Tecvid Dersleri

[NUR]

Tecvid Dersleri

1)HARF-İ MEDD: Kelime olarak “uzatma harfi” demektir. Uzatma harfleri üç tanedir. Bunlar:

a) Vav b) Ya c) Elif

a) VAV HARFİ :Peki vav harfi ne zaman harfi medd (uzatma harfi ) olur?

- Vav harfi sakin olup kendinden önceki harfin harekesi de ötre olursa, o zaman vav, harf-i medd olur.

(SAKİN: Harekesi olmayan harf demektir = yani üstünü , esresi ve ötresi olmayacak.)Örnekleri görelim:

Kırmızı renkte yazılmış olan vav harflerine dikkat edelim. Göreceksiniz ki bu harflerden hiç birinin harekesi yok ve kendinden önceki harflerin hareksi de, hepsinde “ ÖTRE ” olarak gelmiştir. Peki, iyide bu ne anlama geliyor o zaman? Kardeşlerim bu şu demek; Burada ki “ vav ” harfi , kendinden önceki harfi uzatacak demektir.Öğle ise ne kadar uzatacak? Şimdi buna dikkat edelim: Ağzımızdan “elif “ kelimesi çıkana kadar geçen süre ne kadarsa , bizde o kadar, o harfi uzatacağız. Başka bir değişle, elimizi tamamen açarak bir masanın üzerine koyalım.(avuç içi masaya yapışacak şekilde) sonrada şehadet parmağımızı bir kez havaya kaldırıp – indirelim. İşte biz bu geçen kısa zamana tecvit ilminde “Bir elif miktarı uzatmak ”diyoruz.

O halde şu soruyu hiç unutmayalım: Bir elif miktarı ne demek?

(Şehadet parmağımızı bir kez kaldırıp indirecek kadar geçen zamana bir elif miktarı diyoruz.)

Şimdi yukardaki örneklere bir kez daha bakalım.( sağdan – sola doğru = Arkadaşlar burada daima sizin SAĞINIZ VE SOLUNUZ esas alınmıştır, ekranın değil.) Vav’dan önce hangi harfler gelmiş:

Biz harekesi “ötre” olan bu harfleri okurken bir elif mikdarı uzatarak okuruz.Bunları türkçe olarak gösterirsek şöyle okumalıyız: Nû , Rû ,Mû , Tû , Cû , Kû . Sanıyorum anlaşılmıştır.

[NUR]

b) YA HARFİ: “Ya” harfi ne zaman harfi medd olur? “Ya” harfi sakın olup, kendinden önceki harfin
harekesi “ESRE” Olursa o zaman “Ya “ harfi , harfi medd olur. Yani diğer bir deyişle “Ya ” harfi bir elif miktarı uzatılarak okunur. Şimdi örneklerini görelim:

Buradaki “Ya “ harfinden hiç birinin harekesi yoktur. Hepsi sakindirler. “Ya “ harfinin harfi med olması için kendi sakin, kendinden önceki harfin hareksi de “ESRE “ Olması gerekir. Zaten hepsinin harekesi de esredir. Öğle ise biz bu “Ya” harfinden önce gelen, bu harfleri, bir elif miktarı uzatır.

[NUR]

2)SEBEB-İ MEDD: Uzatma sebebi demektir. Bu da iki kısma ayrılır:

a)HEMZE : Harekesi olan “Elif ’e “ hemze denir. Örnek :


b)SÜKUN : Daha önce gördüğümüz gibi , harekesi olmayan ( yani ne esresi, ne ötresi ve nede üstünü olmayan ) harfe biz Sükun diyoruz. gibi. Bakınız bu harflerin hiç birinin harekesi yoktur.



Dolayısı ile harekesi olmayan harfe sakin harf diyoruz. Burada şunu da ekleyelim: İleride göreceğiz ama yine de belirtelim:



“CEZİMLİ “ olan harflere de “SÜKUN “ diyoruz.



Mesela:

[NUR]

3) MEDD-İ TABİÎ : Harfi medden sonra sebeb-i medden hiç bir şey bulunmazsa, o zaman “Medd-i tabii” olur.

