KPSS Tarih Konu Özeti

[Medineweb]

19. YÜZYIL ISLAHATLARI

II. MAHMUT DÖNEMİ (1808- 1839)
Alemdar Mustafa Paşa'nın çalışmalarıyla padişah Rumeli ve Anadolu'daki ayanlarla Sened-i İt-tifak'ı imzaladı. Böylece Osmanlı Devleti'nde ilk kez padişah kendi dışında başka bir gücün varlığını kabul etmiştir. Ayrıca ilk kez padişahın bu ittifakla yetkileri kısıtlanmıştır.
İdarî sahada memurların kılık kıyafeti düzenlenmiş fes, ceket, pantolon resmî kıyafet olarak kabul edilmiştir (1828). Divan-ı Hümayun kaldırılarak bakanlıklar kurulmuştur. Sağlık alanında karantina uygulanmış, askeri alanda Yeniçeri Ocağı kaldırılmış (Vakai hayriye), ilköğretim zorunlu hâle getirilmiştir.
Takvim-i Vekayı adıyla ilk gazete çıkarıldı (1831). Avrupa'ya ilk kez öğrenci gönderildi.

TANZİMAT FERMANI (1839)
Müslüman ve gayri müslim halkın eşitliğine dayanarak hazırlanmıştır. Böylece her gücün üzerinde kanun gücü olduğunu kabul etmiştir. Batılılaşma hareketleri hız kazanmıştır. Osmanlı Devleti Avrupa'nın baskısı olmadan Tanzimat Fermanı'nı ilân etmiştir.

ISLAHAT FERMANI (1856)
Avrupa Devletleri tarafından hazırlanmış ve Osmanlı Devleti'de Avrupa'nın iç işlerine müdahalesini engellemek amacıyla ilân etmiştir. Fermanda Müslümanlardan çok gayri müslimlerin hakları genişletilmiştir. Böylece Müslüman halk tepki göstermiştir. (Fermanın ilânına rağmen Avrupa Devletleri iç işlerimize karışmıştır.)


I. MEŞRUTİYET (1876 - 1878)
Osmanlı Devleti'nin ilk yazılı anayasası olan Kanun-i Esasi kabul edildi. Anayasal düzene geçilirken halk ilk kez yönetime katılmıştır (Demokratik dönem). 1877 - 1878 Osmanlı - Rus Savaşı sırasında meclis kapatılmıştır.

II. MEŞRUTİYET (1908)
Padişah II. Abdülhamit'e karşı ortamda İttihat ve Terakki Cemiyeti kuruldu. Bu arada Meclis içinde meşrutiyet yanlıları ile karşıtlarının çatışmaları ve bunun halka yansıması oldu. Avusturya - Rusya elçilerinin kışkırtmaları sonucunda 31 Mart Olayı patlak verdi. II. Abdülhamit tahttan indirildi. V.
Mehmet Reşat padişah oldu. Osmanlı tarihinde ilk kez rejime karşı çıkan bu isyanı Selanik'te kurulan Hareket Ordusu bastırmıştır.
I. ve II. Meşrutiyet Osmanlı Devleti'nin önemli demokrasi denemeleridir.


alıntı

[Medineweb]

OSMANLI KÜLTÜR VE MEDENİYETİ
Osmanlı Devleti kendinden önceki Türk Devletlerinin hâkimiyet anlayışını devam ettirmiştir. Ülke hanedanın ortak malıdır anlayışı, taht kavgalarının en büyük nedeni olmuştur.
I. Ahmet veraset sisteminde değişiklik yaparak Ekber ve Erşed usulünü getirdi. Böylece Kafes usulü getirilerek şehzadelerin sancağa çıkması kaldırılarak en büyük ve en akıllı olan şehzadenin tahta geçmesi kanunlaştı.
Merkez Teşkilâtı: Hükümet, ordu ve eyalet yönetimi padişaha bağlıdır. Yönetim merkezi İstanbul, yönetim işi ise padişah tarafından saraydan yapılıyordu. Saray iki bölümden oluşurdu:
Birun; sarayın dış teşkilâtı, Enderun (saray okulu); devlet adamlarının yetiştirildiği okuldu.


