[EyMeN&TaLhA]

Dili -2-

4.Ünite Ders Notları


*Yazılı anlatım türleri 2'ye ayrılır;
- Düşünce yazıları
- Sanatsal yazılar

*DÜŞÜNCE YAZILARI:

Türk edebiyatında batı anlamda düşünce yazlarının ortaya çıkışı tanzimatla birlikte olmuştur.

ÖNEMLİ: Bilgilendirici -öğretici-bilgi verici- Düşünce yazıları: makale deneme fıkra eleştiri gazete anı günlük gezi öz yaşam öyküsü...

**MAKALE: Herhangi bir konuda bilgi vermek bir düşünce ya da konuya açıklık getirmek yeni bir görüş ve düşünceyi ileri sürmek ve doğruluğunu kanıtlamak amcıyla kaleme alınan bilimsel ağırlıklı gazete ve dergi yazlardır.

ÖZELLİKLERİ;
- Bilimsel bir tarzda işlenmelidir.
- Kanıtlayıcı belgelerden örneklerden yararlanmalıdır.
- Üçüncü tekil anlatım kullanlmalıdır.
- Yazar konuya tarafsız bir gözle yaklaşmalı öznel görüşlerden sakınılmalı ve nesnellik ön planda olmalıdır.

ÖNEMLİ: Makale türü olan ilk özel gazete” tercümanı ahval de Şinasi'nin “yazmaya başladığı makalelerle Türk basına girmiştir.

***Türk edebiyatında :

- Ziya Paşa
- Namık kemal
- Ali Süavi
- Ahmet Mithat
- Ziya Gökalp
- Yakup Kadri
- Refik Halit Koray
- Falih Rıfkı Atay
- Nadir Nadi

**FIKRA: İnce anlamlı güldürme amacı güden kısa öykülerdir. Halk öykücülüğü geleneğinin uzantısıdır.

Edebiyatımızda bu tip fıkralarının en bilinenleri;
-Nasrettin hoca
-Bektaşi
-Bekri
-Mustafa
-İncili Çavuş fıkraları

Önemli: Gazete ve dergilerde yayımlanan belgelendirme ve kanıtlama gereği duymayan günlük olayları dile getirir.
- Güncel bir konu seçilmelidir
- Seçilen konu ilgi çekici olmalıdır
- Yazar düşüncelerinin çok ayrıntıya inmeden yalın ve etkili bir dille kaleme olmalıdır.

TÜRK EDEBİYATINDA;
*Ahmet Rasim
*Refik Halit Koray
*Ahmet Haşim
*Falih Rıfkı Atay
*Yaşar Nabi Nahır
*Yakup kadri

**Gazete fıkracılığı 19.yy gazetenin ortaya çıkışıyla başlamıştır.

**ELEŞTRİ: Bir sanat eserinin çeşitli yönleri ile inceleyip açıklamak anlaşılmasını sağlamak amacıyla ve değerlendirmek amacıyla yazılan yazılarıdır. Eser hakkında bilgilendirmektir. Eleştirmen kendi beğenisini izlenim ve düşünceleri tek ölçüt olarak olmamalıdır.

**ELEŞTİRİ TÜRLERİ;
- Sanatçıya dönük eleştiri
- Yapıcıya dönük eleştiri
- Okura dönük eleştiri
- Topluma dönük eleştiri
- Çözümleyici eleştiri

---ÖZELLİKLERİ;
- Düşünsel bir plan hazırlanmalıdır
- Yapıtla ilgili yargılara yapıttan örneklere dayandırılarak sunulmalıdır
- Eleştiride öznellikten kaçınılmalı peşin yargılara yer verilmemelidir
- Yargılar kırıcı ve yıkıcı değil, yapıcı ve yol gösterici olmalıdır.
- Yalın duru ve anlaşılır bir biçimde ifade etmektedir.

Önemli: Eleştiriler Tanzimat dönemiyle başlamıştır.

Tanzimat dönemin edebiyatçıları;
-Şinasi
-Namık Kemal
-Beşir Fuat
-Ziya Paşa
-Abdülhak Hamit
-Mizancı Murat
-Muallim Naci

Serveti Fünun dönemindeki edebiyatçılar;
-Halit Ziya
-Mehmet Rauf
-Hüseyin Cahit
-Tevfik Fikret

2.Meşrutiyet dönemi edebiyatçıları;
Ali canip yöntem
Ömer Seyfettin
Fuat Köprülü
Yahya Kemal

Önemli: Cumhuriyet döneminde Türk edebiyatında eleştirmenliğiyle ön plana çıkan ve öznel eleştiri anlayışıyla dikkat çeken ilk isim NURULLAH ATAÇ’tır.

**DENEME: Herhangi bir konuyu yeni ve kişisel görüşlerle ele alarak etkili bir anlatımda sunan düz yazılara denir.

Deneme özellikleri;
-Her türlü konuda deneme yazılabilir.
-Anlatımda öznellik egemendir.
-Anlatımların kanıtlamasında belgelere dayandırılmasına gerek yoktur.
-Bilgi vermekten çok düşündürme amacı güder.
-Özgün söyleyişlere yer verilir.
-İroniden geniş ölçüde yararlanılır.
-anlatılanlar iç konuşma tekniğiyle verilir.

