[KARAKÖSE]

Yitik Sevda,

3 tür inanç vardır.
—Genelde tasavvuf ehli her şeyin önceden yazıldığına ve yazılanın aynen yaşandığına inanırlar. Yani insan ne yaparsa yapsın kaderinde cehenneme gitmek varsa cehennemlik olacaktır ya da kaderinde cennete gitmek varsa cennetlik olacaktır. Kader insandan çok önce belirlenmiştir ve değiştirilemez.
—Ehlisünnette baskın olan inanca göre, insan diler Allah yaratır. Yani insanın her hal ve hareketi Allah tarafından var edilir. İnsan sadece irade eder.
—Mutezili düşünceye göre insan irade eder ve istediğini eyleme ya döker ya da dökmez. Yani baştan sona insanın tüm hareketleri, insanın kendisine aittir. İnsan ister ve insan kendi eylemini var eder.

İlk düşünce insanı pasifleştiren bir düşüncedir. Madem her şey bellidir yaşamanın, imtihanın ne anlamı vardır. Allah hem zulmü, hem şefkati kendi yaratıp kendi yaşatıyordur.

İkinci düşünce Allahtan başka kimse yaratıcılık vasfına sahip olamaz görüşünden kaynağını alır. Eğer insan kendi hareketinin var edicisidir dersek, insana da yaratıcı vasfını yüklemiş oluruz korkusu ile; insan irade eder Allah yaratır demeye başlamışlardır.
Ancak eğer şer şeyi Allah var ediyorsa, o zaman yaşanan bunca zulmü de Allah var ediyordur. Tüm güzellikler gibi tüm çirkinlikleri de Allah yaratıyordur. Allah nasıl zulmü, çirkinliği yaratabilir sorusu cevapsız kalmaktadır.

Üçüncü düşünce insanın cüzi irade gibi, cüzi bir var etme gücüne de sahip olduğuna inanır. Eğer İnsan tüm hayatından sorumluysa, o zaman hayatındaki tüm güzellik ve çirkinliklerde onun eseri olmalıdır. Dolayısıyla insan kendi irade eder kendi yapar, bu durum insanın tanrı olduğu anlamına gelmez, cüzi bir kudrete sahip olduğu anlamına gelir.

Ben mutezili düşünceyi daha doğru buluyorum. İnsan kendi irade eder ve kendi yapar. Tüm dünya hayatı insanın kendi ellerinin ve iradesinin eseridir. İnsanın başına gelen her şey kendi ellerinin yaptığının sonucudur. İnsanın ellerinin yaptığı her şey kendi iradesinin sonucudur. İnsanda görülen her hal ve hareket insanın kendi sorumluluğundadır.