[nurşen35]

3. Ünite Özeti

İSTİSNA


Benzerlerinin dışında olma, benzerlerinin dışında bırakma anlamına gelir. الا istisna edatı cümle içinde gelir.

الا sağ tarafı olumlu bir cümle ise الا 'dan sonraki olumsuz cümle olur , yani zıttır.

الا 'nın anlamları ancak ama - den , başka , fakat , hariç, yalnız gibi.

İstisna üç temel öğeden oluşmaktadır.

Müstesna minh = İstisna edatından önce gelen isimdir.

İstisna edatı = Kullanılan edattır.

Müstesna = İstisna edatından sonra gelen isimdir.

حضر الطلاب الا عليا


Talibun = Müstesna minh
Aliyyen = Müstesna
İlla = İstisna edatı

İstisna Edatları


الا en yaygın kullanılan istisna edatıdır. Bu edattan sonra gelen kelimenin irabı cümlenin durumuna göre değişir. Olumlu bir cümle olursa yani لن لم لا ما ليس olumsuzluk edatları olmayacak, soru edatı هل - ا olmayan her cümle olumlu cümledir. İrabı mansubtur. ( Tenvinli fetha )

الا 'dan sonraki kelime tesniye ya da çoğul (cemi müzekker salim ) nasb hali '' ye '' ile yazılır...

معلمين ( Cemi müzekker salim ) موظفين ( Tesniye ) Olumsuz cümlede الا 'dan sonraki kelimenin irabı ya mansub olur ya da müstesna minh ile aynı irabı alır.
Yani tenvin ötre, tenvin fetha , tenvin esre gelebilir.
Müstesna minhin zikredilmediği olumsuz cümle '' Müferrağ istisna'dır''
Müstesna'nın irabı konumuna göre verilir. Müstesna minh olmadığı ve olumsuz cümlenin müstesnası meful olur ve müfred ise kelime tenvin ötre almaz.

Müstesna minh zikredilmemiş olumsuz cümleye örnek ما رايت الا فاتحا

رايت fiil + fail olduğu için müstesna tenvin fetha yani mansubtur.

ما سلمت الا علي فتح harfi cer geldiği zaman müstesna tenvin esre alır. Müstesna minh ya birden fazla olmalı, ya cemi, nehiy soru , olumsuz bir kelime veya kısımları bulunan müfred bir lafız olmalı.

Diğer bir istisna edatı ; سوي . غير 'dur.

Ğayru الا 'dan sonraki müstesna mansub ise ğayru mansub
merfu ise merfu, mecrur ise mecrur gelir.

سوي 'nın sonunda Elif-i maksure vardır , harekesi değişmez. سوي 'nın irabı takdiren (şart ) müstesnanın irabına bağlıdır.

Olumsuz cümlede illa olduğu gibi ğayru ve siva edatlarının irabı ya mansub ya da müstesna minh ile aynı irabı alı ما زهب الطلاب غير سعد müstesna minhin irabına uyar.

ğayru ve siva edatları nekra bir isimden sonra geldiklerinde onun sıfatı olurlar. İstisna edatı olmaktan çıkarlar ve sıfat oldukları kelimenin irabını alırlar.

خاء رجل غير عالم ğayru raculün olan nekra ismin harekesini almıştır.

حاشا عدا خلا bu üç edat iki şekilde kullanılır.

Harfi cer olduklarında müstesna mecrur olur.
Fiil olduklarında müstesnaları mefulün bih olarak mansub olur.

عدا خلا 'nin başına mastar '' ma '' gelince fiil olurlar . حاشا 'nin başına '' ma '' gelmez..

Muttasıl istisna = Müstesna minh ile müstesna aynı cinsten ise bu tür istisnadır..

Munkatı istisna = Müstesna minh ile müstesna aynı cinsten değil ise bu tür istisnaya denir..

Müferrağ istisna = Müstesna minhin cümlede zikredilmediği istisnadır.

Cümlede müstesna minhi bulmak için müstesnanın kök kelimelerine bakılır ve aynısı müstesna minh olan kelimede aranır.