Bir elif miktarı uzatmak Vaciptir:

( Daha önceki bilgilerimizden hatırlayalım; harfi medd yani uzatma harfleri üç tane idi. Bunlar :

sebebi meddi de hatırlayalım: hemze = harekli elif ve SÜKUN = harekesiz ve cezzimli harf idi )

Örnekler :

Arkadaşlar sanıyorum sizin de dikkatinizden kaçmamıştır. Aslında daha önce görmüş olduğumuz harfi medd ile Meddi Tabiî aynı şeylerdir. Fark sadece şuradadır. Harfi medden sonra sebebi medden bir şey gelmemiş olacak ki, o zaman meddi tabii olsun. Öyle ise gelin, karışık gibi gelse de, şu cümleyi bilelim:

Her meddi tabii harfi medd olur ama her harfi med meddi tabi olmayabilir. Zira harfi medden sonra sebebi medden bir şey gelirse, o zaman meddi tabii olmaz. Burada ki medd harflerinden sonra (Kırmızı ile işaretlenmiş elif, ya ve vav harfleri) sebeb-i Medden hiç bir şey olmadığı için meddi tabii olmuşlardır. Fakat bir de şu örneklere bakalım:

Bakın burada,kırmızı ile yazıp altını çift çizgi ile işaretlediğimiz iki tane medd harfi var. Onlardan sonra da Mavi ile yazdığımız sebeb-i medden “hemze “ gelmiş. Ama sanıyorum dikkatinizden kaçmamış olacak, bakın oradaki işaretli eliflerden sonra, sebebi medden harekeli hemze gelmiş. Öyle ise burası meddi tabii olmaz. Neden ? Çünkü Harfi Medden sonra sebebi medden hiçbir şeyin gelmemesi gerekir. Burada ise “hemze” gelmiştir.

NOT: Medd-i Tabii ne kadar uzatılacak? Bir elif miktarı uzatılacak. Yani şehâdet parmağımızı bir kez kaldırıp indirecek kadar (bir zaman) uzatacağız. Hatırlarsanız, bir de demiştik ki; ağzımızdan “Elif “ kelimesi çıkana kadar geçen bir süredir bu.

ÖRNEKLER :

[NUR]

5) MEDD-İ MUTTASIL :

Tanımı: Harfi medden sonra sebebi medden ayın ağzı şeklinde ki hemze gelir ve her ikisi de aynı kelimede bulunursa, o zaman MEDDİ MUTTASIL olur. Meddi muttasılın meddi VACİP’tir.Örneklerle görelim:

Arkadaşlar bakınız burada medd harflerininin altını işaretlemiş bulunuyorum. Dikkat edecek olursanız çift çizgi ile altlarını çizdiğim ve kırmızı ile yazdığımız medd harflerinden sonra, Mavi kalemle yazdığım, sebebi medden ayın ağzı şeklinde ki “hemze” gelmiş ve her ikiside aynı kelimede bulunmuştur. Peki bu meddi muttasılı kaç elif miktarı çekeceğiz? Dört elif miktarı çekeceğiz. Dört elif miktarı ne demek? Dört elif mikdarı demek , elimizi bir masanın üzerine koyacağız ve şehâdet parmağımızı 4 defa, arka arkaya kaldırıp indireceğiz. İşte bu geçen süreye “ Dört elif mikdarı “ uzatma diyoruz.Bir başka deyişle 4 defa elif (Elif elif elif elif) okuyacak kadar geçen süreye 4 elif miktarı denir.

ÖRNEKLER :

[NUR]

6)MEDD-İ MUNFASIL : ( Dört elif miktarı uzatmak caizdir.)

Tanımı: Harfi medden sonra sebebi medden ayın ağzı şeklinde ki hemze DEĞİLDE, DİK ELİF şeklindeki

“hemze” gelir ve harfi meddle ayri ayri kelimelerde bulunursa, o zaman MEDDİ MUNFASIL olur. Meddi munfasılın meddi CÂİZ’dir. Peki caiz ne demektir? Caiz demek, dört elif miktarı çekilse de olur çekilmese de olur. Ancak kıraat imamlarımız iki elif miktarından aşağı uzatmamıştır. Şimdi bunu örneklerle görelim:

Kırmızı ile yazarak altını çift çizgi ile çizdiğim medd harfinden sonra, mavi ile belirttiğim sebebi medden DİK ELİF gelmiş ve ikisi de ayrı ayrı kelimelerde bulunmuştur. Öyle ise burada MEDDİ MUNFASIL meydana gelmiştir ve 4 elif miktarı çekmekte caizdir. Yani isteyen 2-3-4 elif miktarı çekebilir. Fakat şunu hatırlatmak isteri ki; Bizler İmamı asım ve onun ikinci ravisi olan HAFS ‘a göre okuyoruz ve oda bu tecvidi 4 elif miktarı çekmiştir. Ama dediğim gibi kıraat imamları arasında “ittifak ” sağlanmamıştır.



