[muallime]

ORGAN NAKLİ


Organ nakli konusunda alimler arasında bir ittifak yoktur.Bu mesele İslam Fıkhında hem tartışmalı hem de güncel olması hasebiyle çokça sorulan meselelerdendir.

Konu din, hukuk ve ahlak alanını da ilgilendirir.

Organ Nakli ilk olarak eski Mısır ve Hint uygarlıklarına kadar dayanıyor.Klasik Fıkıhta ise diş ve deri nakilleri gibi meselelerden bahsedildiği görülüyor.

Batıda ise 19. yy.'da organ nakli başlamıştır.

ORGAN NAKLİNİN İTİKADİ BOYUTU

Bedenin haşir meselesi ve bedenin şahitlik edeceği inancı konusu ,dini esaslarla bağdaşıp bağdaşmadığı konusu tartışılmaktadır.

1-) Ehli Sünnet ve Kelamcılar haşirin cismani olacağını savundukları için organ naklini tereddütle karşılamışlardır.

2-)Çağdaş İslam Alimleri ise organ naklinin inancı zedeleyici yönü bulunmadığı görüşündedir. Nakledilen organın asıl sahibine geri döneceğini ,ahirette insanın bütün organlarının en ince ayrıntısına kadar toplanacağını ifade etmişlerdir. ''Organların toprakta çürümesi ,yanıp kül olması ,hayvanlar tarafından parçalanıp yenmesi durumlarında bile herkesin asli parçaları kendisiyle haşredilecektir.Nakledilen organın yeni sahibinde günah ve sevap işlemesi ise tamamen bu fiili işleyenle ilgili bir husustur.Çünkü sorumlulukta esas olan iradedir.''demişlerdir.



ORGAN NAKLİNİN FIKHİ BOYUTU

Organ nakli konusunun Fıkhi boyuttaki tartışmaları ;

a-)Bedenin saygınlığı, hürmeti ,dokunulmazlığı
b-)Yaratılışı bozma yasağı
c-)Zaruret ,gibi konular temelinde yürütülmektedir.


ORGAN NAKLİNE OLUMSUZ BAKANLAR

Organı veren açısından ; kendi bedenine zarar verme haksız tasarrufta bulunma olarak değerlendilir.

''Ölünün kemiğini kırmak diriyken kırmak gibidir." (Ebu Davud )gibi hadislerdir.

Alan Acısından ;başkasının hayat hakkına tecavüz , haram maddeyle tedavi yaratılışı bozma olarak görürler. Bu görüşte olanlar ; ileriki yıllarda İnsan bedeninin defnedilmekten parçalara ayrılarak her bir parçasındaki faydalanma yoluna gidilmesinden endişe duyarlar ve bu durum insanın saygınlığı ilkesi ile bagdaşmaz. Delil olarak ta cismani haşir ve organların şahitligi inancı ile asli yaratılışı bozmak caiz değildır görüşüdür.

''O günde ki kendi dilleri, elleri ve ayakları, yaptıkları şeylere dâir kendilerinin aleyhinde tanıklık eder. ''Nur /24

''Derilerine: 'Aleyhimize niçin şahidlik ettiniz?' derler. 'Bizi, her şeyi konuşturan Allah konuşturdu. Sizi önce yaratan O'dur ve O'na döndürülüyorsunuz' cevabını verirler.'' Fussilet /21

''Ve siz, kulaklarınızın, gözlerinizin, derilerinizin, aleyhinizde tanıklık edeceklerini ummuyor, onlardan hiçbir şeyinizi gizlemiyordunuz ve hattâ sanıyordunuz ki yaptıklarınızın çoğunu Allah bile, şüphe yok ki bilmez.'' Fussilet /22


ORGAN NAKLİNİ CAİZ GÖRENLER ;
ü
Nur suresi 24.cü ayeti şöyle yorumlamışlardır;

Naslar ," organların "Lisan-ı Hal " ile konuşacağı şeklinde anlaşılabilir.Veya insanın mazeret ileri süremeyeceği ,yalan beyanda bulunamayacağı, her şeyin apaçık ortada olacağı "anlamında da yorumlanabilir demişlerdir.

Yine Çağdaş alimler "Organ nakli ile kişilik transferi olmaz.Duygu ve düşünce akıl inanç gibi manevi ve ruhi özellikler organların biyolojik yapısına bağlı değildir."demişlerdir.

Günümüz Fıkıh Bilgilerinin Çoğunluğu ;

''Organ nakli alıcı açısından caizdir. Meşru bir tedavi yöntemidir.'' demişlerdir.

Delilleri

1.Zaruret, maslahat prensipleri
2.İnsan hayatını tehdit eden bir açlık ve zaruret durumunda haram fiillerin mühaba dönüşeceği ve günahın kalkacağı Fıkhın temel ilkeleri arasındadır.
3.Hayatı korumak dinin 5 temel gayesi içindedir.Ölmek üzere olan biri hayatta kalmak için insan etinden bile yiyebiliyorsa, tedavi maksadıyla haram ve necis şeyleri insan vücudunda kullanılabileceği, ölü kemiğinin, dişinin takılabileceğini söylemişlerdir.
Bebeği kurtarmak için Anne karnının açılması ,kıymetli mücevher yutan ölünün karnının açılmasının caiz olması gibi...

