[MERVE DEMİR]

1 Tasarrufun bu mânâda istimalleri için bkz Mecelle, mad 1660-1661: İbn Abidin, Tenkihu'l-fetâvâ, Bulak, 1300 c II, s 3-4
2 Madde: 193
3 Prof Dr Kemâleddin Birsen, Borçlar Hukuku Dersleri, İst 1954, s 32
4 Prof Dr M Ahmed ez-Zerkâ, el-Fıkhu'l-İslâmî, Dimaşk, 1959, s 275
5 Hukukçular mahal yerine "mevzû", mevzû yerine "hüküm, netice" tabirlerini kullanıyorlar Bkz Prof Birsen, age, s 118, 330 vd; Prof, ez-Zerkâ, age, s 300 vd
6 Mevzûumuzla doğrudan alâkası bulunmadığı için lüzum ve nefâz şartlarının tafsilatına girmiyoruz
7 Mavsilî, el-İhtiyâr, Mısır, 1951, c II, s 26
8 İbn Abidin, Reddu'l-muhtâr, c IV, s 21; Kâsânî, Bedâyi'u's-sanâi', c V, s 156; Mecelle, mad 1336; Molla Hüsrev, Dürer, c II, s 154
9 Mecelle'nin 1006 maddesi "fakat mükreh ba'de-zevâli'l-ikrâh müciz olur ise o halde muteber olur" diyerek Züfer'in görüşüne meyletmiştir Çünkü fasid akid icâze ile muteber olmaz
10 Celâl Yıldırım, İslâm Fıkhında Taksitle Satış, (Bolu 1974 Müftüler seminerinde sunulan gayr-i matbû broşür, s 3
11 Nisâ: 29
12 Nisâ: 4
13 Şâfiî, el-Umm, Mısır, tarihsiz, c III, s 2 vd
14 Azâd edenin bazı şartlarla vâris olmasını sağlayan bir haktır
15 En mufassal rivâyet için bkz Nesâî, Sünen, c VII, s 297 Şerhi için bkz Bedruddin Aynî, Umdetü'l-kârî, c VI, s 248
16 İbn Kudâme, el-Muğnî, c VII, s 448; Keşşâfu'l-gınâ', c III, s 53
17 Buhârî, Müslim Açıklaması için bkz Şevkânî, Neylu'l-evtâr, c V S 201
18 Şevkânî, age, c V S 202; İbn-Hümam, Fethu'l-Kadîr, Kahire, 1316, c V, s 215 vd
19 Ancak nikâh gibi mâli mübâdeleye dayanmayan akitlerde bu gibi şartlar hükümsüz olur ve akde zarar vermez
20 İbn-Hümâm, Fethu'l-Kadîr, c V, s 215; İbn Abidin, Reddu'l-muhtâr, c IV, s 134 vd; Ali Haydar, Düraru'l-hukkâm, İst 1330, c I, s 290 vd
21 İbn Abidin, age, c IV, s 16, s 136 Bu bahis için yukarda geçen klahis kaynaklardan başka bkz Prof Dr M Yusuf Mûsâ, el-Emvâl ve nazariyetü'l-akd, Kahire, 1062, s 410 vd; Prof Dr M Ahmed ez-Zerkâ, age, s 465-520; Prof Dr A Zeydân, el-Medhâl, Bağdâd 1968, s 370 vd; H Karaman, Mukayeseli İslâm Hukuku, c II
22 Şevkânî, Neylu'l-evtâr, c V, s 176
23 Buhârî, Selem, B 1, 2, 7; Müslim, Müsâkat, nu 128: Toplu bilgi için
24 Bakara: 282
25 el-Cessâs, Ahkâmu'l-Kur'ân, İst 1335, c I, s 483
26 Müslim, Müsâkat, nu 124-126; Buhârî, İstıkrâz, B I: Büyü', B 14
27 Açıklama için bkz Aynî, age, c V, s 415-416, 555
28 Nesâî, Sünen, c V, s 294
29 Aynî, age, c V, s 416
30 İmam Mâlik, Nesâî, Ahmed b Hanbel, Tirmizî gibi muhaddisler rivâyet etmişlerdir el-Muvatta', Kahire, 1951, c II, s 663; Nesâî, Sünen, c VII, s 295; Ebû Dâvud, maa şerhi İbnu'l-Arabî, c V, s 238
31 el-Muvatta', c II, s 663
32 Bâcî'nin nakline göre İmam Ebû Hanîfe ve Şâfiî tek fiyata karar verip ayrılırlarsa satış caizdir; muhayyer ayrılırsa caiz değildir demişlerdir
33 Bâci', el-Müntekâ, Mısır, 1332, c V, s 39-40
34 Sehnûn b Sa'îd, el-Müdevvenetü'l-kübrâ, Mısır, 1323, s IX, s 151
35 Sünen maa-Şerhi-İbnu'l-Arabî, c V, s 240
36 el-Mebsût, c XIV, s 36
37 Celâl Yıldırım, age, s 14-15
38 el-Mebsût, c XIII, s 8