ÖRNEKLER :

[NUR]

7) Medd-i Lâzım : ( Dört elif miktarı uzatmak vaciptir.)

Tanımı: Harfi medden sonra sebebi medden “SÜKUN’u lazım “ gelirse , o zaman meddi lazım olur. Peki SÜKUN’U LAZIM ne demektir? Kur’an-i Kerim’i okurken ister duralım veya isterse geçelim, her iki durumda da var olan “SÜKUN’a “ SÜKUN’u lazım denir. Bunu örnekle görelim;

[CENTER]
Arkadaşlar üç tane kelime yazdık. İçlerinde Hurufu mukattaa da olan bu harf ve kelimeleri okurken, sanki uzun yazılmış gibi okuyoruz. (Elif lam mim diye okunan ilk kelime uzun yazıldığında, nasıl yazıldığını, ok işaretlerinden sonra açıkça görüyorsunuz.

“ Yasin” örneği de bunun gibi.) Bu durumda, harfi medden sonra gelen SÜKUN’e dikkat edelim. Kırmızı ile yazdıklarımız harfi meddir. Yani uzatma harfleridir. Ondan hemen sonra gelen ve mavi renkle yazdığımız ise “ SÜKUN’u lazımdır” Kısaca harfi medden sonra sebebi medden SÜKUN’u lazım gelmiştir. Yani şunu demek istiyoruz: BAKIN HARFİ MEDDEN sonra CEZZİMLİ bir harf gelmiştir.Bu cezzimi kaldırmamız mümkün değildir. Siz Kuran okurken ister durun isterseniz durmayın, bu cezzimi okumak zorundasınız. İşte böyle SÜKUN’e “LAZIM SÜKUN ” diyoruz.



MEDDİ LAZIMI DÖRT BAŞLIK ALTINDA İNCELEYECEĞİZ

a) Meddi Lazım Kelime-i Musakkale: Arkadaşlar buradaki harfi medd ve sebebi medd (SÜKUN’u lazım) aynı kelimede meydana geldiği için ve de şeddeli olduğundan bu ismi almıştır. Zaten dört bölümde de harfi medden sonra sebebi medden cezzimli bir harf gelmekte. Kısaca harfi medd ve sebebi medd aynı kelimede meydana geldiği için bu ismi almıştır. Bunu örneklerle görelim:

[CENTER]
Arkadaşlar, bu örneklere bakalım, burada kırmızı renkte yazıp parantez içine aldığımız bölüm Kur’an-i Kerim’de ki yazılı hali. Parantez içine almadığımız bölüm ise, size “ SÜKUN’u lazımı “ açık olarak gösterelim diye yazdık( mavi renkli ve cezzimli olan LAM ve KAF harfine dikkat edin) Çift çizgi ile çizdiğimiz harfi medleri sanıyorum hemen gördünüz. Dikkat edelim şimdi; Parantez içine aldığımız kelime de harfi medden sonra ne gelmiş ? ŞEDDELİ BİR harfin geldiğini açık olarak görülüyor. Peki bu ne anlama geliyor? Söyleyelim: Harfi medden sonra ŞEDDELİ bir harf geldiği için ve bu da aynı kelimede bulunduğu için diyoruz ki burada MEDDİ LAZIM KELİMEİ MUSAKKALE VAR ve dört elif miktarı uzatmakta vaciptir. Bir kez daha belirteyim. Altlarını tek çizgi ile çizdiğim(Mavi tek çizgi) yerler ise şeddeli harfin açık yazılışını göstermek içindir. Zaten arka arkaya gelen bu iki harf görülüyor. Birincisi cezzimli ikincisi harekeli olan bu iki harf,yazı kurallarına göre birleştirilmiş ve başına da şedde konmuştur.



b) Meddi Lazım Kelime-i Muhaffefe: Bu bölümde de harfi medd ve sebebi medd yine aynı kelimede cereyan ediyor. Ne var ki burada harfi medden sonra gelen SÜKUN, a şıkkında olduğu gibi şeddeli değil de cezzimlİ gelmiştir. Bir kez daha diyelim; Harfi medden sonra sebebi medden cezzimli bir harf gelmiş ve de aynı kelimede bulunmuş oluyor.Bu durumda burada ki tecvidin adı Meddi lazım kelimei MUHAFFEFE (cezzimli) olur. Bunu örneklerle görelim:


