Medineweb Forum/Huzur Adresi - İslam Felsefesi [Ünit 4 Ders Özeti] (Dokuz Eylül)

4. ÜNİTE / İSLAM BİLİMLERİ VE FELSEFE İLİŞKİSİ

S1) FELSEFE İLE İLİŞKİSİ OLAN İSLAM BİLİMLERİ ?
C1) Kelam ,Tasavvuf hem konuları itibari ile hemde başvurdukları yöntem ve akli kavramları itibariyle felsefe ile ilişkisi vardır.

S2) KELAM VE FELSEFE İLİŞKİSİ?
C2) İslam düşünce tarihinde üzerinde durulan konular ve kullanılan yöntem bakımından ilişkisi vardır

S3) KELAM İLMİ FELSEFE GİBİ KADİM İLİMLER ARASINDA SAYILMAYA NE ZAMAN BAŞLAMIŞTIR?
C3) Felsefe çevirileri ile birlikte çeşitli felsefi görüşleri nazari itibara alarak kelami sorunların tartışılmaya başlamasıyla

S4) FARABİ’NİN KELAM HAKKINDAKİ GÖRÜŞÜ NEDİR?
C4) “ dini ilimleri savunma sanatı” olarak görmektedir.

S5) KELAMIN FELSEFEDEN FARKI?
C5)Kelam dışarıdan gelen ilimler arasında değil, Tefsir, Hadis ve Fıkıh gibi İslami ilimlerden biri sayılmıştır. Yöntem farkı ve kavramsal farklılıkları vardır.kelamın
konusu dini akidelerdir ve bunların doğruluğunu akıl yoluyla ispat etmek kelamın hedefidir. Felsefenin amacı ise hakikate ulaşmak için külli ve evrensel
önermelere dayanan kanıtlar bulmaktır.

S6) KELAMIN GÖREVLERİ KISACA NELERDİR?
C6) İslam inançlarını başka dinlerden ilahiyat öğretilerinden etkilenen öğretilere karşı ve felsefi yada doğal metafizik iddialara karşı savunmayı gaye edinen nassa
dayalı tefekkür etmektir.

S7) MUTEZİLE İLE FELSEFE İLİŞKİSİ?
C7) Akide ile ilgili konularda Kur’an ve hadis metinleri yanında akıl ve mantık ilkelerine başvurmaları Mutezilenin dikkat çekici yönüdür. Kadim yunan
felsefesinden etkilenmiştir. Mutezile diğer dinlere mensup olanlara karşı İslam dinini savunmak amacıyla muhataplarının aşina olduğu yöntem ve kavramları
kullanmıştır.

S8) FELSEFİ DİLDEN EN FAZLA ETKİLENEN MUTEZİLE ALİMLERİ KİMLERDİR?
C8) Ebu’l Huzeyl Allaf , Nazzam , Cahız gibi mutezili alimleri Demokritos , Zenon , Aristoteles ve Epikür den etkilenmiştir. Cevher, araz , atom , boşluk , hareket,
sükun ve insan tabiatı gibi kavramları eserlerinde kullanmışlardır. “ALLAH ın birliği ve adaletini” savunduklarını iddia ederler. Bu anlayışa göre ALLAH akıl ile
kavranabilir bir varlıktır ve O nun bütün işleri akla uygundur. “herhangi bir şey tanrı istediği için iyidir denilemez ; bir şeyi iyi olduğu için Tanrı istemiştir. “ diyerek
evrenin düzeninin ilahi bilgiden ayrı bir irade ve kudret ile açıklanamayacağını kabul etmişlerdir.

S9) MUTEZİLE KELAMI İLE BAŞLAYAN FELSEFE GELENEĞİNİ KİMLER DEVAM ETTİRMİŞTİR?
C9)Eşari ve İmam Maturidi

S10) EŞ’ARİNİN FELSEFECİLERE DAİR GÖRÜŞLERİ?
C10) felsefecileri eserleri tanımakla birlikte onlar hakkında derinlemesine bilgi sahibi değildir. Felsefecileri Aristocu, Eflatuncu ve Dehriler (materyalistler) olarak
üç sınıfa ayırır.Eş’ari kelamcılarına göre Tanrının zati akıl olarak değil, irade olarak anlaşılmalıdır.

S11) BAKILLANİ YE GÖRE TABİAT FELSEFESİ NASILDIR?
C11) tabiat ALLAHın istediği anda ve istediği şekilde yeni bir biçime girebilecek esnek değişken sabit olmayan bir varlıktır. Özgün bir atomculuk kuramına dayanan
bu görüşe göre evrende var olan sadece maddi atomlar ve onların nitelikleridir. Tabiat kanunları yada nedensellik , Eşari kelamcıları tarafından ALLAHın bazı
nitelikleri her zaman diğer niteliklerin ardında yaratması olarak anlaşılır.

