Tasavvuf [Ünit 05 Ders Özeti] (Dokuz Eylül)

[enderhafızım]

Tasavvuf [Ünit 05 Ders Özeti] (Dokuz Eylül)

5. ÜNİTE / TASAVVUF TARİHİNİN KLASİK:TASAVVUF DÖNEMİ

SORU 1: KLASIK TASAVVUF HANGI DÖNEMI KAPSAR ?
CEVAP : H.3. asırdan 6.asrın ortalarına yani ilk tarikatın ortaya çıkışına kadar olan dönemdir.

SORU 2: KLASIK DÖNEMIN GENEL ÖZELLIKLERI NELERDIR ?
CEVAP : a) Büyük mutasavvıflar bu dönemde yetişmiştir. b) Tasavvuf vecd,keşf,zevk dönemine girmiştir. c) Tasavvuf altınçağını yaşamış ve müstakil bir ilim haline
gelmiştir. d) İlk kitaplar bu dönemde yazılmış ve tasavvufi kavramlar yaygınlık kazanmıştır e) Zühd ve ahlak boyutuna keşf ve ma’firet boyutu eklenmiştir. f)
Sufiler insanın iç dünyasını ve ruhunu tahlil etmeye,çeşitli hal,makam,kalb tasfiyesi,nefs tezkiyesi gibi hususlara değinilmeye başlanmıştır. g) Fena, beka
,müşahede, mükaşefe,cem, fark ve tevhid gibi nazariyeler çıkmıştır. h) Tasavvufi düşüncede aşk ve muhabbet hakim konuma geçmiştir. I) Yöneticiler ve toplum
tarafından fazla ilgiye mahzar olmuş ve yayılmıştır.

SORU 3: KLASIK DÖNEMDE HANGI MEKTEPLER DOĞMUŞTUR ?
CEVAP : Mısır, nişabur, şam, bağdat mektepleri eklenmiştir.

SORU 4 : BAĞDAT MEKTEBININ TEMEL GÖRÜŞÜ NEDIR ?
CEVAP : Tevhid ve aşk

SORU 5 : İLK DEFA SUFI ADIYLA ANILAN SUFI KIMDIR ?
CEVAP : Ebu Haşim

SORU 6 : İLK TASAVVUF TARIFI YAPAN KIŞI ?
CEVAP : Ma’ruf el-Kerhi

SORU 7 : BAĞDAT MEKTEBININ KURUCUSU KIMDIR ?
CEVAP : Haris el-Muhasibi

SORU 8 : SAHV VE TEMKIN ANLAYIŞININ ÖNCÜSÜ OLAN TEVHID HAKKINDA ILK KONUŞAN SUFI KIMDIR ?
CEVAP : Cüneyd-i Bağdadi

SORU 9 : MISAK NAZARIYESINI KULLANAN SUFI ?
CEVAP : Cüneyd-i Bağdadi

SORU 10 : KITABÜ’T TAVASIN ADLI ESERIN SAHIBI KIMDIR ?
CEVAP : Hallac-ı Mansur

SORU 11 : NUR-I MUHAMMEDI ANLAYIŞINDAN VE NASUT E LAHUT TABIRLERINDEN ILK BAHSEDEN SUFI KIMDIR ?
CEVAP : Hallac-ı Mansur

SORU 12 : NIŞABUR MEKTEBININ TEMEL GÖRÜŞÜ NEDIR ?
CEVAP : fütüvvet ve melamet

SORU 13 : FENADAN FANI OLMAYI IFADE EDEN “ HEME ÜST” HERŞEY O’DUR SÖZÜNÜ HANGI SUFI KULLANMIŞTIR ?
CEVAP : Beyazıt-ı Bistami kullanmıştır.