İstanbul'un Yönetimi: Başkent olması sebebiyle kendine has bir yöntemi vardır. Adalet işlerine istanbul kadısı (Taht Kadısı) bakardı. Belediye işleri şehremini tarafından yürütülürdü. Güvenliği yeniçeri ağası sağlardı. Gündüz subaşı, gece asesbaşı İstanbul'un güvenliğinden sorumlu idi.
Divan-ı hümayun: Devletin siyasî, askerî, idarî, malî sorunlarının görüşülüp, askerî büyük davaların bakıldığı yerdir. Bugünkü Bakanlar Kurulu gibi olup tek farkı mahkeme gibi çalışmasıdır.
Kuruluş döneminde padişah, sadrazam, vezirler, kazasker, defterdar, nişancı katılırdı.
XVI. yy.dan itibaren müftü, yeniçeri ağası, kap-tan-ı derya, 17 yy.da Reis-ül küttap katılmıştır
Fatih'e kadar Cuma hariç hergün toplanırdı.
Fatih'ten sonra Sadrazam başkanlığında toplanırdı. Bu yüzder yavaş yavaş padişahlar yönetiminden uzaklaşmışlardır.
17. yüzyıl'dan sonra Divan önemini yitirdi.
II. Mahmut Divan'ı kaldırmıştır. Vezirlikleri kaldırıp yerine Nazırlıkları (Bakanlıkları) kurmuştur.
Padişah: Devletin idarecisi.
Sadrazam (Vezir-i azam): Seyfiye'yi temsil ediyordu. ASKERİ ve YÖNETİM'den sorumluydu. Padişahtan sonra gelen en büyük devlet memuru ve padişahın mutlak vekili idi.
Vezirler: Askerî ve siyasî işlerden sorumlu idiler.
Kazasker: Divan üyelerinden Kazaskerler: II-miye'yi temsil ediyordu ve ADALET ve EĞİTİM'den sorumluydu.
Defterdar: Maliye işlerine bakardı. Kalemiye'yi temsil ediyordu.
Nişancı: Evraklara padişahın tuğrasını çekerdi. Dış yazışmaları düzenler, fethedilen araziyi tapu defterine kaydedip, dirlik dağıtırdı. Kalemiye'yi temsil ediyordu.
Reis-ül Küttap: Divan kâtiplerinin şefi idi. Nişancıya bağlıydı.
Kaptan-ı Derya: Donanmanın başkomutanı ve denizlerden sorumluydu.
Yeniçeri Ağası: Yeniçerilerden sorumluydu, ihtiyaç olduğunda görüşmelere katılırdı.
Müftü (Şeyhülislâm): Divanda alınan kararların İslâm dinine uygun olup olmadığı konusunda fetva verirdi.
17. yüzyıl'dan sonra Divan önemini yitirdi.
II. Mahmut Divan'ı kaldırmıştır. Vezirlikleri kaldırıp yerine Nazırlıkları (Bakanlıkları) kurmuştur.
Padişah: Devletin idarecisi.
Sancaklar: Sancak beyi tarafından idare edilir (Bugünkü il). Güvenliği subaşı, Adaleti şehir kadısı sağlardı.
Kazalar: Sancaktan küçüktür. Kadı tarafından idare edilir.
Köyler: En küçük idarî birimdir. Köy kethüdası tarafından idare edilir. II. Mahmut muhtarlıkları oluşturdu.
Mülk Arazi: Tamamen halka ait olan toprakla olup ikiye ayrılır.
a. Öşriyye: Osmanlı Devleti'nin bu toprakla
fethetmeden evvel Müslümanların elinde buluna arazilerdir. Ürünlerinin bir kısmını vergi olarak ve rirlerdi. 1/10'unu
b. Haraciyye: Gayri müslimlerden alınan tojrakların fetihden sonra eski sahiplerine bırakılınsıyla bu tür topraklarda yaşayan gayri müslim hakın ürünlerinin bir kısmının haraç alınmasıdır.