S12) EŞARİ VE MEŞAİ TABİAT FELSEFESİNİN FARKI?
C12) Meşai tabiat felsefesi zorunlu yasaların hakim olduğu ve akıl ile kavranabilir bir tabiat anlayışına karşı nedenselliğin ve zorunluluğun olmadığı bir alem
anlayışını savunur.

S13) CÜVEYNİ VE GAZALİ GİBİ EŞARİ ALİMLERİ FELSEFEYİ NİÇİN ELEŞTİRMİŞLERDİR?
C13) Mantıki ve akli burhana dayalı bir tabiat felsefesinin yaygınlaşmasını İslam inançları açısından tehlikeli buldukları için

S14) GAZALİ NİN KELAM İLMİNE BAKIŞI?
C14) Ona göre Kelam ilmi akli ilimlerden biridir. Kelamı dini ilimler arasında görmediği için gereğinden fazla bu ilimle meşgul olmayı tasvip etmez. Dini akideyi
savunmak için gerektiği kadar öğrenmek ise farzı kifayedir. İhya adlı eserinde kelamı “ ALLAH’ın varlığından sıfatlarından ve fiillerinden bahseden bir ilim” olarak
tanımlar. Kur’an ve sünnetin akaide dair ifadelerinin doğru anlaşılması fıkhın değil kelamın konusudur. Ayrıca gazali kelamı “genişletilmiş metafizik olarak görür” .

S15) ŞEHRİSTANİ’NİN ESERLERİ?
C15) nihayetü’l-ikdam fi ilmil kelam: felsefi yönteme sıklıkla başvurmuş ve ALLAH ın varlığını bu yolla ispat etmeye çalışmıştır.
Kitabu’l-minel ve’n-nihal : çeşitli dinler,mezhepler ve felsefi ekollerle kapsamlı bilgiler vermektedir. İslam inançları açısından değerlendirmekle bereber zaman
zaman felsefi bir bakış açısını benimsemiştir.
Kitabu’l-musara’a: ibni sinayı eleştirmek maksadıyla yazmış felsefeye duyduğu yakın alakayı göstermiştir.

S16) ŞEHRİSTANİYİ KİMLER NİÇİN ELEŞTİRMİŞTİR?
C16)Muhammed b. Abbas b. Arslan : ilim nurundan yüz çevirerek felsefi meselelerle meşgul olmasını şehristaninin ilhadına sebep olduğunun iddia eder.
Beyhaki: Kur’anı felsefeyle yorumlamaya çalıştığının söyler.

S17) İBN HALDUN ‘A GÖRE KELAM VE FELSEFE?
C17) kelamı dini ilimlerden biri olarak görür. Filozofların akli ilimlerin yöntemleriyle dini meseleleri ele almasının kelamcıların tekrarlamasıyla yanlışa düştüklerini
söylemektedir. Kelam ilminin kendi dini hürriyetinden uzaklaşarak felsefeye yaklaşmasından dolayı önemini yitirdiğine inanır. Felsefenin dini metafiziği kelama
terk etmesi gerektiğini kelamcılarında tabiat bilimlerine felsefeye bırakmaları gerektiğini söyler.

S18)FELSEFİ METAFİZİĞE AİT MESELELER ÜZERİNDE DURAN KİTAPLAR NELERDİR?
C18) platon’un timaeus dialogu , Aristoteles in metafizik kitabı, kindi nin felsefetu’l-ulası , farabi’nin medinetu’l-fazılası,ibni sina’nın şifası.

S19)ARİSTOTELES ,FARABİ ,KİNDİ,İBNİ SİNA’NIN İLİMLER TASNİFİNDE KONUSU BAKIMINDAN METAFİZİK KAÇA AYRILIR?
C19)3e ayrılır.a)ilmü’l-vücud yada ontoloji :varlık olmak bakımından varlığı inceleyen varlık bilimi. B)kevn ve fesad yada kozmoloji :oluş ve yok oluş ilmi. C)
teoloji:tanrıyla ilgili olan ilahiyat ilmi.

S20) METAFİZİK NEDİR?
C20)somut varlık olan tabiat ilimlerinden ve soyut nicelikler ilmi olan metamatikten farklı olarak bütün varlıkların ve ilimlerin ilk ilkeleri ve soyut varlıklar ilmidir.

