Omu ilitam 3. ünite fıkıh usulu çalışma soruları
 

1. icma nedir?

Cevap: “azmetmek, kesin karar vermek ve ittifak etmek” manalarına gelir Usûl terimi olarak icmâ, “İslam müçtehitlerinin, Hz. Peygamber’in vefatından sonraki herhangi bir devirde, şer’î bir hüküm hakkında görüş birliğine varmalarıdır.”



2. İcmanın gerçekleşme şartları nelerdir?

Cevap: 1-Görüş birliğine varanlar müçtehit olmalıdır

2-Bir asırda yaşayan müçtehitlerin tamamının fikir birliği etmiş olması gerekir.

3-Müçtehitlerin, Müslüman olmaları gerekir.

4-İcmâ, Hz. Peygamber’den sonraki bir devirde gerçekleşmelidir.

5-İcmânın konusu vücûb, hurmet, sıhhat, fesat gibi şer’î bir hüküm olmalıdır.

6-İcmâya katılan müçtehitler, şer’î bir delile dayanmalıdırlar



3. İcmanın çeşitleri nelerdir?

Cevap: 1- Sarih icma 2- Sukuti icma



4. Herhangi bir devirde bütün müçtehitlerin, bir meselenin hükmü ile ilgili görüşlerini açık bir şekilde ortaya koymaları suretiyle oluşan fikir birliğine ne denir?

Cevap: Sarih İcma



5. Bir asırda bazı müçtehitlerin ortaya attıkları görüş karşısında diğer müçtehitlerin bu

görüşe karşı çıkmaksızın sessiz kalmaları suretiyle ortaya çıkan icmâya ne denir?

Cevap: Sukuti İcma



6. Sukuti İcmanın Şartları Nelerdir?

Cevap:1- Sükût, kabul veya redde işaret eden emareler taşımamalıdır.

2-Söz konusu görüş işitildikten sonra, bir düşünme ve değerlendirme süresi geçmiş olmalıdır.

3- Üzerinde icmâ edilen konu, içtihada açık olmalıdır.



7. İslam hukukçularının çoğu şartlarına uygun bir şekilde gerçekleşen ……….. kesin delil olarak kabul etmişlerdir. Buna göre icmâya uymak vâcip (zorunlu) ona aykırı davranmak haramdır. Boşluğa ne gelmelidir?

Cevap: Sarih İcmayı



8.İcmayı delil olarak kabul etmeyenler kimlerdir?

Cevap: Mutezile’den İbrahim en-Nazzâm ve Kâşânî ile Hâricîlerin bir kısmı ve Râfizîlerin çoğunluğu



9. “Kim, kendisine hidayet (doğru yol) besbelli olduktan sonra peygambere karşı çıkar, müminlerin yolundan başkasına uyarsa, onu yöneldiği yolda bırakırız ve cehenneme sokarız. Orası ne kötü bir varış yeridir.”

“Ümmetim hata üzerinde birleşmez/Müminlerin iyi gördükleri Allah katında da iyidir.”

Yukarıdaki ayet ve hadisler kimin, neye delilidir?

Cevap: Cumhurun İcmaya delili.



10. Sukuti İcmanın kaynak olması hususnda görüş birliği var mıdır?

Cevap: Görüş birliği Sarih icma için geçerlidir, sukiti icmada ihtilaf vardır

11. Sarih icmayı kaynak kabul edip sukiti icmayı kaynak kabul etmeyenler kimlerdir?

Cevap: Mâlikîler ve Şâfiîler sükûtî icmâyı kaynak olarak kabul etmemektedirler



12.Sukiti İcmayı kaynak kabul etmeyenlerin öne sürdükleri deliller nelerdir?

Cevap: 1-Henüz içtihadî meseleyle ilgili içtihadî bir kanaate varmadıklarından,

2-Zarar görmekten çekindiklerinden,

3-İçtihat eden müçtehide karşı saygılarından,

4-Başka bir müçtehidin ona itiraz ettiğini düşündüklerinden,

5- Görüş beyan edenin müçtehit olduğuna ek olarak, her müçtehidin de görüş açıklamada hür ve kendi görüşünde isabetli olabileceğini düşündüklerinden dolayı sessiz kalabilirler.



13. Sukuti icmayı kaynak kabul edenler kimlerdir?

Cevap: Hanefîler, Hanbelîler ve diğer usûlcülerin çoğunluğu, sükût halinde icmânın gerçekleşeceğini ve sükûtî icmânın kat’î delil olduğunu söylerler.