Vakıf Arazi: Alınıp satılması kesinlikle yas; olup vergiden muaftır. Gelirleri ile eğitim, bayınd lık, sağlık alanındaki, kimsesizlere yardım, ha) kurumlarının masrafları için ayrılmış arazilerdir.
Miri Arazi: Mülkiyeti devlete ait olan bu topra lar, işlenmesi amacıyla kişilere ve devlet memurl rı ile askerlere bırakılan topraklardır.
1. Dirlik gelirine göre topraklar (3'e aynin Dirlik arazi, Mülkiyeti devlete ait topraktır. D lete hizmeti olan kişiler maaş karşılığı verili Köylü vergiyi dirlik sahibine öderdi. O da "CEI LÜ" denen altı asker yetiştirirdi.
Böylece;
Özel mülkiyete son verilmiş «* Derebeylik rejimi engellenmiş »*• Üretimde süreklilik sağlanmış
Masrafsız olarak eyalet ordusuna sahip olmuş
Memur maaşlarını hazineye dokunmadan aşılamış
a. Has topraklar: Yıllık geliri 100.000 akçe üzeri olan topraklar (Padişah, şehzade, divan üyeleri)
b. Zeamet topraklar: Yıllık geliri 20.000 -100.000 akçe arası olan topraklarsında geliri arasında olan topraklardır. Gelirin 3.000 akçesini tımar sahibi kendi geçimine ayırır (kılıç tımarı), geri kalan 3.000 akçe için asker yetiştirirdi. Ayrıca; savaşta yararlılık gösteren askerlere Eşkinci Tımarı, saray görevlilerine Hizmet
Tımarı, cami imam ve hatiplerine Mustahfaz Tımarı verilirdi.
Tımar Sisteminin Uygulanması
Devlet vergilerini düzenli toplamıştır Devlet köylerde bile güvenliği sağlamıştır Devamlı savaşa hazır ordusu olmuştur
• Üretimin devamı ve sürekliliği sağlanmıştır
2. Mukataa Arazi: Geliri doğrudan hazineye kalıyor.
3. Yurtluk Arazi: Geliri sınırlardaki Akıncılara verilir.
4. Ocaklık Arazi: Geliri kale muhafızlarına ve tersane giderlerine verilir.
5. Paşmaklık Arazi: Geliri hanedan üyelerine ayrılır.


alıntı

[Medineweb]

XX. YÜZYIL BAŞLARINDA OSMANLI DEVLETİ

Osmanlı Devleti'ni Kurtarmak İçin Ortaya Atılan Fikir Akımları

Osmancılık: Osmanlı Devleti'nde yaşayan tüm halkı ırk, din, dil gözetmeksizin eşit görmeye denir. Milliyetçilik düşüncesiyle isyan eden azınlıklar bu akımı etkisiz kılmıştır.
Balkan Savaşları'nın ardından tamamen geçerliliğini yitirdiği anlaşılmıştır.
İslamcılık: Bütün müslümanları halifenin etrafında birleştirmeyi savunur. Ancak milliyetçilik akımı nedeniyle başarısız oldu. Örneğin I. Dünya Sa-vaşı'nda cihad ilanına karşılık isyan eden Araplar gibi.
Türkçülük: Bu akımda amaç Türk birliğidir.
Batıcılık: Osmanlı Devleti ilerleyebilecekse bu ancak Avrupa tarzı kurumlar örnek alınarak olabilir düşüncesidir.
Adem-İ Merkeziyetçilik: Merkez hükümetin yetkilerinin azaltılması ve imparatorluk içinde farklı unsurların yönetime katılmasının düşünülmesi.

TRABLUSGARP SAVAŞI (1911 -1912)
Siyasî birliğini geç kuran italya'nın ham madde ve pazar ihtiyacını karşılamak amacıyla kendisine yakın olan Trablusgarp'ı istemesi sonucu İtalya savaş açtı. Osmanlı Devleti, Mısır'ın İngilizler'in işgalinde olmasından dolayı karadan savunma yapamıyordu. Denizden de İtalya'ya savunma yapmak çok zordu. Bir avuç gönüllü subayın savunduğu Trablusgarp Savaşı sonunda Uşi Antlaşması imzalandı.
* Trablusgarp ve Bingazi İtalyanlara bırakılacaktı.
Oniki Ada geçici olarak italyanlara bırakılacak (7/. Dünya Savaşı'nda İtalya Yunanistan'a bırakacaktı). Böylece Osmanlı Devleti Kuzey Afri-ka'daki son toprak parçasını kaybetti.


alıntı

[Medineweb]

Balkan Savaşları (1912 -1913)
I. BALKAN SAVAŞI
Balkan ülkelerinin Osmanlı Devleti'ni Balkanlardan çıkarmak istemesi, Rusya'nın Balkan milletlerini kışkırtması, Trablusgarp Savaşı'nda Osmanlı Devleti'nin güçsüzlüğünün anlaşılması, nedenleridir. Bulgaristan, Yunanistan, Karadağ ve Sırbistan Osmanlılara karşı savaştı. Ordunun savaşa hazırlıksız olması, ordu içinde particilik olması yenilgiyi getirdi. Arnavutluk savaşa girmediği halde bağımsızlığını ilân ederek Osmanlı'dan ayrılan son Balkan devleti oldu. Midye - Enez çizgisinin batısındaki topraklarını kaybettik.

