[_bülbül_]

16 MEŞAKKAT KOLAYLIĞI CELBEDER


Güçlük kolaylığa, sıkıntı genişliğe yol açar : Darlık vaktinde ge*nişlik gösterilmek gerekir Faizsiz ödeme, havale, hicir gibi bir çok fıkhı meseleler bu asıl kaideye göre hükme bağlanır

Kolaylığı celbeden meşakkatin tahlil sebebleri yedidir :

1 Yolculuk

2 Hastalık

3 İkrah (Zorlama)

4 Bilgisizlik

5 Güçlük

6 Umumî belvâ

7 Nakız

Meselâ :

a) Selem usûlü (Alım - Satımda mebiin mevcut olması iktiza ederken, para sıkıntısı çeken kimsenin ileride elde edeceği malı şim*diden satıp bedeli olan parayı alması caiz görülmüştür) Bu bir nevi ihtiyaç karşısında ruhsat olmuş oluyor


17 BİR, İŞ DARALINCA GENİŞLEMEYE YÜZ TUTAR


Şöyleki; bir işte darlık ve meşakkat görülünce, genişlik ve ruh*sat gösterilir Bâzıları bu hususta şöyle bir kaide zikreder : «Bir iş daralıp sıkışınca genişler Bir iş fazla genişleyince de daralır»

Gerçi bu kaide yukarıdaki kaideden çıkarılmıştır; fakat arada bir takım ince farklar vardır Meselâ :

a) Borçlu belirtilen vakitte borcunu ödeyemez de sıkıntıya dü*şerse, ona borcu ödeyebilecek kadar geniş bir müddet verilir

b) Nafaka vermekle yükümlü tutulan kimsenin mali durumu bozulur; tâyin edilen miktarı ödemekten âciz kalırsa, kudretine gö*re bir imkan tanınır

18 ZARAR VE MUKABELE-İ BİZZARAR YOKTUR


Başlangıçta başkasına zarar verilmiyeceği gibi zarara zararla karşılıkta bulunmak da yasaktır O halde zarar; zarar vermiyecek bir şekilde giderilir

Meselâ :

a) Ev komşusu, kendi evinin çatısını tamir ederken bitişiğinde*ki başkasına ait evin çatısını tahrib eder ya kiremitlerini kıracak olursa, bu bir zarardır; yapılmamalıydı Ama kazara veya cehâleten olduğuna göre bu zarara zararla mukabele edilmez Ancak mevcut zararın telâfisi cihetine gidilir

b) Umuma ait yoldan herkes geçebilir Ama birisinin başkası*nın geçeceğine engel olacak şekilde bir yüklü arabayı getirip yolun ortasına bırakması yasaktır Bu vaziyete başkası da karşılık olsun diye onun yolunu kapamaz

19 ZARAR İZÂLE OLUNUR :


Bu kaide yukarıdaki kaidenin sonucu mahiyetindedir Çünkü zarara zarar ile mukabele edilmiyeceğine göre, mevcut zararı gider*mek gerektirir Hz Peygamber CAS) (İslâm'da, zarar ve mukabele-i bizzarar yoktur) buyurmuştur, yâni kişi kardeşine ne başlangıçta za*rar verir, ne de onun zararına karşılık bir zarar verir
Fıkhın birçok babları bu kaide üzerine kurulmuştur : Ayıplı ma*lı reddetmek, pişmanlık,şüf a, kısas, hudut, keffarat vs,

Meselâ :
Zarar mümkünse aynen, değilse karşılığı ödettirilerek giderilir