[Mihrinaz]

HADİS TARIHİ 3. Hafta


1)Hadis tarihi nedir?

- Hadisin, Hz. Peygamber(SAV) ‘den itibaren günümüze kadar nasıl ve hangi şartlarda geldiğini ele alan hadis bilgi koludur.

2)Hadisler günümüze gelinceye kadar kaç aşamadan geçmişlerdir?

- 4 aşamadan geçmişlerdir:

*Tesbit dönemei

*Tedvin dönemi

*Tasnif dönemi

*Tehzip dönemi

3)Tesbit döneminde hangi faaliyetler söz konusudur?

-Bu dönemde hadislerin sözlü ve yazılı olarak öğrenilmesi, öğretilmesi, halk arasında yayılması böylece hafızalarda ve değişik yazı malzemelerinde tesbit edilip koruma altına alınması söz konusudur.

4)Tesbit dönemi hangi tarihte vuku bulur?

-Bu dönem hicri 1.yy’ın sonlarına kadar devam eder. Yani sahabe ile büyük tabiunun (yaşları küçük de olsa hadis rivayetlerinin çoğu sahabeden olan tabiilerdir)yaşadığı dönemdir.

5)Tesbit döneminde belli başlı hadis faaliyetleri nelerdir?

-Hadis Öğrenim Faaliyetleri: Bu dönemde hadis öğrenim ve öğretimi için Hz. Peygamber(SAV) ve sahabenin yoğun faaliyetleri vardır.

-Hadis Öğreniminin Güvenilirliği İçin Faaliyetler:Dinin iki temel kaynağından biri olan hadislerin naklinde çok titiz davranılmasının gerekli görüleceği açıktır. Bunun için sahabe belli başlı çarelere başvurmuştur.

6)Hadis öğreniminde Hz. Peygamber(SAV) ‘in faaliyetleri nelerdir?

*O günkü şartlarda fertlerle tek tek irtibata geçmenin yanında kalabalıkların bir araya geldiği panayır, hac, savaş ve bayram gibi içtimai hadiselerde iletişim için güzel fırsatlar sağlıyordu.

*Kendisine tebliğ görevi verilişinden itibaren onları kendi sözleriyle açıklamış, şahsında uygulayıp örneklik yapmış, sorulan sorulara cevaplar vermiş, ortaya çıkan meselelere çözümler getirmiştir. Böylece söz ve fiilleri çevresindekiler tarafından görülmüş, işitilmiş ve onlara yayılmıştır.

*Peygamberliğinin ilk yıllarında hac mevsimlerinde Mekke’ye dışarıdan gelenleri dolaşarak Müslümanlığı anlattığı bilinmektedir.

*Mekke’de sürdürülen faaliyetler, hicretten sonra Medine’de de devam etmiştir. Hz. Peygamber(SAV), bazı mühim hükümleri savaş sırasında veya Veda Haccı esnasında açıklamıştır. Hayber savaşında mut’a nikahı ile bazı hayvan etlerinin haramlığı, Mekke’nin fethinde cahiliye imtiyazlarının geçersizliği ve Mekke’nin harem oluşu. Buna örnektir.

*Doğrudan ulaşma imkanı bulamadığı insanlara aracılarla ulaşmaya çalışmıştır. Bu amaçla civar bölge yetkililerine elçi ve memurlar göndermiştir.

*Elçilerinden bazılarıyla dine davet mektupları da göndermiştir. Bir kısmı günümüze kadar gelmiş olan bu mektuplar, ilk yazılı Hadis belgeleri arasında yer alır.

*Sünnetin öğrenilmesi ve yayılması için bu fiili faaliyetlerin yanında sözlü teşvikler de olmuştur. Hz. Peygamber(SAV), ilim öğrenme ve öğretmenin faziletine dikkat çekmiş ve bunlara teşvikte bulunmuştur.

*Hz. Peygamber(SAV), kendi hadislerinin öğrenilip öğretilmesini de emir ve tavsiye etmiştir.

7)Hadis öğreniminde sahabenin faaliyetleri nelerdir?

