Cuma Namazında sonra Zuhr-i Ahir Namazı kılınması gerekli midir?
 

Cuma namazının hikmetleriden birisi de Müslümanların birlik ve beraberliklerini temin etmek, birbirleriyle olan bağlarını daha da kuvvetlendirmektir Bu hikmetten dolayıdır ki, İslâmın ilk devirlerindeki ulemâ, Müslümanların ayrı ayrı câmilerde Cuma namazı kılmalarına razı olmamış; bulundukları yerleşim merkezinde birden fazla cami bulunsa da Cuma namazını bütün Müslümanların tek câmide kılmalarını istemişlerdir

Ancak zamanla Müslümanların sayısı arttı Yerleşim merkezlerinin nüfusu kalabalıklaştı Neticede bir köyde veya şehirde bulunan Müslümanların bir câmide Cuma namazı kılmaları imkânsız hâle geldi Müslümanlar ayrı yerleşim merkezinde de yaşasalar, farklı câmilerde kılmak zorunda kaldılar

Bu durum âlimler arasında farklı içtihadlara sebep oldu Baâzı âlimler, aynı şehirde farklı yerlerde Cuma namazının kılınamayacağını, “Bir şehirde iki veya daha fazla yerde Cuma namazı kılınmış ise, iftitah tekbirini önce getiren cemaatin Cuma’sı sahihtir” ifadeleriyle belirtmişlerdir1

Fakat, İmam Muhammed, bir rivâyete göre İmam-ı Âzam’ın görüşlerinden hareket eden daha sonraki ulemâdan İmam Serahsî başta olmak üzere birçok âlim, Cuma namazının bir şehirde bulunan her câmide kılınabileceğine dâir fetva vermişlerdir2 Meselâ İmam Serahsî şöyle der:

“Ebû Hanife’nin mezhebinden sahih rivâyete göre, bir şehrin bir veya daha fazla mescidinde Cuma namazını kılmak câizdir Biz bununla amel ederiz”

İbni Âbidin’in bu husustaki görüşü de şöyledir:

“Cuma namazının muhakkak surette, sadece bir yerde kılınması lâzımdır denilirse, bunda açık güçlük vardır Çünkü bu durumda Cuma’ya gelenlerin pek çoğunun uzun yol yürümesini gerektirir Halbuki, çeşitli yerlerde Cuma namazının kılınamayacağına dâir delil yoktur Bilâkis zaruret meselesi böyle bir şartın bulunmamasını gerektirir Hususan şehir büyük olursa böyle bir şart bahis mevzuu olamaz”3

Diğer taraftan, bu içtihadî bir mesele olduundan, İmam Şâfiî Hazretleri Bağdat’da birden fazla câmide Cuma namazının kılındığını gördüğü halde buna itiraz etmemiştir

Evet, tek bir câmide Cuma namazı kılmanın mümkün olmadığını, farklı câmilerde de Cuma namazı kılmanın câiz olduğunu söyleyen âlimlerin görüşü daha ağırlıktadır Zâten fetvâ da bu görüşe göredir Bugün bizler bu fetvhaya göre âmel etmekteyiz

Buna göre, esas itibariyle Cuma namazından ayrı olarak zuhr-i âhir adında bir namazın kılınmasına lüzum kalmamaktadır Fakat bu husustaki içtihad farklılığını da göz önüne alarak Cuma namazının dört rekât son sünnetinden sonra zuhr-i âhir adıyla dört rekât daha namaz kılınmaktadır Buna da şöyle niyet edilmektedir:

“Niyet ettim zuhr-i âhir namazını kılmaya” veya “Vaktinde yetişip henüz üzerimden düşmeyen son öğle namazını kılmaya niyet ettim”

Bu namaz öğle namazının farzı gibi kılınabileceği gibi, dört rekâtlık bir sünnet gibi de kılınabilir Böyle bir namazın kılınmasına da şu husus gerekçe olarak gösterilmektedir:

“Şayet Cuma namazı sahih olmamış ise bu dört rekât ile o günün öğle namazı kılınmış olur”

Bununla beraber, Cuma namazının farzından ayrı olarak zuhr-i âhir adında bir namazın kılınacağına dair bir rivayet ne İmam Âzam’dan, ne İmam Muhammed ve İmam Ebû Yusuf’tan rivayet edilmiş değildir

Bu namaz kılınacak olsa dahi, daha önce kazaya kalmış bir öğle namazının farzına niyet edilerek kılınır

1 Şurunbillali ve Ebu’l-Zeyd eş-Şiblî el-Miftâh Şerhu Nûru’l-İzah s 98
2 el-Feteva’l-Hindiyye, 1:145
3 İbni Âbidin, 1:541

Mehmed Paksu İbadet Hayatımız