[KuM TaNeSi]

1 Özel (ferdî) zarûret ve ihtiyaçlara dayalı ruhsatlar:
Konuşmada açıklanan rüşvet verme ruhsatı ile muâyene ihtiyacına binaen açılması haram olan yerlerin açılma ruhsatı bu çeşidin örnekleridir Diğer bazı örnekler:
a) Erkeklere ipek giymek haramdır; deri hastalığı çeken ve pamuklu vb gömlek giydiği takdirde rahatsız olanların ipek iç gömleği giymeleri caiz görülmüştür (Buhârî, Cihad, 91; Libas, 29; İbn Nüceym, el-Eşbâh, c I, s 110)
b) Yalan söylemek haramdır; fakat arabulmak, mal ve cana yönelen haksız bir zararı önlemek vb ihtiyaçlarla yalan söylenmesine cevaz verilmiştir
c) Genel kaide, alması haram olan bir şeyin vermesi de haram ve yasaktır" şeklindedir (Mecelle, md 34) Ancak ihtiyaç sebebiyle; yani ihtiyacı başka türlü gidermek mümkün olmadığı, yahut güçlük bulunduğu zaman, alınması haram olan bazı şeylerin verilmesi caiz görülmüştür Yukarıda zikredilen rüşvet buna bir örnektir Ayrıca gasıp haram olduğu halde bir şahıs, bir çocuğun malına zorla el koysa (gasbetse), çocuğun vasisi, bu malın bir kısmını gasbedene bırakmak suretiyle geri kalanını kurtarabilir (İbn Nüceym, s 189) Mecelle şârihi bu ruhsatı, "zarûretler yasakları mübah kılar" kaidesine bağlamak suretiyle "ihtiyacın zarûret gibi değerlendirildiğini" açıkça ifade etmiştir (Durar, c I, s 91) el-Eşbâh şârihi Hamevî, "önemli ihtiyaç sebebiyle kredi arayan kişi bulamadığı takdirde faiz ödeyerek ödünç para alabilir" şeklinde ifade ettiği ruhsatı da yukarıdaki kaideye bağlamıştır bu örnekte faiz "alana haram, verene ihtiyaç sebebiyle caizdir" (c I, s 189)
d) Evlenmesinin iyileşmesini sağlayacağı umulan akıl hastasının bir defaya mahsus olmak üzere evlenmesi caiz ve sahih görülmüştür (İbn Nüceym, s 119)