[antivirüs]

KUDUZ
Kuduz, merkezi sinir sistemine özgül nörotrop bir virüs tarafından meydana getirilen akut, infeksiyöz bir ensefalittir. Genellikle kuduza yakalanmış bir hayvanın ısırmasıyla insanlara bulaşır ve daima ölümle sonuçlanır. Hastalığın insanlara bulaşmasındaki en önemli kaynak, evcil hayvanlar ve özellikle köpeklerdir. Türkiye gibi gelişmekte olan ülkelerde insan kuduzu olgularının % 90’dan fazlasından köpekler sorumlu tutulmaktadır. Dünya Sağlık Örgütü, kuduz hayvanın salgısında semptomların ortaya çıkmasından 10 gün öncesine kadar virüsün bulunabileceğini kabul etmektedir. Bu nedenle uluslararası bir kaide olarak insanı ısıran bir hayvan 10 gün süre ile gözlem altında tutulmaktadır. Eğer hayvan kuduz ise, bu süre içinde ölmektedir.
Kuduz virüsünün temel özelliği sinir hücrelerine yerleşmesidir (nörotrop). İnfeksiyon hemen daima, sinir sisteminde sınırlı kalır.

Klinik bulgular:

Kuduz virüsü ile temastan sonra hastalığın ortaya çıkışına kadar geçen süre genellikle 3-8 haftadır. Nadir olmakla birlikte dört gün kadar kısa olabileceği gibi, birkaç yıla kadar uzayabilir.
Hastalığın ilk bulguları kırıklık, halsizlik, ateş, yorgunluk, baş ağrısı gibi üst solunum yolu infeksiyonu bulguları veya iştahsızlık, karın ağrısı, bulantı, kusma gibi sindirim sistemine ait bulgulardır. Hastaların yarısında ısırık yerinde ağrı ve uyuşma hissi vardır. Bu yakınmalar 2-10 gün sürer. Ardından hasta nörolojik bulgularla seyreden bir döneme girer. Hiperaktivite, sinirlilik, huzursuzluk, davranış bozuklukları ortaya çıkar. İstemsiz kasılmalar, konvülziyonlar görülebilir. Yutkunma, ağıza su alma, hatta su sesi bile refleks olarak kasılma nöbetleri uyandırabilir. Kuduz için karakteristik olan bu bulguya su korkusu (hidrofobi) denir. Işığa karşı hassasiyet, hava akımına karşı hassasiyet de olabilir. Spazm nöbetleri zamanla artan hasta, 2-7 gün içinde koma evresine girerek kısa bir süre sonra kaybedilir.

Hayvanlarda kuduz:
Ülkemizde kuduza yakalanma olasılığı olan hayvan türleri:

• Evcil hayvanlar: Köpek, kedi, sığır, koyun, keçi, at.
  
• Vahşi hayvanlar: Kurt, tilki, çakal, kokarca, gelincik, yarasa.

Köpeklere ve diğer evcil hayvanlara bulaşma, yabani hayvanlar tarafından ısırılmaları sonucu meydana gelir. Kuduz gelişen hayvanda ilk önce karakter değişmesi görülür. Örneğin evvelce sakin olan bir köpek, huysuzlaşır. Bunun tersi de olabilir. Daha önce saldırgan iken, sakinleşebilir. Birkaç gün içinde hareketlilik, sinirlilik, huzursuzluk başlar, herşeyi ısırma isteği vardır. Bu süre içinde yutak felci gelişerek yutkunma refleksini yitiren hayvanda tükrük artışı, ışık ve sese karşı abartılı reaksiyonlar olur. Felç ve koma gelişerek bir hafta içinde ölür. Bazen kuduza yakalanan hayvanların, bu belirtileri göstermeden birden felç oldukları, ölümün hızla geliştiği de görülebilir.
Kuduz şüpheli hayvanla temas sonrası korunma:
Kuduz şüpheli hayvanla temas sonrası yapılacak ilk şey YARA BAKIMI uygulamak olmalıdır. Hayvanın ısırdığı veya salyasının bulaştığı yara bol akar su ve sabunla hemen yıkanmalı, temizlenmeli, ardından iyotlu antiseptikle silinmelidir. Bu işlem kuduz virüs geçişini çok büyük oranda azaltmaktadır. Bu ilk işlem yapıldıktan sonra, en yakın sağlık kuruluşuna başvurmalıdır. Temas edilen hayvan evcil ve sahipli bir hayvansa, varsa aşı karnesi de birlikte getirilmelidir. Şüpheli hayvanın 10 gün süreyle gözlem altına alınması gerekir. Bunun için gerektiğinde belediyeye başvurulmalıdır. Hayvan ölmüş veya öldürülmüş ise, kuduz yönünden incelenmesi için Tarım ve Köyişleri İl veya İlçe Müdürlükleri’ne başvurmak gereklidir.
Kuduza karşı bağışıklama:
Bu amaçla aktif bağışıklama (Kuduz aşısı) ve pasif bağışıklama (Kuduz immünglobulini) uygulanır.
KUDUZ AŞISI: İnsan diploid hücre aşısı (Human Diploid Cell Vaccine-HDCV), temel aşı olarak kabul edilmektedir. Ülkemizde de kuduz aşısı olarak HDCV kullanılmaktadır. Yeterli düzeyde yanıt olması için birkaç dozdan oluşan standart bir aşılama şeması uygulanır.
Aşının yan etkileri: Doku kültürü ile aşılama sonrası yan etkiler önceden kullanılan aşılara oranla daha hafiftir ve daha az sıklıkla görülür. HDCV ile aşılama sonrası aşılananların % 30-70’inde iğnenin yapıldığı yerde ağrı, eritem, ödem ve kaşıntı gibi lokal yan etkiler görülür. % 5-40’ında baş ağrısı, kas ağrısı gibi belirtiler gözlenmektedir. Nadiren ciddi yan etkiler ortaya çıkar.

Kimler kuduz aşı programına alınmalıdır ?
Tüm evcil ve vahşi etobur hayvan ısırıkları, yeri ne olursa olsun kuduz için risk oluşturur. Açık yaranın, kesinin veya müköz membranların (göze sıçrama, vb.) şüpheli hayvanın tükrük, salyası ile teması, tırmalama da kuduz açısından riskli kabul edilir. Ancak kuduz bir hayvanı sevmek, etini pişirip yemek, sütünü pişirdikten sonra içmek kuduz açısından risk oluşturmaz. Bugünkü verilerle fare, sincap, sıçan, hamster, kobay, tavşan ısırıklarında insana kuduz geçişi gösterilmemiştir. Bu nedenle hayvan sağlığı ile ilgili kurumlar özel bir veri bildirmedikçe, bu tür hayvan ısırıklarında aşılama programı uygulamak gereksizdir.
Kuduz yönünden sürekli risk oluşturan işlerde çalışan kişileri de (veteriner hekimler, hayvan bakıcıları vb.) farkına varılmayan temaslara karşı korumak için düzenli aralıklarla aşı uygulaması yapılır.