S21) FELSEFE VE KELAM?
C21) felsefede alemin yaratılması, tanrının varlığı ve delilleri, sıfatları,ruhun ölümsüzlüğü ve ahret gibi meselelerden “kozmoloji ve ilahiyat ilmi” çevresinde
bahsedilir. Kelamda ise aynı meseleler Kur’an ve hadislere dayanılarak elde edilir.

S22) MÜESSES DİNLERE VE PEYGAMBERLERE İNANMAYAN FİLOZOFLAR?
C22) er-ravendi ve Zekeriya er-razidir. Bunlara karşı reddiyeler yazan filozoflardan biride farabidir.vahi ve peygamberliğin inkarı farabiye göre aynı zamanda
felsefi hikmetinde inkarı manasına gelir.

S23) FELASİFENIN ETKİLEDİĞİ BİLGİNLER?
C23) a) kıyas ve akıl yürütme biçimleri noktasında üsülü fıkıh bilginlerini b) evrene, insana ,doğaya ve benzeri alanlara ilişkin ayet ve hadislerin açıklanması
bağlamında müfessir ve muhaddisleri c) dilin ortaya çıkışı, dil-düşünce ve varlık arasındaki ilişkiler , anlam teorisi ve benzeri konularda dil bilginlerini etkilemiştir.

S24)TASAVVUFUN İSLAMİ DİNLER ARASINDA MEŞRUİYETİNİ KİM SAĞLAMIŞTIR?
C24)Gazali

S25)TASAVVUFUN FELSEFİ VE AKLİ İLİMLER ARASINDA MEŞRUYETİNİ KİM SAĞLAMIŞTIR?
C25) ibn Arabi

S26)TASAVVUFUN FELSEFE İLE İLİŞKİSİ?
C26)tasavvuf zaman zaman ağır felsefi eleştiri dili kullansa da epistemoloji psikoloji ve kosmoloji görüşleri bakımından felasefe ile şekil ve muhteva bakımından
ortak unsurlara sahiptir. Tasavvufun menşeinde felsefi düşünceler aramak yerine ortak sorunları ve yaklaşım yöntemleri itibariyle bu iki alan arasındaki etkilerinin
üzerinde durmak gerekir

S27) TASAVVUF VE KELAMIN BİRBİRİNDEN AYRILMASI KİM İLE BAŞLAR?
C27)haris b.muhasibi

S28) HARİS B.MUHASİBİNİN ESERLERİ?
C28)riaye ,vesaya ve adabu’n-nüfus gibi eserlerinde kendi zamanındaki kelamı ve tasavvufi istılahları ahlaki gelişimleri ve nefs muhasebesinin yollarının
açıklamaya çalışır.aklı nazari ve ameli olarak iki yönlü tasnifi daha sonraki felsefi bilgi kuramının ve ahlak felsefesinin temelini oluşturur.

S29) FELSEFE VE TASAVVUFUN KARŞILIKLI OLARAK ETKİLEŞİMİNDEN DOĞAN ESERLER?
C29) hucviri:keşfu’l-mahcub , kuşeyri :risale,kasani:istılaha hatu sufiye , şerif cürcani :tarifat

S30)ESKİ TÜRK KOZMOLOJİSİNİ TASAVVUFİ KAVRAMLARLA AÇIKLAYAN ?
C30) hakim et-tirmizi

S31)IV / X .YY İTİBAREN TASAVVUFLA FELSEFE İLİŞKİSİ?
C31)tasavvufun nazariyatı iyice gelişerek , bilgi nazariyesi , metafiziği , ahlaki görüşleri olan felsefi düşünce sistemine dönüştü. Yerli tesirlerinde yanında harici
tesirlerede açık hale geldiği söylenebilir. Psikoloji kuramı südur nazariyesi gibi kuramlar kullanılmıstır.

S32)İBN ARABİ KİMLERİN TESİRİNDE KALMIŞTIR?
C32) ibn mesene ve filozof ibn tufeyl

S33) MANEVİYAT-I RUH ANLAYIŞI KİMLERDE GÖRÜLÜR?
C33)nazzam , ferideddin attar , gazali , Ragıp el-isfehani, rahreddin razi gibi kelamcı ve mutasavvıflarda görülür.

S34)TASAVVUF VE FELSEFENİN AYRILDIĞI NOKTA?
C34) erken dönemlerde tasavvuf bir tür psikolojik hallerin ve ahlaki ve dini bir yaşantının ameli bilgisi olarak felsefeden ayrılır.

S35) İSLAM MEDENİYETİ İÇİNDE FELSEFİ DEĞERDE ESERLER VEREN KİMLERDİR?
C35) filozoflar, kelamcılar, mutasavvıflar, usul ilimleri alimleri , nahiv yada dil bilimciler, tarihçiler, müfessirler.