlu’da köylülerin işgal ettikleri bir çiftlikten askeri birliklerin yardımıyla çıkarılması veriyordu.

D-8 “Developing Eight”: Savaş yerine barışı, çatışma yerine diyalogu, çifte standart yerine adaleti, üstünlük yerine eşitliği, sömürü yerine adil düzeni, baskı tahakküm yerine, insan hakları hürriyet ve demokrasiyi esas alan bir anlayış ile sektörler arası işbirliğini öngören bir organizasyondur. Daimi sekretaryası İstanbul’dadır.

Türkiye, Batı ülkelerinden geri, Doğu ülkelerinden ileri düşüncesini öne süren dönemin başbakanı Erbakan’ın sırasında, Türkiye, İran, Pakistan, Bangladeş, Malezya, Endonezya, Mısır ve Nijerya’nın katılımıyla 15 Haziran 1997’de kabul edilen İstanbul Deklarasyonu hayata geçirilmiştir.

1980-2000 Dönemi Sosyal ve Kültürel Tartışmalar/Gelişmeler

1927 yılında Ankara ve İstanbul Radyosu kuruldu.

Televizyonculuk sektörü için, 13 Nisan 1994 tarihinde bütün yayın alanını kontrol etmek üzere RTÜK oluşturularak sektörün çalışmalarına bir standart getirilmek amaçlandı.

20 Şubat 1970 tarihinde temelleri atılan Boğaziçi Köprüsü’nün 29 Ekim 1973’te açılışı yapıldı. İkinci köprü olan Fatih Sultan Mehmet Köprüsü 1988 yılında yapılmıştır.

1951 yılında Anıtlar Yüksek Kurulu ve Taşınmaz Eski Eserler Kurulu’nun oluşturulmasıyla, mimari ve tarihi anıtların koruma, bakıma ve onarım işleri düzenlenmiştir.

İkinci Dünya Savaşı yıllarında başlanan köye dönük eğitim projesi Köy Enstitüleri’dir.
İkinci Dünya Savaşı yıllarında getirilen uygulamalar;
- Ekmeğin karneye bağlanması,
- Temel gıda maddelerinin karaborsaya düşmesi,
- Tarım ürünlerinden yeniden vergi alınmaya başlanması,
- Varlık Vergisi.

1950-1960 arasındaki uygulamalar;
- Ezanın yeniden Arapça okutulması,
- Umumi Af çıkarılması,
- Ücretli hafta sonu tatili hakkı verilmesi,
- Atatürk’ü Koruma Kanunu’nun çıkarılması.

Maddi kalkınma ve hayat seviyesinin yükselmesiyle hurafeye ve gericiliğe kapılmayacaklarını ifade eden siyasetçi Adnan Menderes’tir.

Milli Birlik Komitesi’nin dinin siyasete alet edilmemesi çerçevesinde kabul ettiği esaslar;
- Kuran’ın Türkçeye çevrilmesi,
- Din adamların mali haklarının iyileştirilmesi,
- Yüksek İslam Enstitüsünün programına hukuk, iktisat, sosyoloji gibi derslerin konulması,
- Cuma namazları için hutbeler dergisinin çıkarılması.
1961 Anayasası ile getirilen düzenlemeler;
- Anayasa Mahkemesi,
- Cumhuriyet Senatosu,
- İşçilerin Grev hakkının tanınması,
- Türkiye Cumhuriyetinin laik, demokratik, sosyal hukuk devleti olması.
Öğrencilerin, öğretmenlerin, memurların, işçilerin rakip gruplara ayrıldığı, toplumsal kamplaşmanın en fazla arttığı ve çatışmalara gittiği dönem 1960-1980 dönemidir.
Milli Birlik Komitesi tarafından “adalet, dürüstlük ve demokrasi ilkelerini ayakta tutmak” hedefiyle partiler üstü bir kültürel örgüt olarak açılan kurum Türk Kültür Derneği’dir.
Türkiye’de televizyon yayınları ilk olarak 1968 yılında başlatılmıştır.
II. Meşrutiyet döneminde Ziya Gökalp tarafından gündeme getirilen Milli Kütüphane 1950 yılında kanunla kurulmuştur.
alıntıdır