II. BALKAN SAVAŞI
Bulgaristan'ın fazla toprak alması üzerine Romanya, Sırbistan, Karadağ ve Yunanistan'ın, Bulgaristan'a karşı savaşında Osmanlı Devleti de katıldı. Edirne ve Kırklareli'yi Osmanlı Devleti geri aldı ama geri kalan toprakları Balkanlar'da kaybetti. Osmanlı Devleti Bulgaristan'la istanbul Antlaşması (1913), Yunanistan'la Atina Antlaşmasını (1913) imzaladı. Balkan devletleri kendi aralarında Bükreş Anlaşmasını imzaladılar. Osmanlı ayrıca 1924'te Sırbistan'la istanbul Antlaşması'nı imzaladı.



alıntı

[Medineweb]

I. DÜNYA SAVAŞI (1914 - 1918)
Milletler arası rekabet, ham madde, pazar arayışı ve milliyetçilik hareketleri nedenleridir. Savaşı başlatan neden ise Avusturya - Macaristan veliah-tının bir Sırplı tarafından öldürülmesidir. Devletler, Üçlü İtilâf İngiltere, Fransa, Rusya, İtalya, Sırp, Belçika, Japonya, Romanya, A.B.D, Yunanistan; Üçlü ittifak ise, Almanya, Avusturya - Macaristan, italya, Osmanlı Devleti ve Bulgaristan'dır (İtalya önce ittifak Devletleri, sonra İtilâf Devletleri tarafın-dadır).
Osmanlı Devleti savaş başladığında tarafsızlığını ilan etti ve boğazları kapattı. Ancak Almanya yanında yer alırsa kaybedilen toprakların geri alınacağı düşüncesiyle savaşa girdi. Almanya ise, Osmanlı Devleti'nin stratejik konumundan yararlanıp yükünü hafifletmek ve Osmanlı Devleti'nin halifelik gücünden yararlanmak istiyordu.
Osmanlı'nın Savaşa Katılmasındaki Görünür Sebep:
Osmanlı Devleti ingiliz donanmasından kaçan iki Alman gemisini satın aldığını açıkladı. Yavuz (Goben) ve Midilli (Bereslaw) adı verilen bu gemiler, Rus limanlarını bombalayınca savaşa girdi. Osmanlı Devleti müttefiklerine yardım için Galiç-ya, Romanya ve Makedonya, savunma için Çanakkale, Irak, Suriye, Filistin, Hicaz, Yemen ve taarruz için Kafkasya ve Kanal cephelerinde savaştı.
Kafkasya Cephesi (1914): Enver Paşanın Kafkasya'dan Orta Asya Türkleri'ne ulaşarak Rus-lar'ı durdurmak istemesi yani Turan ideali sonucunda; soğuk, açlık ve hastalıktan binlerce askerimiz ölmüştür. Rusya'da ihtilal çıkmasıyla bu cephe kapandı (Brest - Litovvsk Antlaşması 1918).
En Önemli Özellikleri:
İlk savaşılan cephe Mustafa Kemal'in savaştığı cephedir.