Organ naklini caiz görenlerin Verici açısından ;organı alınan canlı veya ölü sebebiyle farklı görüşler ileri sürmüşlerdir.

Canlıdan > Canlıya

Çağdaş İslam bilginlerinden bazıları ;Bunun caiz olmadığını söylerler.

1. Yaratılışı değistirmekdir
2.İnsan muhteremdir, dokunmazdır.
3.Zarar zararla giderilmez

Caiz olduğunun söyleyenler;

1. Zaruret , hayati tehlike bulunduğu takdirde caizdir diyenler
Zaruret prensibine göre ; sadece organı verene az zarar veren kan , deri gibi vücutta yenilenen doku ve organların nakline izin verir.
2. Zaruret olmasa dahi canlıdan canlıya organ nakli yapabilir diyenler.

Çoğunluğa göre ; böbrek gibi insanda yedeği bulunan , vericinin yaşamını riske sokmayan ve beden bütünlüğünü bozmayan organların nakline izin verir.
(Fetva kurulları da genellikle bu şekilde fetva vermişlerdir.)-1-

Canlıdan Canlıya Organ Nakli için şartlar:

1-) Zaruretin bulunması
2-) Vericinin izin ve rızasının bulunması
3-) Organı alınan vericinin hayatını riske sokmayacak , sağlığının ve beden bütünlüğünü bozmayacak olması ve bu durumun tıbbı raporla belgelendirilmesi
4-) Konunun uzmanlarında; operasyon ve tedavinin başarılı olacağına dair kuvvetli kanaat bulunması
5-) Ücret karşılığı yada çıkar karşılığı olmaması
6-) Yeterli tıbbı teknik şartların bulunması

Ölüden yapılan Organ nakli

Çağdaş İslam Alimlerinin çoğunluğu ve bazı fetva kurumları ölüden diriye organ nakline cevaz vermişlerdir.-2-

Ölüden diriye organ naklinin caiz olması için :
1-)Zaruret bulunması
2-) Hastanın bu tedaviyle kesin iyileşeceği dair uzmanların kesin kanaatlarının olması
3-) Verici olan ölünün , tıbbı ve hukuki ölümünün kesinleşmiş olması
4-) Ölümden önce kendisinin , ölümden sonra mirascısının onayının alınmış olması
5-) Ücret veya çıkar karşılığında verilmemiş olması
6-) Alıcının organ nakline razı olması

Lakin bu konuda tartışmaların ana kaynağı bu beyin ölümünün tam olarak ne zaman gerçekleştiği meselesidir, Beyin ölümü gerçekleşse dahi cihazlarla kalp atışı ve kan pompalanması devam ettiği görülür. Ruh ne zaman bedeni tamamen terkeder???...Asıl soru budur .

Sekerat halinin çok dehşetli bir süreç olduğu dikkate alınırsa , bir de o anda organlarının sökülerek alınması , korkunç bir ızdırap , işkence ve cinayet değil midir?

Organ nakli yapan doktorun şu beyanı oldukça düşündürücüdür."Beyin ölümü gerçekleşti denilen ölüden organları sökerken bedenin kasıldığını farkettim.Bu sebeple organ nakli ameliyatlarını bıraktım."

Bu mesele tartışmalıdır.İstismara açık bir meseledir. Bu konunun ticari yapıldığı bu organ nakli konusunun neredeyse bir sektör haline geldiğini de göz önünde bulundurursak ;Organ nakli meselesinin halen önümüzde çetrefilli bir mesele olarak durduğunu kabul etmek durumundayız.Belki ilerki yıllarda Teknoloji ile ölülerin neredeyse her organının işe yarar hale getirebileceğini göz önünde bulundurmak gerekir.

Yine zenginlerin bu organ naklini yaptırabilirken fakirlerin yaptıramaması ,fakir ülkelerdeki insanların zengin ülkelere para karşılığı organ satması ,-devletlerin de gayrimeşru olarak desteklediği -milyar dolarlık organ mafyası sektörü vs.gibi faktörler de ''organ nakli '' konusuyla ilgilidir.

Kaynaklar
1,2-Dünya İslam Birliği (Sudi Arabistan)
Ezher Fetva Kurulu (Mısır)
İslam Konferansı Teşkilatına bağlı İslam Fıkıh Akademisi (1988 tarihi karar fetva)
ve Çağdaş islam Alimlerinin büyük bir kısmı bu şekilde fetva vermiş.
3-Diyanet İlmihali 2.cilt
4-Çağdaş Fıkıh Problemleri /Prof.Hacı Mehmet Günay
5-Dr.Ebubekir Sifil /Sana Dinden Sorarlar -1.cilt