Kur'an'da 2 yerde tekil, 4 yerde de çoğul (ümmiyyun, ümmiyyin) olarak geçer
Ümmi Arap dilinde okuma-yazma bilmeyen değil, okuma ve yazma ile elde edilen bilgilerin özellikle Ehli kitap olanların ellerindeki bilgi ve kaynakları öğrenmeyen ve bu doğal hal üzere tertemiz bir bilgi ile kalan kişiyi ifade eder.
Kelimenin kökeni ‘’Ümmi’’ yani anne buradaki temel noktadır, anne tarafını tutan, anneye mensup vb anlamlara gelir. Yani yaradılıştaki berraklığı, saflık ve merhameti ifade etmesi ehemmiyetini arttırır.
Bu hususta son peygamberin ümmilik vasfı üzerinde ısrarla durması o asırda Peygamberin hitap ettiği neslin ümmiliği üzerinde de durulur. Bu iki önemli nokta Vahyin insan hayatına aktarılması hususunda önem taşır.
Onlar ki, ellerindeki Tevrat’ta ve (daha sonra da) İncilde tanımlanmış bulacakları Elçinin, ümmi Habercinin izinden gidecekler (ve o Elçi ki) onlara yapılması doğru olanı buyurup yapılması yanlış olanı yasaklayacak; yine onlara temiz ve hoş şeyleri helal, kötü ve çirkin şeyleri haram kılacak; onların sırtlarına vurulmuş yükü indirip boyunlarına geçirilmiş zincirleri çözecek. Ve sonuç olarak, ona inanan, onu yüce tutup destekleyen ve yücelerden bahşedilen ışığın ardına onunla birlikte düşenler; işte böyleleri, nihai kurtuluşa, esenliğe erişen kimseler olacak".
(Araf/157)
Peygamberler akılla elde edilen bilginin değil, duyular üstü olan idrak ile kazandıkları üstün bilginin temsilcisidir. Çünkü Peygamberlerin sözlü yada yazılı olan duyulara bağlı olan bilgilerden korunması gereklidir. Aksi halde Peygamberlerin farklı bir yanı olmayacağı gibi vahyinde sıradan duyulara bağlı olan bir bilgiden üstünlüğü kalmazdı. Peygamberlerin gönlü ve beyni tam bir berraklık içinde olmalı ki Vahyin tam bir berraklık içinde heva ve heveslerden arınmış bir benliğe yerleşmesi ve nakşolması için gereklidir.
Ümmiler arasından kendilerine Allah'ın ayetlerini okuyan, onları arındıran, onlara kitabı ve hikmeti öğreten bir peygamber gönderen Allah'tır. Hâlbuki onlar daha önceleri apaçık bir sapıklık içindeydiler.
(CUMA/2)
Onlar arasında ilahi kelamın gerçek bilgisine sahip olmayan, kitap ile ilgisiz insanlar var; (ki bunlar) sadece bir takım kuruntular(a tabi olurlar) ve zanna dayanırlar.
(BAKARA/78)
Peygamber efendimize atfen sözü edilen ‘’Ümmilik’’ İlahi kelam hususunda gerçek bir bilgiye sahip olmayan bir kişilikten bahseder yoksa okuma-yazma bilmeyen biri anlamında değildir. Çünkü İlk Ayet ile Oku emri üç kez tekrarlandıktan sonra ben okuma-yazma bilmem diyen Resul ilahi kelam bazında okuma-yazma bilmediğini ifade etmek için söylemiştir. Bunun sonucunda ‘’Yaradan Rabbinin Adı’’ ile oku emri ilahiyesi onun ne hakkında ümmi olduğunun delilidir.