ELE ALDIĞI KONULAR,
Klasik deneme,
Edebi deneme,
Felsefi deneme,
Eleştirel deneme,
Batı edebiyatında en tanınmış deneme yazarı Fransız edebiyatında bu ürünün kurucusu sayılan “MONTAİGNE”.

İNGİLİZ EDEBİYATINDA BACON’dur.

TÜRK EDEBİYATINDA;
Ahmet Haşim
Ahmet Hamdi Tanpınar
Nurullah Ataç
Sabahattin Eyüboğlu
Yakup kadri
Suat Kemal Yetkin
Nermin Uygur

**SÖYLEYİŞ/SOHBET: Yazarın kendi eğilimleri doğrultusunda seçtiği herhangi bir konu hakkındaki görüşlerini konuşma doğallığı içinde anlatan düşünce yazılarıdır.

--ÖZELLİKLERİ—
- Konuşma Havası Yaratılır,
- Sıkça devrik cümleler rastlanır,
- Anlatımında içtenlik yalınlık duruşluk egemendir,
- Genellikler günlük sanat olaylarını ele alınır,
- Öznel bir anlatım vardır,
- Konu genel ve yüzeysel olarak ele alınır.

TÜRK EDEBİYATINDA;
- Ahmet Rasim
- Ercüment Ekrem
- Peyami safa
- Suat Kemal Yetkin
- Nurullah Ataç
- Melih Cevdet Anday
- Şevket Roda

**RÖPORTAJ: Genellikle gazete ve dergilerde yayımlanmayla birlikte son yıllarda televizyon radyo hatta Internet ortamında da oldukça yaygınlaşmış ve gazeteciliğin önemli bir dalı olmuştur.

ÖNEMLİ: Günümüzdeki şekliyle ilk röportaj örnekleri RUŞEN EŞREF ÜNAYDIN'ın Atatürk’ü dünyaya ve Türkiye ye tanıtan ilk görüşme niteliği taşıdığı söylenen

“ANAFARTALAR KUMANDAN MUSTAFA KEMAL’E MÜLAKATTIR.”

TÜRK EDEBİYATINDA;
- Yaşar Nabi Nayır
- Hikmet Feridun Es
- Mustafa Baydar
- Mehmet Şeyda
- Yaşar Kemal

**GEZİ YAZISI: Yazarın gözlem ve bilgiye dayalı olarak gezip gördüğü yerleri çeşitli yönleriyle özenli bir anlatımla yansıttığı yazıya denir.

***Dünya yazınında İtalyan Marko Polo
-Arap İbni Batula

***Türk edebiyatın seyahatname türüne örnek olabilecek ilk eser Hoca Gıyaseddin Nakkaş'ın 1422 tarihli hitay sefaretnamesi olarak bilinen eserdir.

- Mehmet Rauf
- Ahmet Mithat Efendi
- Halit Ziya Uşaklıgil
- Cenap Şahabettin

**ANI: anı farklı amaçlarla yazılabilir. Geçmişi batı edebiyatında çok eskilere uzatır.

Batı da Julius sezerin kendisi savunmak düşüncesiyle yazdığı gallia savaşı adlı eseri ilk örneklerden biridir.
Anı yazarlarının asıl gelişme gösterdiği dönem 17. ve 18.yy

ÖNEMLİ: GÖKTÜRK KİTABELERİ ANI TÜRÜNÜN İLK ÖRNEĞİ

Tanzimat Döneminde;
- Ahmet Mithat Efendi
- Muallim Naci
- Sami Paşazade
- Ahmet Rasim
- Halit Ziya Uşaklıgil

**GÜNLÜK: Kişinin kendi algı ve bakış açısına göre günü gününe yazılan üzerinde yazıldığı günün tarihi bulunan yazılara ve bu yazlardan oluşturan yapıtlara denir.

***Günlüğün ilk örneği DİREKTÖR ALİ BEY

***GÜNLÜK TÜRÜNÜN asıl gelişimi 1950 sonrası “Nurullah Ataç”
- Tomris Uyar
- Oğuz Atay
- Cemil Meriç
- Cemal Süreyya
- Cahit Zarifoğlu
- Hilmi Yavuz
- Oktay Akbal

** YAŞAMÖYKÜSÜ(BİYOGRAFİ) : Açık sade ve tarafsız bir görüşle yazılmalıdır. Anlatılacak kişinin çocukluğunda itibaren yaşamı ele alınır.

3.kişili anlatım kullanılır;
*Anadolu sahasında ilk tezkire örneğini 16.yy Edirneli Sehi Bey in sunduğu HEŞT BEHİŞT'tir.
- Beşir Fuat
- Mithat Ahmet
- Faik Reşat
- Muallim Naci
- Recaizade Mahmut Ekrem

**ÖZYAŞAM ÖYKÜSÜ: Birinci kişinin ağzından anlatılır. İtiraflar batı kültürünün ilk otobiyografi anlatısı olarak kabul edilir.

*Jean jacgues Rousseau tarafından kaleme alınan itiraflar ise bugünkü anlamda otobiyografinin ilk örneğidir.

-Muallim Naci'nin Ömeri'n çocukluğu

alıntıdır