Çanakkale Cephesi (1915): itilâf Devletleri boğazlardan geçerek (Osmanlı'ya son verip) Rusya'ya gerekli yardımı göndermek istediler. Mustafa Kemal'in "Size ben taarruz emretmiyorum, ölmeyi emrediyorum." emri verdiği savaştır. Sonucunda; savaş uzadı, Rusya'da ihtilâl oldu ve savaştan çekildi. Mustafa Kemal'in Milli Mücadele lideri olmasına zemin hazırladı. Bulgaristan İttifak devletleri tarafına katıldı.
Irak Cephesi: İngilizler bölge petrollerini ele geçirmek ve müttefikleri Rusya'ya yardım etkmek amacıyla açmışlardır. İngilizlerle birleşen Araplar yüzünden yenildik. Mondros Ateşkes Antlaşması ile cephe kapandı.
Suriye - Filistin Cephesi: Alman Generali Von Sanders'in yerine Mustafa Kemal, Yıldırım Orduları komutanlığına atandı ve orduyu imha edilmeden Halep'in kuzeyine çekti. En son kapanan cephedir.
Hicaz-Yemen Cephesi: İngilizler, Araplar'ı kışkırtarak toprakların büyük bir kısmını ele geçirdi.
Kanal Cephesi: Almanlar, İngilizlerin sömürgelerine giden yolları engellemeleri için, Osmanlılarla açtırmışlardır. Bugün kü Mısır topraklarında savaşılmıştır.
Galiaya-Makedonya Cephesi:
Osmanlı'nın kendi sınırları olmadığı halde Alman müttefikine yardım amacıyla savaştığı cephedir.
Savaşın sona ermesi; ABD'nin İtilâf Devletlerine silâh satması ve Almanya'nın ABD'nin savaş ve ticaret gemilerini batırması üzerine savaşa girince dengeler altüst oldu ve müttefikler yenildi.
Önce Bulgaristan, sonra Mondros Ateşkes Antlaşmasıyla Osmanlı, sonra Avusturya- Macaristan, son olarak Almanya savaştan çekildi.
Bolşevik İhtilali- Ekim 1917: İtilaf Devletleri, müttefikleri Çarlık Rusya'ya yardım götüremeyince Bolşevikler (Komünistler) Rusya'da devrim yapmıştır. Yeni gelen rejim kapitalizme karşı olduğundan savaştın çekilmiştir. I. Dünya Savaşı sırasında imzalanan gizli antlaşmaları dünya'ya duyurmuştur.

Brest- Litovsk Antlaşması - Mart 1918:

Rusya Osmanlı ile yaptığı bu antlaşma ile Savaş sırasında Osmanlı'dan aldığı tüm toprakları geri WİLSON İLKELERİ
ABD Başkanı Wilson barışın kalıcı olmasını sağlamak amacıyla yayınladı, itilâf Devletleri ilkelere uymayacaklarını bile bile ABD gibi bir dostu kaybetmemek için imzaladılar. Maddeleri; Devletler arası gizli antlaşma yapılmayacaktır
• Galip gelen devletler yenilen devletlerden savaş tazminatı ve toprak almayacak, Osmanlı Devleti'nin Türk olan bölgesine kesin egemenlik tanınacaktı. Daha sonra yayınlanan Misak-ı Millî kararları VVilson ilkelerine dayanır. Barışın devamlılığı için Cemiyet-i Akvam kurulacak.
Yorum: Wilson ilkeleri I. Dünya Savaşı'nın bitimini hızlandırmıştır.

PARİS BARIŞ KONFERANSI
Toplanmasının amacı yapılacak barışın sınırlarının belirlenmek istenmesi olarak görülse de asıl amaç Osmanlı Devleti'ni parçalamaktı. Sonucunda, Batı Anadolu güçlü İtalya yerine güçsüz Yunanistan'a verildi. İtalya konferansı terk etti ama Akdeniz bölgesinden bazı yerler verilince geri döndü. Sömürgeciliğin yerini ilk kez "manda" fikri aldı.
Almanya ile Versailles Antlaşması (Versay Antlaşması II. Dünya Savaşının çıkmasına zemin oldu) Avusturya ile St. Germain, Bulgaristan'la Nöyyi, Macaristan'la Trianon, Osmanlı Devleti ile Sevr Barış Antlaşmaları imzaladı (İtilâf Devletleri, Osmanlı Devleti'ni nasıl paylaşacaklarına karar veremediklerinden en geç Sevr imzalandı).

I. DÜNYA SAVAŞI SIRASINDA OSMANLI'YI PAYLAŞMAK İÇİN YAPILAN GİZLİ ANTLAŞMALAR

1- Boğazlar Antlaşması: ingiltere, Fransa, Rusya arasında olmuştur. Boğazlar ve çevresi Rusya'ya bırakıldı.
2- Londra Antlaşması: ingiltere, Fransa, Rusya ve italya arasında olmuştur. İtalya itilaf Devletleri tarafında olursa, kendisine Ege kıyıları ve 12 ada vaad edilmiştir.
3- Sykes Picot Antlaşması: ingiltere ve Fransa arasında olmuştur. Omanlı'dan koparılacak Arap topraklarını kendi aralarında pay etmişlerdir.
4- Petrograd Protokolü: Rusya'nın Sykes-Pi-cot Antlaşmasını kabul etmesine karşılık kendisine boğazlara ek olarak doğudan Trabzon'a kadarki Karadeniz kıyılarıyla Erzurum, Muş, Van, Bitlis verildi.
5- Mc. Mohan Antlaşması: İngilizler ve Araplar arasında olmuştur. Araplar'ın Osmanlı'ya ihaneti karşılığında para ve bağımsızlık vaad ettiler.
6- St Jean de Mourienne Antlaşması: İngiltere, Fransa, İtalya arasında oldu. italya'nın Sykes Picot ve Petrograd Protokolünü öğrenmesi üzerine İtalya'ya verilecek topraklar genişletildi.
7- Balfour Deklerasyonu: İngilizler ve ABD'nin desteğiyle Yahudiler'e bugünkü Filistin topraklarında yurt kazardırılmaya çalışıldı.