SORU 14 : FÜTÜVVETI “INSAFLI OLMAK FAKAT INSAF BEKLEMEMEKTIR” ŞEKLINDE TARIF EDEN MELAMET GÖRÜŞÜNE SAHIP VE TASAVVUFU ISE EDEPTEN
IBARET GÖREN SUFI KIMDIR?
CEVAP : Ebu Hafs

SORU 15 : MELAMIYYE ANLAYIŞI ILK KIMINLE BAŞLAR VE SUFILERIN MELAMET ANLAYIŞINDA EN ÇOK TENKID ETTIKLERI NOKTA NEDIR ?
CEVAP : Hamdun el-Kassar ile başlar, iyilikleri gizleyip kötülükleri açığa vurmak en çok tenkid edilen ilkedir.

SORU 16 : MISIR MEKTEBININ TEMEL GÖRÜŞÜ NEDIR ?
CEVAP : ma’rifet ve muhabbet

SORU 17 : FELSEFI TASAVVUFUN GERÇEK KURUCUSU OLARAK TANINAN MANTIKLI VE SISTEMETIK TARZDA MA’RIFETTEN ILK BAHSEDEN MUTASAVVIF KIMDIR
CEVAP : Zünnün el-Mısri
a) genel anlamda mü’minlerin
b)kelamcıların ve hikmet ehli kişilerin
c)ALLAH’ı kalpleriyle tanıyan evliyanın ma’rifeti

SORU 19 : BEN RABBIMI RABBIMLE TANIDIM.EĞER OLMASAYDI ,ASLA O’NU TANIYAMAZDIM. SÖZÜ KIME AITTIR?
CEVAP : Beyazıt-ı Bistami

SORU 20 : ŞAM MEKTEBININ TEMEL GÖRÜŞÜ NEDIR ?
CEVAP : Açlık ve gece ibadeti

SORU 21 : EHLÜ’L-LEYL TABIRINI ILK KULLANAN KIŞI KIMDIR ?
CEVAP : Ebu Süleyman ed-Darani

SORU 22 : DARANI EHLÜ’L-LEYLI KAÇ DERECEDE TASNIF EDER ?
CEVAP : a)düşünerek okuyan, ağlayan b) düşününce cezbelenip sayha eden ve bununla rahatlayan c) okuduğunu düşünen ve bunun sonucu şaşkınlık ve hayrete
düşerek sayha etmeye mecali kalmayanlardır.

SORU 23 : BÜNDARÜ’L-CAIIN LAKABINI TAŞIYAN VE GÖZÜNÜZÜ YAŞA GÖNLÜNÜZÜ TEFEKKÜRE ALIŞTIRINIZ DIYEN SÜFI KIMDIR ?
CEVAP : Darani

SORU 24 : RIZA MAKAM DEĞIL HALDIR SÖZÜNÜ SÖYLEYEN ER-RIAYE ADLI ESERIN YAZARI KIMDIR ?
CEVAP : Haris b.Esed el-Muhasibi

SORU 25 : MELAMETI IZHAR VE NEŞRETME ESASINA DAYANAN FIRKA HANGISIDIR ?
CEVAP :Kassariyye

SORU 26 : TAYFURIYYE FIRKASINA BAĞLI VE TASAVVUFTAKI YOLU SEKRE DAYANAN SUFI ?
CEVAP : Beyazıt-ı Bistami

SORU 27 :TAVASUL ULEMA ,SEYYIDÜL TAIFE IMAMÜL EIMME GIBI LAKAPLARLA ANILAN VE YOLU SAHV ESASINA DAYANAN SUFI KIMDIR ?
CEVAP : Cüneyd-i Bağdadi

SORU 28 : EBU’L HÜSEYIN AHMED B.MUHAMMED EN-NURI NIN RISALESININ ISMI VE ONUN YOLUNUN TEMEL VASFI NEDIR ?
CEVAP : Makamatü’l-Kulub yolunun temel vasfı isar dır.

SORU 29 : SEHLIYYE FIRKASININ KURUCUSU KIMDIR VE ESASLARI NEYE DAYANIR ?
CEVAP : Sehl b.Abdullah et-tusteri dir. Cehd harcama , nefsle mücahede, riyazet ve çile esaslarına dayanır.

