4. Ünite- Doğu İslam Filozofları
1- Kindi nin Hayatı ve Eğitimi ?
İslam düşünce tarihçileri tarafından ilk İslam Filozofu olarak kabul edilen Yakup İbn İshak el-kindi, soyu bir ailenin çocuğu olarak bugünkü Irak ın güneyinde İslam döneminde kurulmuş önemli bir şehir olan Kufe de doğdu.Mutezile Kelam okulunun Basra kolunun faaliyetlerinden haberdar olduğu ve diyalektik anlamda ilk zihni disiplini burada aldığı düşünülüyor.Memunun 215/830 da kurduğu Beytül hikme deki bilgin kaşif ve mütercimler kadrosu içinde yer almayı da başarmıştır.Kindi özellikle halife Mutasım ın oğlu veliahd Ahmet e özel hocalık yapmış bazı kitaplarını da ona ithaf etmiştir. Daha sonra gelen halife Mütevekkil felsefi faaliyete fazla sıcak bakmayınca gözden düşmüş, Kindi nin şahsi kütüphanesine el konulmuş, hayatının son yirmi yılını saraydan uzak geçirmiştir.
2 Kindi nin eserleri ?
Kindi doğrudan tercüme yapmaktan çok, bazı klasik dillerdeki kavramları biliyor, onların Arapçaya doğru tercüme edilip edilmediğini kontrol ediyor, tercüme edilen metinleri kavram ve üslup açısından gözden geçiriyordu.Yanlışlıkla Aristoya isnat edilen ve Plotinus un Enneades adlı eserinin 4-6 bölümlerinden olan Esuluc.ya(theologia) adıyla tanınan eseri Abdülmesih b. Naima el-Hımsi ye tercüme ettirmiş, sonra kendisi üzerinde gerekli düzenlemeler yaparak veliaht Ahmede takdim etmiştir.Kindi nin İbnün Nedim e göre 241 ; İbnül Kıfti ye göre 224 İbn Ebi Usaybia ya göre 281 Mahmut kaya ya göre 277 eseri bulunmaktadır.Süleymaniye kütüphanesinde bulunan yazma mecmuasındaki eserleri ilk defa bütün halinde Abdulhadi Ebu Ride Resail el-Kindi el-Felsefiye adı altında yayınlamıştır.Felsefe alanındaki kitapları : 1- Kitab fil felsefetil-ula , Mahmut kaya ilk felsefe üzerine ismi altında tercüme ederek Felsefi risaleler adlı eserinin içerisinde yayınlamıştır.2 Risale fi hududil-eşya ve rusumiha, Mahmut kaya Tarifler üzerine başlığı altında çevirmiştir.3 Akıl üzerine.Fizik alanında : Kitabul İbane, bu kitabı Mahmut kaya Oluş ve bozuluşun yakın etkin sebebi adıyla neşretmiştir.Psikoloji alanında: 1- El-kavl fin-Nefs , Mahmut kaya tarafından nefis üzerine adıyla çevirmiştir.2 Kelam fin nefs muhtasar veciz, bu risaleyi Mahmut kaya Nefis üzerine kısa birkaç söz başlığıyla çevirmiştir.Ahlak ve siyaset: Risale fil-hile li defil-ahzan , İtalyancaya da çevrilen bu eser Mustafa çağrıcı tarafından Üzüntüden kurtulma yolları adıyla çevrilmiştir. Mahmut kaya Üzüntüden kurtulmanın çareleri adında tercüme etmiştir.Reddiye: Makale fir-red alen-nasara, Hıristiyanlıktaki teslis akidesini eleştiren bir risaledir.
3 Kindinin Bilimler Tasnifi ?
Kindi ilimleri öncelikle dini ve insani olmak üzer ikiye ayırır.İnsani ilimler felsefenin çatısı altında toplanmış olup biri doğrudan ilim, diğeri başka ilimler için bir alet ve bir başlangıç sayılmak üzere başlıca ikiye ayrılır. Doğrudan ilim olanlar da teorik ve pratik diye ikiye ayrılır. Teorik sayılanlarda altta fizik , ortada psikoloji , üstte ****fizik bulunmaktadır. Psikoloji bir yönüyle fizyolojiye bağlı, bir yönüyle de ****fiziğe açık olduğundan fizikten ****fiziğe geçişe bir aracı ve bir eşik durumundadır. Filozofa göre Allah nefsi, latif olmayan madde ile latif olan ****fizik arasında bir mertebeye koymuştur. Böylece fizikten ****fizik bilgiye geçmek mümkün olmaktadır.Pratik ilimler ise ahlak ve siyasetten oluşur. Başka ilimlere giriş için kullanılan alet ilimleri de mantık ve matematik olmak üzere 2 ye ayrılır. Mantık, Aristo nun organın külliyatında yer alan Kategoriler, Önermeler 1 . 1.Analitikler, 2.Analitikler , topikler , s.ofistik delillerin çürütülmesi, hitabet ve şiirden oluşur. Matematik ise başlıca aritmetik , geometri ,astronomi , ve müzik olmak üzere dört disiplin içerir. Kindiye göre matematik bilimleri bilmeyen bir kimse bir ömür boyu felsefe okursa da anlayamaz, sadece yazılanları tekrarlamış olur.
