[nurşen35]

5.ÜNİTE ÖZET

Temel Tefsir Yöntemleri
Tefsîrde yöntemin gereklilik ve önemini saptayabilmek
Maksada ulaşmada yöntemin büyük önemi vardır. Kur’ân da dahil her kitabı
okuyup anlamanın ve yorumlamanın bir yöntemi bulunmaktadır. Yöntem
bireyi hata yapmaktan ve keyfi davranmaktan korur. Rivâyet ve dirâyet tefsîr
yöntemlerindeki temel esaslar ile Tefsîr Usulü türü eserlerde belirtilen diğer
ilkeler Kur’ân’ın sağlıklı olarak anlaşılıp tefsîr edilmesine yardımcı olurlar.
Tefsîr tarihindeki temel yöntemleri tanımlayabilmek
Tema itibariyle zengin bir muhtevaya sahip olan Kur’ân’ı tefsîr eden âlimler,
onun farklı yönlerini ön plana çıkaran tefsîr çalışmaları yapmışlardır. Genel
olarak tefsîrlerinde rivâyet ve dirâyet adıyla bilinen iki temel yöntemi
kullanmışlardır.
Rivâyet ve dirâyet tefsîrleri kavramlarını açıklayabilmek
Rivâyet tefsîr metodunda âyetler, Kur’ân, Hz. Peygamber’in hadisleri, sahabe
ve tâbiîn kavilleri ile tefsîr edilmektedir. Rivâyet tefsîri başlangıçta hadis
ilminin bir dalı olarak ortaya çıkmış, sonradan müstakil ilim haline gelerek
varlığını sürdürmüştür.
Dirâyet tefsîri ise müfessirin dil, edebiyat, tarih, mantık ve müsbet bilim gibi
alanlara kendi bilgi birikimini de katarak Kur’ân’ı tefsîr etmesi olarak
tanımlanabilir. Bu ekol, başlangıçta yoktur ve daha önceki dönemlerde
olmayan çeşitli meselelerin ortaya çıkmasıyla beraber başlamış, bir anlamda
ihtiyaçtan doğmuştur.
Rivâyet ve dirâyet tefsîrlerinin olumlu ve zaaf yönlerini tartışabilmek
Rivâyet tefsîr ekolüne, zayıf ve uydurma haberler ihtiva etmesi, isnatları
düşürmesi ve israiliyat haberlerine sıkça yer vermesi gibi yönlerden eleştiriler
yöneltilmiştir.
Sağlıklı bir dirâyet tefsîri ise rivâyet tefsîrinin malzemelerini de dikkate
almak durumundadır. Bu yüzden salt kişisel görüş veya keyfi yaklaşım ile
Kur’ân’ı tefsîr etmek hoş karşılanmamış, makbul sayılmamıştır.
Her iki yöntemin bazı önemli temsilcilerini ve bunların eserlerini birbirleriyle
karşılaştırabilmek
Rivâyet tefsîri alanına mensup en önemli tefsîr, Taberî’nin Câmiu’l-Beyân
adlı eseridir. Buna karşın Taberî tefsîrinde aklî muhakeme, tercihte bulunma,
değerlendirme yapma gibi bazı dirâyet nitelikleri de bulunmaktadır. Bu
yüzden Taberî tefsîri için “rivâyet alanında bir dirâyet” şeklindeki tespit
mümkün görünmektedir.
Dirâyet tefsîri alanının en önemli tefsîrleri arasında ise Fahreddîn Râzî’nin
Mefâtihu’l-Gayb ile Zemahşerî’nin Keşşâf adlı tefsirlerini saymak
mümkündür. Bu tefsirler de rivâyet tefsîrinin temel esaslarından yararlanmış,
bu esaslara karşı kayıtsız kalmamışlardır. Bu özelliklerinden dolayı da çok
değerli ve önemli görülmüşlerdir.