I. Dünya Savaşının Sonuçları
Polonya, Yugoslavya, Çekoslavakya, Litvanya, Letonya, Estonya gibi yeni devletler kuruldu. Osmanlı, Rusya Çarlık ve Avusturya - Macaristan İmparatorlukları yıkıldı. Milli devletler kuruldu. Milletler Cemiyeti kuruldu. Sömürgecilik yerini manda ve himayeye bıraktı. Yeni rejimler ortaya çıktı (nazizm, faşizm, komünizm). Sivil savunma teşkilâtı kuruldu ve II. Dünya Savaşı'na ortam hazırladı.


alıntı

[Medineweb]

MONDROS ATEŞKES ANTLAŞMASI (30 Ekim 1918)
Osmanlı'nın I. Dünya Savaşından çekildiği ilan ettiği antlaşmadır.
En önemli maddelerinden biri İtilâf Devletlerin güvenliklerini tehdit edecek bir durum karşısında bölgeyi işgal edebileceklerdi. İşgallere zemin h; zırladı. Başka bir madde ise altı doğu ilinde karışıklık çıkarsa işgal edebileceklerdi. Bu da ilerici Ermeni devletinin kurulmasına zemin hazırlıyordu Böylece Osmanlı Devleti fiilen sona erdi.
Osmanlı'nın Mondros'u İmzalamasının Sebepleri:
Bulgaristan'ın savaştan çekilmesi ile Almanya ve Avusturya ile irtibatının oradan gelen yardımların kesilmesi.
Wilson Prensipleri'nin uygulanacağı düşünülmesi

Mondros Ateşkes Antlaşmasının Diğer Önemli Maddeleri:
• Boğazların yönetimi itilaf Devletlerine bırakılacak, tüm gemilere açık olacak.
* Osmanlı, kendi iç asayişi sağlayabilecek kadar asker bulundurup gerisini terhis edecek.Osmanlı tüm silahlarını itilaf Devletler bırakacak.
* Osmanlı tüm haberleşme araçlarını it Devletleri'nin kontrolünde bırakacak.Osmanlı donanması ve önemli ulaşımlarının kilit noktaları itilaf Devletleri'nin kontrolü bırakılacak.Osmanlı tüm esirleri serbest birakaç Osmanlılar'dan esir olanları itilaf Devletleri sert bırakmayacaktır.

CEMİYETLER
İtilaf Devletleri'nin bu işgalleri üzerine halkın ilk tepkileri direniş cemiyetleri kurmak olmuştur
MİLLİ CEMİYETLER ZARARLI
(Yararlı Cemiyetler) CEMİYETLER
Milli Varlığa Düşman Cemiyetler
1- Sulh ve Selamet-i Osmaniye Fırkası
2- Teali İslam Cemiyeti
3- Kürt Teali Cemiyeti
4- VVİlson Prensipleri Muhipleri Cemiyeti
5- ingiliz Muhipleri Cemiyeti
6- Hürriyet ve İtilaf Cemiyeti

1- izmir Müdafaa- i Hukuk Cemiyeti/ Redd- i ilhak Cemiyeti
2- Trakya Paşaeli Cemiyeti
3- Trabzon Muhafaza-ı Hukuk-u Milliye Cemiyeti
4- Kilikyalılar Cemiyeti
5- Doğu Anadolu Müdafaa-ı Hukuk Cemiyeti
6- Milli Kongre Cemiyeti

Azınlıkların Kurduğu Cemiyetler
1- Rumların Kurduğu
a. Mavri Mira Cemiyeti
b. Etnik-i Eterya Cemiyeti
c. Pontus Rum Cemiyeti
2- Ermenilerin Kurduğu
a. Hınçak
b. Taşnak Cemiyetleri
3- Yahudilerin Kurduğu
a. Alyans İsrailit Cemiyeti
a. Mavri Mira Cemiyeti
b. Makkabi Cemiyeti

