Taabbudî hükümler sabiteleri oluştururken, talilî hükümler de değişime imkan verir.
İslamın hayat içinde ahkam olarak kıyamete kadar bekası ancak bu anlayış ve şartlarla mümkündür.
Taabbudîlikten maksadımız, dinin buyurduğu ancak gerekçesini akılla kesin böyledir diyebileceğimiz tarzda ortaya koyamadığımız hükümlerdir.
Talilîlik ile de gerekçesi akılla kavranabilen ve aynı gerekçe sebebiyle emsallerine de uygulanabilir özellik taşıyan, gerekçesi kalmadığı için artık kendisine de mahal kalmayan hükümleri kastederiz.
Mesela abdest ve gusül birer taabbudî hükümlerdir.
Çünkü sebebini ve hükümlerini akılla izah etmek mümkün değildir.
Söz gelimi abdestte neden yüzümüzü, kollarımızı ve ayaklarımızı yıkarız da başımızı meshederiz.
Abdesti gerekli kılan şey namazı kılma iradesidir.
Fakat abdestsizliği gerektiren sebep önden ve arkadan çıkan şeylerdir.
Bu mahallerin, çıkan şeyler yüzünden yıkanması akılla anlaşılabilir bir durumdur.
Maddî anlamda temizlik bunu gerektirir. |