[CENTER]

Arkadaşlar, burada ki harfi medd, baştaki elifin üstünde olan ve adına “ mukadder = takdir edilmiş ”

dediğimiz eliftir ve biz onu size, okunan elifin üstünde kırmızı ile gösterdik. Ondan sonra gelen mavi yazılı lam hafinin üstünde ki SÜKUN’da lazım SÜKUN’dur. Bu tecvidden Kurani Kerimde sadece iki yerde( Yunu suresi 59 ve 91. ayetlerinde) bulunmaktadır. Tekrar edelim: Harfi medden sonra sebebi medden lazım SÜKUN ( buradaki cezzimli) gelmiş ve ikisi de bir kelimede cereyan ettiği için Meddi lazım Kelimei Muhaffefe olmuştur.



c) Meddi Lazım Harfi Musakkele: Arkadaşlar yukarıdaki iki şıkkı aynen tekrar etmek durumundayız. Çünkü yukardaki kelimelerde geçen kural bu kez de harflerde meydana gelecek. Tanım yine aynı: Harfi Medden sonra sebebi medden SÜKUN’u lazım gelirse meddi lazım harfi musakkele olur. Yani harfi medden sonra ŞEDDELİ HARF gelir.

Arkadaşlar Kur’ani Kerimde hurufu mukatta dediğimiz bu örnekleri görmemiz mümkün. Fakat biz bunu okurken uzun yazıldığı gibi okuruz. Bakın bu iki kelimeyi hem cezzimli haliyle ve hem de şeddeli haliyle yazdım ki olayı net görelim. Ama biz bunu okurken ŞEDDELİ İMİŞ gibi okuduğumuz için bu tecvide Meddi Lazım Harfi Musakkale deriz. Musakkele demek şeddeli demektir. Mavi ile yazılmış ve arka arkaya gelmiş iki “ mim ” harfi görüyorsunuz. Tecvid kaidesi kuralınca bu iki MİM harfi tek olarak yazılır ve başına da ŞEDDE konur. Bu olay harf üzerinde olduğu içinde Meddi lazım Harfi Musakkele adını alır. Kırmızı olarak yazdığım son bölümde ise MİM HARFİ ÜZERİNDE Kİ ŞEDDEYİ açık olarak görüyorsunuz.



d) Meddi Lazım Harfi Muhaffefe: Bu son şıkta da yine harfi medden sonra sebebi medden SÜKUN gelir ve de bu olay kelimede değil harfte cereyan ettiği için harfi muhaffefe adını alır. Örneklerle görelim:

Arkadaşlar bakın tek olarak Kurani Kerimde gördüğümüz bu harfler okunurken açık bir şekilde yazdıklarımız gibi okunur. Bu olayda harfi medden sonra gelen SÜKUN ( yani cezzim )sadece harfte gerçekleştiği için bu tecvide de Meddi lazım Harfi Muhaffefe diyoruz. Arkadaşlar böylece en zor tecvidlerden birini bitirmiş oluyoruz , Elhamdulillah.





ÖRNEKLER :

[NUR]

8-) MEDD-İ ARIZ: (Meddi arızın dört elif miktarı çekilmesi caizdir.)

Tanımı:Harfi medden sonra sebebi medden SÜKUN’u arız gelirse meddi arız olur. Peki ;

SÜKUN’u Arız neye derler: Kuran-i Kerimi okurken , Durulduğu zaman olan ama geçildiği zaman olmayan SÜKUN’e SÜKUN’u arız diyoruz. Biz bunu örnekle görelim: Mesela Kur’an i Kerim okurken duraklar vardır. Biz genelde buralarda dururuz. Durduğumuz zaman kelimenin sonu cezzimli olmuş olur. Cezzimli olunca da SÜKUN meydana gelmiş olur.

Mesela;

Arkadaşlar burada birinci örneğe bakalım. Tek çizgi ile altını çizdiğimiz NUN harfine dikkat edelim.

