Hüccet, Burhan ve Sultan
Her üçü icin de meallerde delil, kanıt anlamını görüyorum.
Bu üç kelime ne manaya gelir? Aralarında bir fark var mıdır? Varsa bu fark nedir?
Mesela bu kelimeleri bana hissettirdiği şekilde ayırayım:
Sultan kelimesi bana cismani delil gibi geliyor. Beş duyu organıyla ispatlayabileceğimiz şeyler. Mesela "Ay diye bir şey vardır." Nasıl ispatlarsın? Gece bulutsuz gökyüzündeki Ay'ı göstererek. Gösterir ve ispatlamış oluruz.
Hüccet ise ilmi delil gibi geliyor. Beş duyu organıyla ispatlayamazsın. Soyut kavramların ispatı diyebiliriz buna. Matematik gibi.
Burhan ise ne beş duyu organıyla ne de ilmi olarak ispatlanabilir bir sey. Kalben yakin diyebilecegimiz, kalbi olarak bileceğimiz kanıt. Herkes bu kanıtı kendi nefsinde görür. Kendi kalbinde hisseder. Bunu mantıken bir sebebe dayandıramaz. Kalbini açıp gösteremez de. Beş duyu organıyla algılanabilecek bir şey değildir bu.
Kelimelerin bu ayrıştırmasını bir bilgiye dayanarak yapmadım. Tamamen uydurma bir mana ayrıştırması yaptim sakın bu manalandırmayı kaynak olarak kullanmayın. Belki burhan beş duyu organıyla algılanan sultan kalbî kanıt. Ya da hüccet... belki de hepsi bir digerinin yerine kullanilabilir...
Sorun şu. Böyle bir ayrım da var mı? Varsa nasıl ayrıştırırsın?
|