*Sahabe, Hz. Peygamber(SAV)’i aşkla şevkle takip etmiş, mümkün olduğu kadar söz ve hareketlerini kaçırmamaya çalışmış, sözlerini duyup bellemiş, fiillerini müşahede etmişlerdir. Bunun için uzakta olalar yer ve yurtlarını bırakıp Hz. Peygamber(SAV)’in yanına gelmiş, Kur’ an ve sünnet öğrenip dönmüşlerdir.

*Sahabe_i kiram, Peygamber(SAV)’den doğrudan duyamadıkları, göremedikleri şeyleri ise duyan, gören arkadaşlarından sorup öğreniyorlardı. Onlar, bilhassa Hz. Peygamber(SAV) hakkında yalan söylemezlerdi. Yine de tedbiri elden bırakmaz, ikinci şahıslardan hadis alırken ihtiyatlı davranırlardı.

8)Hadis öğreniminde hanım sahabilerin yeri nedir?

-Hadislerin öğrenim ve öğretiminde hanım sahabilerin payı büyüktür. Onlar da cemaatle kılınan namazlara, Hz. Peygamber(SAV)’in hutbe ve vaazlarına katılırlar, meselelerini Hz. Peygamber(SAV)’den sorup öğrenirlerdi. Hanım sahabiler içinde bu konuyla ilgili olarak ensarlı hanımların ve Hz. Peygamber(SAV)’in hanımlarının özel bir yeri vardır.

9)Hz Peygamber(SAV)’in hanımları arasında Hz. Aişe neden ilk sıralarda yer alır?

Zekası ve araştırmacı kişiliğiyle Hz. Aişe, Hz. Peygamber(SAV)’in hanımları arasında ilk sırada yer alır. Bir tesbite göre en çok hadis rivayet eden sahabiler arasında Ebu Hureyre, Abdullah b. Ömer, ve Enes b. Malik’ten sonra Hz. Aişe 2210 hadis rivayetiyle 4. sırayı alır. Ayrıca Hz. Aişe fıkıh konusunda da ilk sıralardadır.

10)Sahabe hadis öğreniminin güvenilirliği için hangi çarelere başvurmuştur?

*Hadis rivayetini azaltma

*Hadis rivayet edenden şahit isteme

*Hadis rivayet edene yemin ettirme

*Hadisi Kur’ an ve önceden bildikleri hadis ile karşılaştırma

*Hadisi ilk duyan kimseden almaya çalışma

*Hadisin ravilerini inceleme

11)Bazı sahabeler neden hadis rivayetini azaltmışlardır?

-Bazı sahabiler, Hz. Peygamber(SAV)’in buyurduğu gibi rivayet edememe başka bir ifadeyle hata yapma endişesiyle hadis rivayetinden kaçınmışlardır, mümkün olduğu kadar az hadis rivayet etmeye çalışmışlardır. Mesela ilk Müslümanlardan olan Sa’id b. Zeyd’in neredeyse hiç hadis rivayet etmediği nakledilmektedir.

12)Hadisi ilk duyan kimseden alma gayretleri neden genişlemiştir?

-Çünkü sahabe döneminin sonlarına doğru ortaya çıkan hadis uydurma fitnesi, araya 2.-3. raviler de girdiği için daha temkinli olmayı gerektirdi ve bunun neticesinde hadis rivayetinde hadisi ilk duyan kimseden almaya çalışma gayretleri genişledi.

13)Sened nasıl ortaya çıktı?

-Hadis uydurma hareketinin ortaya çıkmasından sonra hadisi rivayet edene hadisi kimden aldığı sorulmaya ve söylenen hoca güvenilir biri ise hadis alınmaya başlandı. Böylelikle sened; yani, hadisin, onu rivayet eden kimselerin isimlerinin sırasıyla zikredildiği kısım ortaya çıkmış oldu.

14)Hadis öğrenim usulleri nelerdir?

-Hadisler, tesbit döneminde daha ziyade sema(yani hocadan işitme) yoluyla alınmışlardır. Bununla beraber zaman zaman kıraat (talebenin okuyup hocanın dinlemesi) ve kitabet (yazılı olarak verme, gönderme) usulleri de kullanılmıştır.