SORU 30 : HAKIM TIRMIZININ YOLU HANGI ESASA DAYANIR?
CEVAP : Velayet

SORU 31 : HAKIM TIRMIZI YE GÖRE EVLIYALARIN DERECELERI NELERDIR ?
CEVAP : Mektum, ahyar, abdal , ebrar, evtad, nükaba, kutub, gavs

SORU 32 : FENA VE BEKA HALINDEN ILK BAHSEDEN KIMDIR ?
CEVAP : Ebu Said Ahmed b.İsa el-Harraz

SORU 33 : FENA VE BEKA KAVRAMLARI NASIL AÇIKLANMIŞTIR ?
CEVAP : Kötü huyların ve davranışların yok olması fena yerlerini güzel huyların ve davranışların alması bekadır.

SORU 34 : HAFIFIYYE FIRKASININ YOLUNUN ESASI NEYE DAYANIR ?
CEVAP : Gaybet ve huzur

SORU 35 : CEM VE TEFRIKA TASAVVUFTA NE ANLAMA GELIR ?
CEVAP : Cem kulun herşeyi Hak ta bilerek halkı yok Hakkı var görmesi tefrika ise kulun kulluk sıfatıyla Hakk ı ve halkı ayrı ayrı varlıklar görmesidir.

SORU 36 : TABAKATU’S-SUFIYYE ILE HAKAIKU’T-TEFSIR ADLI ESERIN YAZARI KIMDIR ?
CEVAP : Abdurrahman es-Sülemi

SORU 37 : TASAVVUF VASITASIZ OLARAK KALBIN HAK ILE KAIM OLMASIDIR. SÖZÜNÜ SÖYLEYEN VE ESARÜ’T-TEVHID ADLI ESERIN SAHIBI KIMDIR ?
CEVAP : Ebu Said-i Ebu’l –Hayr

SORU 38 : İŞARI TEFSIRIN ILK ÖRNEKLERINDEN SAYILAN LETAIFÜ’L IŞARAT ADLI ESERIN SAHIBI?
CEVAP : Kuşeyri



************************************************** ****************




S1:TASAVVUFUN EN YÜKSEK VE PARLAK DÖNEMININ YAŞANDIĞI ALTIN ÇAĞIDIR
C1:KLASIK TASV.DNMI

S2:TASAVVUF FIKIH KELAM HADIS GIBI ILIMLERDEN AYRILARAK MUSTAKIL ILIM OLMUSTUR.
C2:KLASIK T.D

S3:ILK TASAVVUF TARIFI YAPAN.
C3:MARUF EL KERHI

S4: TASAVVUFTA “SAHV VE TEMKÎN” ANLAYIŞININ ÖNCÜSÜ VE DENGELI BIR TASAVVUFÎ YAŞANTININ DA MIMARIDIR
C4:CUNEYDI BAGDADI tevhîd hakkında konuşan ilk sûfîlerden mîsâk nazariyesi

S4: “NÛR-I MUHAMMEDΔ ANLAYIŞINDAN BAHSEDEN ILK SÛFÎLERDEN BIRIDIR.
C4:HALLAC

S5: NÂSÛT VE LÂHÛT” TABIRLERINI TASAVVUF TERMINOLOJISINE ILK DEFA
C5:HALLAC

S6: MELÂMIYYE VEYA MELÂMETIYYE ADINI ALAN BU AKIMIN ILK TEMSILCISI
C6: Hamdûn

S7:ZENNUNA GORE MA'RIFET ÜÇ TÜRLÜDÜR:
C7: ikincisi kelâmcıların ve hikmet ehli kişilerin, üçüncüsü de ALLAH'ı kalbleriyle tanıyan evliyânın ma'rifetidir

S8: TASAVVUF TARIHINDE “EHLÜ'L-LEYL” TABIRINI ILK KULLANAN KIŞI OLDUĞU BILINMEKTEDIR.
C8:DARANI:ZUHD VERA RIZA

S9:HICRI 3-4 ASIRLARDAKI TASVVUF MEKTEPLERI.
C9: 1. BAĞDAT MEKTEBI: Tevhîd ve Aşk: en büyük temsilcisi, kurucusu olarak da kabul edilen Hâris Muhâsibî'dir. 2. NİŞABUR MEKTEBI: Fütüvvet ve Melâmet:
BEYAZI BESTAMI. 3. MISIR MEKTEBI: Ma'rifet ve Muhabbet: temsilcisi Zünnûn el-Mısrî: ma'rifetten ilk bahseden mutasavvıftır. 4. ŞAM MEKTEBI: Açlık ve Gece
İbâdeti: Ebu Abdullah Ahmed b. Yahya el-Cellâ