4 Kindinin felsefe tanımı ?
Kindinin , İslam dünyasında evren ve insanı, dinin temel öğretilerini de dikkate almak suretiyle felsefi ve bilimsel bir bakış açısı ile ilk ele alan düşünür olduğu söylenebilir.İnsan sanatlarının değer ve mertebe bakımından en üstünü felsefedir. Felsefenin tarifi: İnsanın gücü ölçüsünde varlığın hakikatini bilmesidir
5 Kindi ye göre ****fizik ?
Kindi Felsefeyi insanın uğraşı alanına giren sanatların en değerlisi , felsefenin de mertebe bakımından en değerli disiplinin ****fizik alanı olduğunu söyler.İlk sebebin bilgisine yani Tanrı nın bilgisine götüren ****fizitir.Kindi ****fiziğin en temel problemlerinden biri olan Allah-alem ilişkisinin yorumunda Aristocu dokrinden tamamen ayrılarak, bu meseleyi İslam ilkeleri doğrultusunda temellendirmeye çalışmıştır. O, kendi döneminde , alemin ezeli olduğunu savunan materyalistlere (dehriler) karşı , onun , Allahın hür ve mutlak iradesinin bir sonucu olarak yoktan (an leys) yaratıldığını , birçok eserinde matematik ve mantıksal delillerle ispatlamaya çalışmıştır.
6 Kindinin Bilgi teorisi ?
Meşşai okulunun İslam dünyasındaki kurucusu kabul edilen Kindi de bilgi teorisini klasik konuları olan bilginin kaynağı bilginin değeri gibi meselelerle uğraşmış, duyu algıları , akıl , sezgi ve vahiy gibi meselelerin bilgi teorisi ile ilişkisi bağlamında ele almaya çalışmıştır.
7- Kindiye göre akıl mertebeleri ?
1 Sürekli fiil halindeki akıl (el-aklüllezi bil-fil ebeden)2 Güç halindeki akıl (el-akl bil kuvve)3 Fiil alanına çıkan müstefad akıl ( el-aklüllezi harece minel-kuvve ilel-fil)4 Beyani veya Zahir akıl ( el- Aklül beyani evz-zahir)
7- Kindi ye göre psikoloji ?
İslam düşünce tarihinde nefsin mahiyet ve işlevleri, arınmasının yol ve yöntemlerini ,ölümden sonraki durumunu felsefi açıdan irdeleyip temellendiren ilk filozof Kindir dir.Nefis madde gibi eni, boyu ve derinliği olan bir şey değildir; o basit , şerefli , değeri büyük ve yetkindir. Güneş ışınlarının güneşten geldiği gibi onun cevheride de yüce Yaratan dan gelmektedir. Kindiye göre nefis, bedenden önce vardır ; bedenden sonra da varlığını sürdürecektir.
8-Kindiye göre Ahlak ?
Dini bir telakkinin dışına çıkarak ahlakı bir felsefe problemi olarak tartışan ilk Meşşai filozofunun Kindi olduğundan şüphe yoktur.Kindi felsefenin pratikteki yararını dikkate alarak onu İnsanın gücü ölçüsünde Allah ın fiillerine benzemesidir diye tarif etmekte ve bununla o, insanın hikmet, kudret , adalet , iyilik , güzellik ve gerçeklik gibi ilahi sıfat ve erdemleri edinerek tam erdemli bir kişi olacağını söylemektedir.
9- Farabinin Hayatı ?
Türkistanın Farab şehri yakınlarındaki Vesiç te yaklaşık 258h tarihinde doğan Ebu Nasr Muhammed b Muhammed b Tarhan b Uzluğ el Farabi Et Türki gerek babasının vesiç kalesi kumandanı olması sebebiyle, gerekse samaniler Devletinin hakimiyetinde önemli bir eğitim ve kültür merkezi konumunda bulunan Farab da ilk eğitimini almış olması dolayısıyla dini ilimler Arapça da yetkinleşmiştir.Müzik alanında Musikal kebir eseri önemlidir.Kendisine antik felsefenin en büyük otoritesi kabul edilip birinci muallim adıyla bilinen aristotalese ilaveten ikinci muallim denmiştir.96 Civarında eseri vardır. 3 başlık altında toplanır1 Popüler nitelikli olanlar2 Bilimsel incelemelerden elde edilen sonuçların derlemelerinden oluşanlar3 Sistematik çalışmalar.
10- Farabinin ilimler tasnifi ?
İhsaul-ulum eserinde her bir ilimin teorik ve pratik açıdan değerini belirterek eğitim ve öğretimdeki önemine işaret etmiştir. İlimleri 5 ana başlık altında toplar.1 Dil: Sarf,Nahiv.2 Mantık: Organondaki 8 kitap3 Matematik: aritmetik , geometri , optik , astronomi , müzik , mekanik4 Fizik ve ****fizik: Fizikten maksat Aristonun tabiat ilimleri alanındaki sekiz kitaptır.5 Medeni ilimler : Ahlak , Siyaset , fıkıh , kelam.
11 Farabi ye göre mantık ?
Farabinin en büyük başarısını mantık alanında gösterdiği kabul edilir.Farabi mantığı önce Aristo nın yapmadığı biçimde tasavvurat(kavramlar) ve tasdikat (hükümler) şeklinde ikiye ayırarak ele almış, kendisinden sonra İslam dünyasında yazılan bütün mantık kitapları da bu tasnifi dikkate almıştır.O na göre dil bilgisi hatasız konuşmanın , mantık da doğru düşünmenin kurallarını vermektedir.
12 Farabinin felsefe anlayışı ?
Tabiattan başlayıp en son gaye olan Tanrı ya kadar varlığın gayesini araştıran bu felsefe sistemi gayeci bir anlayışa sahiptir.