Milli Varlığa Düşman Cemiyetler
Sulh ve Selamet-i Osmaniye Cemiyeti: Kurtuluşun Padişaha bağlılıkla olacağını savundular.
Teali İslâm Cemiyeti: Kurtuluşun İslama ve Halifeye bağlı kalarak olacağını savundular.
Kürt Teali Cemiyeti: Wİlson Prensiplerine dayanarak doğuda Kürt Devleti kurmak istiyorlardı.
İngiliz Muhipleri Cemiyeti: İngilizlerle dost olup işgallere karşı çıkmamayı ve İngiliz mandasını savunuyorlardı. Dönemin sadrazamı Damat Ferit'in de bu cemiyetle ilgisi vardır.
Wİlson prensipleri: Amerikan mandası istiyordu.
Hürriyet ve İtilaf Fırkası: İttihat ve Terakki'ye karşıdır.

Azınlıkların Kurduğu Cemiyetler

Mavri Mira Cemiyeti: Megalo İdea düşüncesiyle Batı Anadolu, istanbul ve Trakya'yı Yunanistan'a bağlamak istiyordu.
Etniki Eterya Cemiyeti: Mavi Mira Cemiyetiy-le ortak idealleri paylaşıyordu.
Rum Pontus Cemiyeti: Karadeniz'de Rum Devleti kurmak istiyordu. Bu cemiyetleri Fener Rum Patrikhanesi yönlendirdi.
Taşnak ve Hınçak Cemiyeti: Ermeniler Doğu Anadolu'da devlet kurmak istiyorlardı. İstanbul Ermeni Patrikhanesi tarafından yönlendirilmiştir.
Alyans - Makabi Cemiyeti: Filistin'de bağımsız bir Yahudi devleti kurmak istiyorlardı. Anadolu'da bulunan diğer azınlıkların kurduğu cemiyetlere maddi yardımda bulunuyordu.
Milli Cemiyetler

Trakya Paşaeli Cemiyeti: Edirne'de Mondoros Ateşkes Antlaşması'ndan sonra kuruldu. Trakya'nın, Yunanistan'a katılmasını önlemeye çalışmıştır.
İzmir Müdafaa-i Hukuk-u Osmaniye Cemiyeti: izmir'in işgalinden önce kurulmuştu. Ege'nin Türk olduğunu ve burada yaşayan Türklerin haklarının savunulması gerektiğini öne sürdüler.
Kilikyalılar Cemiyeti: Adana ve dolaylarındaki direniş hareketini teşkilâtlandırmak için kuruldu.
Trabzon Müdafaa-ı Hukuk-u Milliye Cemiyeti: Bu cemiyet Karadeniz'de Pontus iddiasındaki Rumlara karşı kuruldu.
Şark Vilayetleri Müdafaa-i Hukuk-u Milliye Cemiyeti: İstanbul merkez olmak üzere Erzurum ve Elazığ'da şubeleri açılmıştır. Doğu illerinin Ermenilere verilmesini önlemek amacıyla kurulmuştur. Mustafa Kemal'in katkıları vardır.

Milli Cemiyetlerin Ortak Özellikleri
İşgaller karşısında bölgesel olarak kurulmuşlar, ülkenin tamamını kurtarmayı düşünmüşlerdir. Türklük duygusuyla kurulmuşlardır.

İzmir'in İşgali (15 Mayıs 1919): Yunanlılar Paris Barış Konferansı'nda belirlendiği üzere izmir'i işgal ettiler. Böylece asıl cephe ve asıl düşman belirlenmiş, Anadolu'da Kuvay-ı Milliye bilincinin artmasına neden olmuştur.

Amiral Bristol Raporul (Ekim 1919)
Yunanlılar'ın Batı Anadolu'daki işgalleri sırasında katliamları üzerine Osmanlı Devleti'nin isteği ile ABD heyeti İzmir civarına (Ege'ye) geldi.
Rapora Göre:
Batı Anadolu'da Rumlar çoğunlukta değildir.
Katliamlardan Yunanlılar sorumludur.
Yunan birlikleri buradan çekilmeli yerine itilaf kuvvetleri gelmelidir.
Önemi: Milli mücadelemizin haklılığını gösteren ilk uluslararası belgedir.
Kuvay-ı Milliye: İşgallere karşı bölgesel olarakl halkın desteğiyle kurulan direniş birlikleridir. Öne mi, bölgeseldir, ihtiyaçlarını halktan karşılardı. Düzenli orduya temel oluşturdu. Düzenli ordu kurulana kadar düşmanı oyalayıp TBMM'ye zaman kazandırdı.


