2-Sıfat Fiil (Ortaç)
Fiillere getirilen “-an, -ası, -mez, -ar, -dik, -ecek, -miş” ekleri ile yapılır. Bu ekler de büyük ünlü uyumu kuralına göre eklendiği sözcük içinde değişiklik gösterecekleri için “-an, -en, -ası, -esi, -maz, -mez, -ar, -er, -dık, -dik, -duk, -dük, -acak, -ecek, -mış, -miş, -muş, -müş” şekillerinin olduğunu bilmeliyiz. Fakat daha rahat ezberleyebilmemiz için “-an, -ası, -mez, -ar, -dik, -ecek, -miş” eklerini bilmemiz yeterlidir. Zaten daha da kolay akılda kalması için şifrenmiş bir şekilde sıralanmıştır:
“Anası mezar dikecekmiş”
Aşağıdaki örneklerde sıfat fiillerin cümle içinde sıfat görevlerinde kullanıldıklarına dikkat ediniz. Sıfat fiil ekleri fiillere gelerek onları cümle içinde sıfat ya da adlaşmış sıfat yapar.
ÖRNEKLER
Çalışan adamı herkes sever.
(Niteleme Sıfatı) (isim)
(Sıfat Fiil)
Gelen, gideni aratır. (Adlaşmış Sıfat+ Sıfat Fiil)
Yıkılası dağlar geçit vermez oldu.
Bu çocuğun sevilesi bir yanı kalmamış.
Görünmez kazaya da davetiye çıkarmayalım.
Aşılmaz yollardan aşırdın beni.
Koşar adımlarla bebeğini kucaklamaya gitti.
Gider ayak herkesin canını yaktı.
Ne zaman seninle olsam tanıdık bir kuş cıvıltısıyla uyanırdım her sabah…
Bazen bilindik şiirlerle bile olsa göz doldurmayı iyi biliyordu.
Gelecek sezonda en başarılı futbolcular bizim olacak.
Böyle bir kazadan sağlam çıkabildiyse verilmiş sadakası var demek.
NOT: Sıfat fiillerin olumsuz şekilleri de mevcuttur.
Çalışmayan adama kimse ekmez vermez.
Olmayacak duaya amin denmez.
NOT: Bazı sıfat fiil ekleri ile başka ekler benzerlik göstermektedir. Bunları karıştırmamak gerekir. Fiilimsiler ve eklerini ayırt etmek için bir çok faktör var fakat en önemlisi eki alan sözcüğün fiil kök gövdesi olup olmadığına ve sözcüğün cümlede sıfat görevinde kullanılıp kullanılmadığına bakmaktır. Karıştırılan ekler;
Tutmaz dizlerim birden düzeldi. “-mez, -maz” =Sıfat Fiil Eki
Dedemin dizleri tutmaz. “-mez, -maz” = Geniş Zaman Kipinin Olumsuzluk Eki
Koşar adımlarla yanıma geldi. “-ar, -er” = Sıfat Fiil Eki
Her sabah mutlaka koşar. “-ar, -er” = Geniş Zaman Kip Eki
Gelecek yıl şampiyonuz. “-acak, -ecek” = Sıfat Fiil Eki
Seneye bize gelecek. “-acak, -ecek” = Gelecek Zaman Kip Eki
Yırtılmış pantolon ile dışarı çıkma. “-mış, -miş, -muş, -müş” = Sıfat Fiil Eki
En sevdiği pantolonu yırtılmış. “-mış, -miş, -muş, -müş” = Öğrenilen Geçmiş Zaman Kip Eki |