14. Hangi durumlar müçtehidin kendisine ulaşan görüş hakkında kendi düşüncesini beyan etmesine engel bir durum olmadığını gösterir?

Cevap:1- İçtihâdî görüşün yaygınlaşıp şöhret bulması,

2- Diğer müçtehitlere ulaşıp onun da mesele hakkında düşünme ve incelemede bulunacak kadar vaktin geçmesi,

3-Baskı sahibi bir otoritenin bulunmayışı



15. Diğer bir görüşe göre, sükûtî icmâ kat’î delil değil, zannî delildir. Bu görüşe göre Sukiti icmanın zanni delil olma sebebi nedir?

Cevap: Çünkü ileri sürülen şartlar gerçeklemiş olsa bile, sükût eden müçtehidin, diğerlerinin görüşlerini onayladığının kesin delili yoktur



16. Geçmişte bir konu hakkında ihtilaf var ise sonradan o konu üzere icma olurmu?

Cevap: Evet olur



17. Geçmişte bir konu üzere henüz yerleşmemiş bir ihtilaf varsa o konu hakkında yeni bir görüş ileri sürülebilir mi?

Cevap: Evet



18. Bir konu hakkındaki ihtilafın belli görüşler halinde yerleşmiş olmasından sonra o

görüşlerin dışında bir görüş ortaya atmak mümkün müdür?

Cevap: Tartışmalıdır 1-Usulcülerden bir kısmı, bu durumda bir başka görüş ileri sürülemez, dolaylı (zımnî) veya “mürekkep” bir icmâdır. Yeni görüş ortaya atmak tamamlanmış bir icmâyı bozmak olur; bu caiz değildir demişlerdir.

2. Bazı usulcüler buna mutlak manada cevaz vermişlerdir. Bir meselenin müçtehitler

arasında tartışmalı olması, o meselede icmâ meydana gelmediğini gösterir,

3. Bazı usulcüler ise ihtilafın yerine göre durumun değişeceğini, bazı durumlarda yeni bir görüş ileri sürmenin mümkün olduğunu, bazı durumlarda da mümkün olmadığını söylemişlerdir.



19. İcmanın senedi nedir?

Cevap: Ayet ve hadislerin icmâya senet olacağında görüş ayrılığı yoktur.

Kıyasın icmâya senet olup olamayacağı konusunda görüş ayrılığı vardır.

Kıyas gibi maslahat-ı mürselenin de icmâya senet olması tartışmalıdır.



20. Nineyle evlenmenin haram olması neye örnektir?

Cevap: Ayete dayalı icma örneği



21. Teslim alınmamış gıda maddesinin satılamayacağı neye örnektir?

Cevap: Sünnete dayalı icma



22. Namaz, Oruç…gibi ibadetler icmayla da sabittir. Bunların sabit olması ne içindir?

Cevap: Farzı güçlendirmek, farklı yorumunu ortadan kaldırmak içindir. İcmanın senedi kat’i delille sabitse icma müstakil hüccet olmaz.



23. Kıyasın icmâya senet olup olamayacağı konusunda görüş ayrılığı nerede vardır?

Cevap: Bazı âlimler, kıyasın zannî, icmânnın kat’î olması ve kat’înin zannî üzerine bina edilemeyeceği gerekçesiyle, kıyasın icmânın dayanağı olamayacağını söylemişlerdir



24. Çoğunluğu teşkil eden diğer bir grup âlim kıyasın da şer’î delillerden birisi olması sebebiyle, icmânın senedi olabileceğini savunmuşlardır. Bunların delili nedir?

Cevap: Hz. Ebû Bekir’in halife olarak seçilmesi kıyasın icmâya dayanak olduğunu göstermektedir. Çünkü Müslümanlar, Hz. Peygamber’in hastalığı ağırlaşınca yerine namaz kıldırmak üzere Hz. Ebû Bekir’i görevlendirmesini dikkate almışlar ve imâmeti hilâfete kıyaslayarak Hz. Ebû Bekir’in halifeliği üzerinde icmâ etmişlerdir.



25. Kıyasın icmâya senet olacağını savunanlar maslahat-ı mürselenin de icmâya senet olacağını söylemişlerdir. Bunlar görüşlerini hangi sahâbe uygulamalarıyla desteklemişlerdir?

Cevap:- Sahabe, Kur’an’ın bir mushafta toplanması konusundaki icmâ etmişlerdir

-Hz. Osman zamanında maslahat üzere başlatılan Cuma namazı için ikinci ezan üzerinde, Müslümanlar arasında icmâ oluşmuştur.



