Hanefi mezhebinde Sahur ne zaman biter? İmsak ne zaman başlar?
 

Cenâb-ı Hak imsak vaktinin girişini şu âyetle bildiriyor: “Fecirde beyaz iplik siyah iplikten sizce ayırt edilinceye kadar yiyin, için Sonra orucu geceye kadar tamamlayın”1 İki türlü fecir vardır: Fecr-i kâzib (beyaz-ı mustatil) ve Fecr-i sadık (beyaz-ı müsta’razi)

Fecr-i kâzib, yalancı fecir demektir ki, birinci fecirdir Gecenin sonuna doğru, doğu tarafta ufuk üzerinde görülen, göğe doğru dikey piramit şeklinde yükselen, etrafı karanlık bir beyazlık, yani karanlığı yırtan donuk, akçıl, ışığımsı, geçici bir beyazlıktır Bu geçici beyazlıktan sonra yine kısa bir süre karanlık basar
Bu birinci fecrin hiçbir fıkhî ve dinî hükmü yoktur Ne yatsının bitiş vaktidir, ne sabahın giriş vaktidir, ne de imsakla ilgili her hangi bir başlangıç veya bir işarettir Ancak ve ancak gecenin sona doğru yaklaştığına bir alâmet olabilir Bunda ittifak vardır
Fecr-i sadık ise, sabaha karşı doğu ufkunda tan yeri boyunca genişleyerek yayılan dağınık ve enlemesine bir aydınlıktır

İşte bu ikinci fecir aydınlığı ile beraber yatsı namazının vakti çıkmış, sabah namazının da vakti girmiş olmaktadır Aynı zamanda oruca başlama vakti, yani imsak vakti de bu vakittir Yani bu ikinci fecirle artık sahur yemeğine son verilir ve oruca başlanır Oruç yasakları bu ikinci fecrin girmesiyle başlamış olur Bunda da ittifak vardır Bu meselede ihtilâf olarak nazara verilen husus, içtihadî bir meseleden başka bir şey değildir O da şudur: Kimi âlimler doğu ufkunda dağınık beyazlığın “doğuşu” ile birlikte ikinci fecrin başladığına kanaat getirmişler; âlimlerin çoğunluğu ise bu beyazlığın biraz uzayıp, genişleyip, “dağılmaya” başladığı anda ikinci fecrin başladığına kâni olmuşlardır1 İhtilâfa konu olan, yaklaşık on dakikalık bir zaman diliminden ibarettir

Ekser âlimler, Kur’ân’ın fecri “beyaz ipliğin siyah iplikten seçildiği vakit” olarak tarif etmesi ve Peygamber Efendimizin (asm) de sahuru geciktirmenin daha faziletli olduğunu beyan buyurmasını dikkate alarak, oruç tutanlar lehine, imsakın, ikinci görüşe göre, ışığın biraz uzayıp dağıldığı zaman başladığını söylemişler, bu vakte kadar yenilip içilebileceğine hükmetmişlerdir Birinci görüşü temsil eden âlimlerse, daha ihtiyatlı olduğu gerekçesiyle ikinci fecrin ilk doğuş ânına itibar etmişlerdir

Aradaki on dakikalık vakti “temkin vakti” görerek, temkin vakti girmeden yeme içmenin kesilmesinin ihtiyata daha uygun olacağını düşünenlerle, temkin vaktine gerek duymadan, beyazlığın dağılmaya başladığı vakti tercih edenler arasında, görüldüğü gibi sadece bir içtihat farkı bulunmaktadır

Yukarıda bildirdiğimiz Kur’ân ayeti, fecrin tam ortaya çıkışına kadar yemeyi ve içmeyi mubah kılmıştır Dinde aşırılık ve zorluk yoktur Ahmed bin Hanbel’e göre, fecir vaktinin girip girmediğinden şüphede kalan kişi, fecrin doğduğundan emin olana kadar yemeye devam edebilir

Kaldı ki günümüzde fecir ve imsak vaktinin başlangıcı takvim ve saat vasıtasıyla, şüpheye ve tereddüde mahal bırakmayacak ölçüde belirlenmiştir


Dipnotlar:
1- Bakara Sûresi: 187

Süleyman KÖSMENE

Ekser âlimler, Kur’ân’ın fecri “beyaz ipliğin siyah iplikten seçildiği vakit” olarak tarif etmesi ve Peygamber Efendimizin (asm) de sahuru geciktirmenin daha faziletli olduğunu beyan buyurmasını dikkate alarak, oruç tutanlar lehine, imsakın, ikinci görüşe göre, ışığın biraz uzayıp dağıldığı zaman başladığını söylemişler, bu vakte kadar yenilip içilebileceğine hükmetmişlerdir Birinci görüşü temsil eden âlimlerse, daha ihtiyatlı olduğu gerekçesiyle ikinci fecrin ilk doğuş ânına itibar etmişlerdir.