[Medineweb]

III. BÖLÜM
PYTHAGORAS OKULU
1. ESKİ PYTHAGORAS OKULU (Pythagoras; Kalliphon; Demokedes; Alkmeon)
Pythagoras;
Pythagoras, Eski Yunan düşüncesinin ilk dönemlerinin genel eğilimine bağlı kalarak, Kozmos ve Arke konuları üzerinde durmuştur. Pisagorculuğa göre, Âlem’in aslı iki prensipten ibarettir: Sayı ve Âhenk (Harmoni). Bu felsefede Sayılar, “Âlem’in prensibi ve mahiyeti” olup, Cisimler, duyulur hale gelmiş, yani tecessüm etmiş olan sayılardır. Yani, Cisim = Sayı olmaktadır.
Fakat Sayılar üzerinde çok durmalarına ve Sayı’yı Âlem’in prensibi ve mahiyeti saymalarına rağmen onların sayıları aritmetiksel sayılar olmayıp “geometrik şekillere” münhasır idi: Küre, küp, kare, daire, prizma v.s.
Sayı Eşya’nın mahiyeti olduğu için Sayı’nın mahiyeti “Bir”dir, monaddır. Bu dönemde daha sıfır sayısı bilinmemektedir.
Pitagorasçılara göre monad, ruhla özdeği aynı zamanda içeren, evrensel matematik bir birimdir ve “1” sayısıdır. İki türlü “Bir” vardır:
a: Monadların monadı, ilâhların Tanrısı olan Bir. Bu, “Bir ve Mutlak Bir”, “Zıddı
Olmayan Bir”dir. Sayılar (yani, Şeyler) O’ndan çıkar (sudûr eder) ve O, onların hepsini İhata eder.
b: Yaratılmış Monad. Bu, sayılar silsilesinde birinci olan monaddır ve her çokluğa
(iki, üç...) zıddır. Her şey Bir ile Çok arasındaki zıddiyetten kaynaklanmaktadır.
Kozmogoni ve Kozmoloji
Varlıkların ilki “İlk Varlık” (Fizikî Nokta) olup ondan, sudûr (Émanation) yolu ile,
Doğru, Yüzey, Hacim, Cisimler, Duyum, İdrâk, Zekâ çıkar.
Kozmogonileri şöyledir: Bir, kesif ve kısımsız (yekpâre) bir Küre olup “Sonsuzluk”ta yüzer. Başlangıçta, “Dolu”, “Boş” olmaksızın vardı. Boşluğun Dolu’ya hücumu ile Kozmos oluşmaya başlar, neticede Doluluk sonsuz küçük parçalara (Atoma’lar) ayrılır. Doluluk buna reaksiyon olarak bu partikülleri geometrik ilgilerine göre birleştirir ve İlksel Cisimler (Toprak, Su, Hava, Ateş) hâsıl olur. Esas olan Ateş’tir, dört yüzeyli parçacıklardan oluşur. Ateş ilâhî prensibin sembolüdür, yeri, Kâinat’ın merkezi ve en büyük ilâhın bulunduğu merkezî bir güneştir. Bu güneş, daima Yer’in karşı tarafına geldiğinden (Dünyadan) görünmemektedir.
Pisagorculuk’taki Sayı Mistisizmi, daha sonra İslâm Düşüncesi tarihinde İhvânu’s- Safâ felsefesinde de tesirini gösterecektir.
Pisagorculuğa göre, Âlem ezelî ve ebedîdir. Ruh’u ölümsüz olarak kabul ederler.
.2. YENİ (SON) PYTHAGORAS OKULU
(Philolaos, Arkhytas, Timaios, Hiketas, Herakleides, Ekphantos)
Her iki okul arasında yaklaşık beş asırlık bir zaman farkı bulunmasına rağmen görüşleri arasında mühimce bir ayrılık yoktur. Bilinen bütün şeylerde Sayı vardır. Bu, şu demektir: Sayı, Hem Maddeler Dünyası’nda ve hem de Ruh’un Dünyası’nda, doğuştan (fıtratan) vardır. Sayı ve Âhenk hakkında aynı şeyi düşünürler:
“... yalnız şekil kazanmış olan bilinebilir, şekil ise ölçü’ye, kanun’a, sayı’ya dayanır. Her şekli belirtirken kullanılan deyiş bir sayı oranıdır. Her âhenk (harmonia) sayıca sınırlandırılmış, belirtilmiştir, bu şu demektir: Hem algılanan maddeler dünyasında hem de düşünen ruhun dünyasında sayı doğuştan vardır.”