Gördüğünüz gibi sonu “ÜSTÜN” gelmiş. Bu normalde bütün Kuran-i Kerim’de böyledir.Şayet biz ayet

bittiği zaman , ara vermeden okursak bu ayetin sonunda ki üstünü okuruz ve durmadan devam ederiz. Şayet duracak olursak , ikinci örnekte çitf çizgi ile altını çizdiğimiz gibi, ayetin veya durduğumuz kelimenin sonunu (esre – üstün ve ötre olması fark etmez) CEZZİMLİ OKURUZ.Demek ki şu bilgi unutulmamalı: Biz kelimenin sonunda durduğumuz takdirde, kelimenin sonu cezzimli olmuş olacak ancak; eğer durmaz devam edersek o zaman da CEZZİM ortadan kalkmış olacaktır. Buna göre SÜKUN’u arızın tanımına bir kez daha bakalım: Durduğumuz da var olan fakat durmadan okumaya devam edersek ortadan kalkan SÜKUN’e , ARIZ SÜKUN denir. Meddi Arızı üç başlık altında inceleyebiliriz:


a)Kelimenin SONU ÜSTÜN İle biterse, bunu üç çeşitten biri ile okuyabiliriz:



1) TUL ile okuyabiliriz: Dört elif miktarı uzatmaktır.(Yani dört elif miktarı çekerek okuyabiliriz)

2) Tevassut ile okuyabiliriz: (İki veya üç elif miktarı uzatarak okumaya denir.)

3) Kasr ile okuyabiliriz: (Buda bir elif miktarı okumaktır. )

Şimdi bir örnek yazalım. Biz bu örneği yukarda ki üç şekilden biri ile okuyabiliriz:




Bakınız bu kelimenin sonu üstün ile bitmiş. Fakat Biz Kur’an-i Kerim-i okurken burada duracak olursak, sonu CEZZİMLİ olur. Yani sonu SÜKUN olur. Bu kelimeyi ister tul, ister tevassut ve istersek kasr ile okuyabiliriz.

[NUR]

b)Kelimenin SONU ESRE İle biterse , bunu dört ayrı çeşitten biri ile okuyabiliriz:



1) Tul ile okuyabiliriz.

2) Tevassut ile okuyabiliriz.

3) Kasr ile okuyabiliriz.

4) Ravm ile okuyabiliriz. Peki RAVM ne demektir : Gizli bir ses ile harekeyi talep etmeye denir.Ravm yapılacak kelimenin sonunu okurken sesinizin üçte ikisi gidip,geri kalan üçte biri ile kelimenin sonundaki esre veya ötre olan harekeyi okumaya denir.Yalnız bu hareke tam bir hareke olmayıp, harekeye işaret eden küçük bir uygulamadır.

Şimdi bunu ( b şıkkını) örneklerle görelim :

Sonu “Esre “ ile bittiği için, yukarda ki dört ayrı şıktan birine göre okuyabiliriz.

c) Kelimenin SONU ÖTRE İle biterse , bunu da yedi çeşit okuyabiliriz: Bunları görelim:

1) Tul ile okuyabiliriz.

2) Tevassut ile okuyabiliriz.

3) Kasr ile okuyabiliriz.

4) Tul ile işmamı birlikte okuyabiliriz.

5) Tevassut ile işmam birlikte okuyabiliriz.

6) Kasr ile işmam birlikte okuyabiliriz.

7) Ravm ile okunur birlikte okuyabiliriz. Kardeşlerim şimdi de bunu örneklerle görelim:

Kardeşlerim hemen İŞMAM’ın tanımını yapalım: SÜKUN’dan sonra dudakları ( uçlarını birbirine bitiştirmeyerek) yummaya denir. İşmam sadece ötrede olur.Kelimenin sonunda bulunan ötre harekesine dudaklar ile işaret etmektir. Kısaca sükundan sonra ötreye işaret edilerek dudakların ileriye doğru toplama işlemine işmam diyoruz.

KARDEŞLERİM bir kez daha net bir şekilde belirtelim: TUL : Dört elif miktarı uzatarak okumaktır. TEVASSUT: İki veya Üç elif mikdari çekerek uzatmaktır. KASR: Bir elif miktarı çekerek okuma şekline denir. Bir elif miktarını da daha önce geniş bir şekilde anlattık.

[NUR]

9) Medd - İ Lîn : Lin harfinden sonra sebebi medden SÜKUN gelirse Meddi Lin olur. Ancak önce lin harflerini

görelim: Bunlar iki tane olup VAV ve YA Harfleridir. Peki Meddi Lin ne zaman olur? Bu iki harften biri

bir kelimede sakin ( Yani CEZZİMLİ) olarak bulunur ve kendilerinden önceki harfin harekesi de
ÜSTÜN olarak gelirse Meddi Lin olmuş olur.