26. Mu’tezile’den İbrahim en-Nazzâm ile tâbiîleri ve Şia ise icmânın gerçekleşmesinin mümkün olmadığını hangi delillere dayanarak söylemişlerdir?

Cevap: 1- Meselenin ortaya çıktığı zamanda yaşayan bütün müçtehitlerin kimler olduğunun tespit edilmesi ve her müçtehidin görüşünün ne olduğunun bilinmesi gerekir. Bu ise imkânsızdır.

2- İcmânın dayanağı ya kat’îdir ya da zannî. Kat’î olduğunda, icmâya gerek yoktur Dayanağı zannî olduğunda ise icmânın gerçekleşme ihtimali yoktur. Çünkü zannî delil başlı başına ihtilaf sebebidir



27. İcmânın gerçekleşmesinin mümkün olduğunu savunan büyük çoğunluk icmânın fiilen gerçekleşmiş olmasını delil olarak ileri sürmüşlerdir. Onlara göre vakıa en güçlü delildir Bunlar nelerdir?

Cevap: - Müslüman kadının gayr-i Müslim erkekle evliliğinin haramlığı,

- Mehir belirtilmeksizin yapılan nikâhın sahih olması,

- Neneye mirastan altıda bir hisse verilmesi,

- Domuzun iç yağlarının haram olması,

- Gasp edilen malın misli veya kıymetiyle tazmininin vücûbu,

- Bir kadınla halası veya teyzesinin aynı anda aynı kişi tarafından nikâhlanmasının

haramlığı, meydana gelmiş icmâ örneklerindendir







İcma ile ilgili Arasınavda çıkan sorular

12. İcma ile ilgili olarak aşağıdakilerden hangisi yanlıştır?

A. İcmaya katılanlar müçtehit olmalıdır.

B. İcma Hz. Peygamberden sonraki bir asırda olmalıdır.

C. İcma şer’î bir delile dayandırılmalıdır.

D. İcmanın konusu şer’î bir hüküm olmalıdır.

E. Bir asırda birden fazla müçtehit bulunmazsa onun görüşü de icma sayılır.



13. “… ve yettibi’ ğayra sebili’l-müminine nüvellihi ma tevella” ayeti hangi konu için verilen en meşhur örnektir?

A. İcmaın şer’i kaynaklardan biri olduğuna

B. Sünnetin kaynak değerine

C. Sükuti icmaın delil olduğuna

D. Sarih icmaın hüccet olmadığına

E. Sükuti icmaın kaynak değerine



Cevap:12- E 13-A



İcma ile ilgili hazırlanmış diğer sorular



1. Aşağıdakilerden hangisi icmânın gerçekleşme şartlarından değildir?

A) Görüş birliğine varanlar müçtehit olmaıldır.

B) İcmanın konusu kıyamet, cennet, namaz, adalet gibi dinî konular olmalıdır.

C) İcmâ Hz. Peygamberden sonra gerçekleşmiş olmalıdır.

D) İcmâ eden alimler Müslüman olmaldır.



2. Aşağıdakilerden hangisi icmâ hakkında söylenebilir?

A) İcmâ her dönemde Müslüman alimlerin bir görüş üzerinde fikir birliğine varmalarıdır.

B) Sarih icmâyı bütün İslam alimleri ittifakla kabul etmektedirler.

C) Sukûtî icmâyı Mâlikîler ve Şâfiîler kaynak olarak kabul etmemektedirler.

D) Nasslara ve maslahata dayalı icmâlar daha sonraki devirlerde değiştirilemez.



3. İcmânın senedi aşağıdakilerden hangisi olamaz?

A) Kur’an B) Sünnet C) Kıyas D) Akıl



4. Aşağıdakilerden hangisi icmâ edilen hususlardan biri değildir?

A) Hz. Peygamberden sonra insanlar bozulduğu için fiyatlara narh koyma.

B) Domuzun iç yağının haramlığı.

C) Bir kadınla halası ve teyzesinin aynı anda nikahlanmasının haramlığı.

D) Büyük annelerle evlenmenin haram olması.



5. Sükuti icma ile ilgili olarak aşağıdakilerden hangisi söylenmemiştir?

A) Kaynak kabul edenlerin bir kısmı “zannî delil” olduğunu söyler.

B) Kat’i bir hüccettir.

C) Zannî bir hüccettir.

D) Bazen sarih icmadan daha kat’î bir hüccet olur.

CEVAPLAR

1B. 2C. 3D. 4A. 5D