[KuM TaNeSi]

Adamını yere bakanından, suyun ağır (sessiz) akanından kork (sakın)
Genellikle sessiz akan sular derin ve tehlikeli olurlar Bir olay karşısında duygu ve düşüncelerini açığa vurmayan, niyetini belli etmeyen, sessiz kalan kimseler de ağır akan suya benzerler Sinsidirler, içlerinde besledikleri kötülükleri hissettirmezler, bu bakımından sakıncalıdırlar

Adam olana bir söz yeter
İyi yetişmiş, kişilikli, anlayışlı, duyarlı kişiler kendilerine söylenen sözü, ilk söylenişinde anlarlar ve sözün gereğini yerine getirirler Bir sözü defalarca söyleten, söyleyeni zorlayan, çıkmaza sokan kimselerde ise, bir kavrayış noksanlığı, bir ahlâk eksikliği var sayılabilir

Âdemoğlu (insanoğlu) çiğ süt emmiştir
Başlangıcından bu yana nankörlük insanoğlunun değişmez bir sıfatı olagelmiştir Yapılan bir iyiliğe karşı, çokluk kötülükle cevap vermek, insanın atamadığı huylarındandır Sanki bu, insanda değişmez bir hâldir Bu bakımdan insanoğlu güvensizdir, ona karşı daima dikkatli olunmalıdır

Ağaca çıkan keçinin dala bakan oğlağı olur
Büyüklerin küçükler üzerinde büyük bir etkisi vardır Çocuklar, çokluk büyüklerini örnek alırlar Onlardan ne görürlerse onu yapmaya çalışırlar Bu sebeple, anne-babanın çocuklar, büyüklerin de küçükler üzerindeki etkisi, eğitim açısından oldukça önemlidir

Ağacı kurt, insanı dert yer
Ağaç kurdu, içine yerleştiği bir ağacı veya tahtayı özünden, içten içe yiyerek çürütür ya da kurutur Dert ve üzüntü de tıpkı ağaç kurdu gibidir İnsanı içten içe yıpratır, perişan eder, dayanıksız kılar, yiyip bitirir

Ağaç kökünden yıkılır
Ağacı ayakta tutan, onu toprağa bağlayan kökleridir Onun bütün dallarını kesebilirsiniz, ancak yıkamazsınız Yıkmak için köklerini topraktan çıkarmak zorundasınız Bir aile, toplum ya da düzen de tıpkı ağaç gibidir Onu da ayakta tutan bir temel (kök) vardır Kimi ayrıntılarını (dallarını) yok edebilirsiniz, ancak yıkıp bozamazsınız; yıkmak için temelini sarsmak, ana noktalarını bozmak zorundasınız

Ağaç yaprağı ile güzeldir (gürler)
Bir ağacı güzel gösteren, verimli kılan, canlı tutan yaprakları, çiçekleri ve meyveleridir Varlığını ancak bunlarla kanıtlar İnsanlar da böyledir İnsan ailesi, çocukları, yakınları ve dostları ile bir bütün oluşturup varlık gösterebilir Eğer bunlardan mahrum olursa yapraksız, çiçeksiz ve meyvesiz bir ağaç gibi kalır ortada; cansız, kurumuş gibi, güçsüz ve verimsizdir

Ağaç yaş iken eğilir
Çocuklar mutlaka küçük yaşta eğitilmelidirler Bu yaşlarda işlenmeye, her türlü bilgiyle donatılmaya elverişlidirler Zaman geçip de büyüdükçe eğitilmeleri zorlaşır Yaşlı insan kolay kolay eğitilmez Onlar tıpkı kuru bir ağaç gibidirler Eğilmezler, buna zorlanırlarsa kırılırlar Bu sebeple onlara yeni bir davranış kazandırmak imkânsız gibidir

Ağılda oğlak doğsa ovada otu biter
Yüce Allah, her canlıyı yaratırken onunla birlikte rızkını da yaratır Ancak insanlar aç gözlülük edip kimilerinin hakkını gasbederler, rızklarına el koymaya çalışırlar Dolayısıyla kimileri aç ve yoksul kalır İnsanlar bu tavırlarından vazgeçmiş olsalar, herkesin rızkının kendisine yeter olduğu apaçık ortaya çıkacaktır

Ağır giden yol alır, hızlı giden yolda kalır
Gittiğimiz yolda, tuttuğumuz işte ilerlemek istiyorsak acele edip telâşa düşmemeliyiz Yavaş yavaş ama güvenli, gerekli bir tempoda, emin adımlarla yürümeliyiz Böyle hareket etmezsek, aceleciliğimiz yüzünden sürçebilir, yolumuzu şaşırabilir, sonuca da ulaşamayız

Ağır kazan geç kaynar
1 Herkesin anlayış yeteneği bir değildir, öğrenme kabiliyetleri de farklıdır Kimi kalın kafalı kimseler bir meseleyi oldukça geç ve zor kavrarlar 2 Bazı beceriksiz, tembel kişiler işlerini geç yaparlar ve zamanında yetiştiremezler 3 Ağırbaşlı, olgun kimseler bir olay karşısında hemen öfkelenip telâşlanmazlar

Ağır ol, batman gelesin
Temkinli, ağırbaşlı, ölçülü ol ve dengeli hareket et ki, itibar göresin; sevilip sayılasın Çünkü hafif meşrep, sulu, çabuk kızıp taşkınlık gösteren, aceleci kimseler toplumda pek sevilip yer edinemezler

Ağır taş batman döver (yerinden oynamaz)
Tutarlı, ölçülü, ağırbaşlı, temkinli kimselerin toplumda etkin bir yerleri, ayrıcalıklı bir kişilikleri vardır Bu ayrıcalıkları sebebiyle onlara kolay kolay kimse ilişmeye cesaret edemez, onları hırpalamaya öyle herkesin gücü yetmez, dolayısıyla ister istemez saygı görür ve yerlerini korurlar

Ağır yongayı yel kaldırmaz
Davranışları ölçülü, sözleri yerinde, temkinli ve ağırbaşlı olan insanlara dış etkenler, niyeti bozuk kimseler kolay kolay zarar veremezler

Ağız yer, yüz utanır
İkram kabul eden, armağan alan kişi, bunları kendisine sunan kimsenin istediğini yerine getirme zorunluluğunu duyar; bir borçluluk duygusuyla bu isteği reddetmeye utanır, istemese de işi yapar