S10:TASAVVUFI FIRKALAR
1) MUHASIBIYYE: Rıza makam degıl haldır 2) KASSARIYYE: melametı ızhar etme nesretme 3) TAYFURIYYE: beyazıtı bestamı sekr kendinden gecme 4)
CUNEYDIYYE: Sahv ayıklık 5) NURIYYE: temel vasfı “îsâr”dır 6) SEHLIYYE: cıle cekme 7) HAKIMIYYE: Velayet Karizmatik HARRAZIYYE: Sûfîlerin önderi ve en fazla saygı
görenidir“fenâ ve bekâ” esasına 9) HAFÎFIYYE:gaybet. Kendinden geçmeden Hakk'ın huzûrunda olmak mümkün değildir. 10) Seyyâriyye: cem ve tefrika

S10:HIRCI 5.ASIRDAN 6.ASRIN ORTALARINA KADAR TASAVVUFUN SEYRI.
C10:1-Ebu Ali ed-Dekkâk: Kuşeyrî'nin kayınpederi ve mürşidi.2-Ebu Abdurrahman es-Sülemî: Tabakâtu's-Sûfiyye adındaki ilk sûfî tabakâtını kaleme almasının yanı
sıra Hakâiku't-Tefsîr isimli işârî bir tefsir de yazması.3-Ebu’l-Hasan Harakânî: Nûrü’l-Ulûm adlı bir eseri vardır.4-Ebu Saîd-i Ebu’l-Hayr: Esrârü’t-Tevhîd 5-Ebu’l-
Kâsım Abdülkerîm b. el-Kuşeyrî:6-Ali b. Osman b. Ebi Ali el-Cüllâbî el-Hücvîrî: “hazine bağışlayan ulu velî” anlamına gelen “Dâtâ Gencbahş” unvanıyla
tanınmıştır.7-Ebu Ali el-Fârmedî: İmam Gazzâlî’nin şeyhi olduğu da söylenir.8 Hâce Abdullah el-Ensârî el-Herevî: Ahmed b. Hanbel’in itikadî görüşlerinin ateşli bir
savunucusudur. Menâzilü’s-Sâirîn isimli Arapça eserleri çok meşhurdur.9-Ebu Hâmid Muhammed el-Gazzâlî:10-Ahmed el-Gazzâlî: Gazzâlî’nin kardeşidir.11-
Aynülkudât el-Hemedânî: Gazzâlî’nin talebelerindendir.12-Hâce Yûsuf Hemedânî: tasavvufî eğitimini tamamladıktan sonra Merv’de bir tekke kurmuştur. Bu
tekkeye “Horasan’ın Ka’besi” ismi verilmiştir.
Yûsuf Hemedânî hem Abdülhâlık Gucdevânî’nin hem de Ahmed Yesevî’nin mürşidi olduğu için Nakşibendiyye ve Yeseviyye tarîkatları açısından çok saygı duyulan
bir kişidir
Bağdat Mektebi’nde “Tevhîd ve Aşk”
Nişabur Mektebi’nde “Fütüvvet ve Melâmet”
Mısır Mektebi’nde “Ma’rifet ve Muhabbet”
Şam Mektebi’nde ise “Açlık ve Gece İbâdeti”
Muhâsibiyye, “rızânın makâm değil hâl”
Kassâriyye, “melâmet”
Tayfûriyye “sekr”
Cüneydiyye “sahv”
Nûriyye “îsâr”
Sehliyye, “nefisle mücâhede”
Hakîmiyye “velâyet”
Harrâziyye “fenâ ve bekâ”
Hafîfiyye “gaybet ve huzûr”
Seyyâriyye ise “cem’ ve tefrika”