 RE: türk tasavvuf musikisi
Aleviler geleneklerini cem ve muhabbetlerde şiir-müzik eşlikli ibadet ve toplantılar ile aktarırlar. Müzikli toplantılarda varolan hikayeleri ve geçmişe yönelik bilgileri aşıklar anlatır. Aleviliğin uzun yıllar konumları gereği kamusal alanda yok sayılması nedeni ile Vahit Lütfü salcı bunların müziğini Gizli Müzik tanımlaması ile anlatır. "Halk edebiyatının açık kısmı Divan edebiyatçılarının ve Osmanlı lisancı ve terkibcilerinin gürültülerine ve tahakkümlerine boğularak iltifatsızlığa uğramış ve görünmemiş; gizli kısım ise alevi Türk kabilelerinin süregeldikleri (İslami Türk) gizli mezhepciliğinin gizli anane ve törelerine karışarak onlarla beraber meçhuliyete sürüklenmiş ve şimdi de kaybolmak üzere bulunmuştur."15 Aleviler müzikli ibadetlerinde halk müziği türünü kullanırlar.16 Bektaşilerden müzikal açıdan ayrıldıkları nokta makamsal müziktir. Aşıkların söylediği dini içerikli müzikli sözler Alevi-Bektaşi pirlerinin dedelerinin şiirlerinden alınmadır. Eşlik olarak bağlama kullanılmakta hatta bağlamaya telli kur'an denmektedir. Fundamentalistler bağlamayı ve müzik aletlerini şeytan icadı diye eleştirdikleri dönemde Aşık Dertli şu dizeleri ile yanıt vermiştir.
Telli sazdır bunun adı
Ne ayet dinler ne kadı
Bunu çalan anlar kendi
Şeytan bunun neresinde
Alevi müziğinin tüm repertuarını tasavvufi bir boyuta indirgemek yanlış olur. Aleviler de günlük yaşamlarında mistik ögeler içermeyen türküler söylerler. Alevi müziğini de sözlü ve sözsüz diye ikiye ayırabiliriz. Sözsüz müzikte tür olarak cuş havaları peşrevler ve semahlar sayılabilir. Sözlü müzikte ise: deyiş nefes duvaz-ı imam miraçlama vb. türler vardır.17 Kısa bir miraçlama örneği:
Geldi cebrail çağırdı
Hak Muhammed Mustafa
Hak seni Mirac'a okur
Davete kadir Huda
.........
Şah Hatayi'm vakıf oldu
Bu sırrın ötesine
Hakk'ı inandıramadı
Özü çürük ervaha
Geleneksel müziğimiz içinde tasavvufi yanı olan müziğimiz ibadet sırasında topluca ya da bireysel olarak varlığını sürdürmektedir. Değişen kültürel yapı müziğin melodik biçemini değiştirmekte sözler ise ağırlıklı olarak değişime direnmektedir. Dinsel-Tasavvufi müziğin en önemli unsuru olan ritm ve edebi yan müziğin efendisi olma özelliğini korumaktadır. Bu müzikleri anlamanın birincil koşulu o guruba ait olmak ya da mistik kodları çözmek için gerekli kültürel donanıma sahip olmak gerekir. Sonuçta; ibadet de bir çeşit katarsis işlevi görmekte bunun aracısı yapanlara göre değişmektedir.
alıntı
|