39 Fethu'l-Kadîr, Bulak, 1316, c V, s 215-218 İbn-Hümâm burada "bir satış (beyi') içinde iki satış" ile "bir akid (safka) içinde iki akdin" farklı olduğunu, safka'nın daha geniş bulunduğunu, bey'in de safkanın bir nev'i olduğunu ifade ediyor Bu sebeple biz de "safka"yı "akid" diye tercüme etmeyi uygun bulduk
40 Neylu'l-evtâr, Tab'u'l-Halebî, c V, s 171-173
41 Tuhfetü'l-ahvezî, c IV, s 428 Bu zâtın lâkabı Mebârkefûrî veya Mübârekfûrî'dir
42 Miskü'l-hitâm, Hind tab'ı, fârisi, c II, s 17
43 et-Tâcu'l-câmi'u li'l-usûl, Mısır, 1961, c II, s 206
44 Hak Dini Kur'ân Dili, s 965 vd
45 el-Muhtasar, Mısır bilâ târih, c II, s 204
46 Sünen maa şerh-i İbn Arabî, c V, s 240-241
47 Şevkânî, age, c V, s 172
48 el-Umm, c III, s 68 vd
49 Şirâzî, el-Mühezzeb, Mısır, 1959, c I, s 273
50 el-Câmi'u'l-kebir, Neşru'l-Efgânî, Mısır, 1356, s 230
51 Kâsânî, Bedâyi'u-sanâyi', Mısır, 1328, c V, s 137, 156
52 Mavsilî, el-İhtiyâr, c II, s 26
53 el-Muhallâ, el-Müniriyye 1351, c IX, s 15
54 Age, c IX, s 40 vd
55 Age, c IX, s 40 vd
56 Mısır, 1310, c III, s 136
57 Mısır, 1310, c IV, s 431
58 Kâsânî, age, c V, s 158
59 Kâsânî, age, c V, s 224
60 el-Muğnî, c IV, s 177
61 el-Mukni', Selefiyye 1282, c II, s 17
62 Reddu'l-muhtâr, c IV, s 134
63 Örnek olarak bkz San'ânî, Sübülü's-selâm, Mısır, bilâ târih, c III, s 20-21 Zürkânî, Şerhu'l-Muvatta', Mısır, 1962, c IV, s 169-271
64 Mezkûr hadîsin sahih olduğunu farzetsek dahi vâde farkı şart mâhiyetinde değildir Bedel, akdin iki önemli unsurundan (satılan ve bedel) biridir Pazarlık bedel (fiyat) üzerinde olmakta, rıza da burada tahakkuk etmektedir Meselâ peşin satarken 1000 liraya veririm diyen ve böyle satan kimsenin sözünü nasıl şart saymıyorsak, vâde farkını da şart saymamamız gerekir; bu fark fiyatın bir cüz'üdür Eğer bunu şart sayarsak bu takdirde müfsid şart değildir; çünkü akdin muktezâsına dahil olup, sıhhati bozacak bir tarafı yoktur
65 İbn Arabi, Şerhu-Sünen-Ebî-Dâvûd, c V, s 238 vd
66 Zâhiriyye mezhebi faizin yalnız bu altı maddeye münhasır olduğu hükmünü benimsemiştir; fakat bu, cumhurun görüşüne aykırıdır
67 Hadîsler ve ribâ ile ilgili açıklamalar için bkz Şevkânî, age, c V, s 123 vd; İbn Hümâm, age, c V, s 274 vd; İbn Abidin, age, c IV, s 194; el-Fıkhu ale'l-mezâhibi'l-erba'a, c V, s 245 vd: Hayreddin Karaman, Mukayeseli İslâm Hukuku, c II
68 İbn Abidin, age, c IV, s 269; Şâfiî, el-Umm, c III, s 68, İbn Hazm, age, c IX, s 40 vd; 47 vd
69 İbn Abidin, age, c IV, s 271-275; Mecelle, mad 396-493
* Biz bu iki örneği tasvip ederek buraya almadık; ancak bazı fıkıh kitapları ve Mecelle'nin caizdir dediği gibi bu iki muamelenin, mevzûumuza (vâde farkı ile satışın cevazına) itiraz edenleri iskât edeceğini düşünüyoruz Bize göre İslâmın karz-ı hasen ve ortaklık kaideleri işletilirse ıyne ve beyi bi'l-vefâ hileleri ile faiz alıp vermeye gerek kalmaz
70 İbn Abidin, age, c IV, s 176 Mecelle ticârî eşyada % 5 hayvanlarda % 10, akar ve arâzide % 20 ve fazlasını fâhiş fiyat (gabn-i fâhiş) kabul etmiştir Mad 165 356-360
71 el-Mezâhibu'l-erba'a, c II, s 283 vd
72 Şevkânî, age, c V, s 255 vd
73 el-Fıkhu ale'l-mezâhibi'l-erba'a, c II, s 302: T Karaçizmeli, age, s 228 vd
74 İbn Abidin, age, c IV, s 194
75 Bakara: 2/245; Mâide: 5/12; Hadîd: 57/11 18; Teğabün: 64/17