alıntı

[Medineweb]

KURTULUŞ SAVAŞINA HAZIRLIK DÖNEMİ
Mondros Ateşkes Antlaşması imzaladığı sırad Suriye cephesinde olan Mustafa Kemal, İstanbul' geldi, bir süre sonra Samsun ve Doğu Karade niz'de Rum - Türk çatışmalarını önlemek amacıyl 9. Ordu Müfettişi olarak gönderildi. Samsun'a ç kınca halkı işgallere karşı milli bilinci uyandırma için Havza'ya geçti.

HAVZA GENELGESİ (28 MAYIS 1919)
Mustafa Kemal tüm idarecilere (askeri ve sivi gönderdiği telgrafta yurdumuzun işgal altında o duğu ve halkın işgallere karşı protesto ve mitine lerle organize edilmeleri istenmiştir.

AMASYA GENELGESİ (22 Haziran 1919)
Maddeleri
Vatanın bütünlüğü ve milletin bağımsızlığı tel likededir.
*İstanbul Hükümeti galip devletlerin etkisi altıı da bulunduğundan yüklendiği sorumluluklar gereğini yerine getirememektedir. Bu duru milletimizi yok olmuş tanıtıyor.
Milletin bağımsızlığını yine milletin azim ve k rarlılığı kurtaracaktır.
* Milletin kararını verebilmesi için her türlü e ve denetimden uzak kendi kendine rahat davranabilen bir kurul oluşturulacaktır.
* Bunun için herkesin güvenini kazanmış üç k seçilecektir.
Bu temsilciler Anadolu'nun en güvenli yeri ! vas'a gizlice geleceklerdir.
Amasya Genelgesi ile, Kurtuluş Savaşı'nın amacı, gerekçesi ve yöntemi belirlenmiştir. İlk defa milli egemenlikten söz edilmiş ve İstanbul Hükümetine ve işgallere karşı çıkılması istenmiştir. Bu belge yayınlandıktan sonra Mustafa Kemal geri çağrılmış, gitmemiş ve askerlikten istifa etmiştir.
YORUM: Mustafa Kemal gelecekte yapacağı devrimin ilk sinyallerini vermiştir

ERZURUM KONGRESİ(23 Temmuz - 7 Ağustos 1919)
Doğu Anadolu'da Ermeni devletinin kurulmasına engel olmak isteyen Doğu Anadolu Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti tarafından düzenlendi. Bu yüzden toplanış şekli bölgeseldir. Ancak; aldığı kararlar bütün yurdu ilgilendirdiğinden millidir.

Kararları: Millî sınırlar içinde vatan bir bütündür, parçalanamaz. (Misak-ı Millî'nin Temeli atıldı.) Manda ve himaye kabul edilemez.Azınlıklara toplumsal dengemizi bozucu ayrıcalıklar verilemez. Kuva-i Millîye'yi amil, millî iradeyi hâkim kılmak esastır.Doğu illerinin ve bütün vatanın bağımsızlığını Osmanlı Hükümeti sağlayamazsa bunun gerçekleşmesi için geçici bir hükümet kurulacaktır.Bu kongrede ilk kez bir hükümetin kurulması gerekliliğinden söz edilmiştir. Doğu illerinin birliği de sağlanmıştır. Millî bir kongre hazırlıklarını yapmak üzere Temsil Kurulu seçildi. Başkanı da Mustafa Kemal oldu. İlk defa manda ve himaye reddedilerek azınlıklara haklar verilemiyeceği belirtildi.

BALIKESİR VE ALAŞEHİR KONGRELERİ (1919)
Bölgesel olan bu kongreler, Yunan işgallerine karşı alınacak tedbirleri görüşerek, Batı Cephe-si'nin kurulmasını kolaylaştırdı.

SİVAS KONGRESİ (4 - 11 Eylül 1919)
Toplanmasına Amasya Genelgesinde karar verilmiştir. Kongreyi engellemek isteyen istanbul Hükümeti Mustafa Kemal'i tutuklama kararı çıkarttı, şehrin Fransızlar tarafından işgal edileceğini yaydı ve Elazığ Valisini kongreyi engellemesi için görevlendirdi. Buna tepki olarak i^tınbul hükümeti ile ilişkiler kesilince Damat Ferit Paşa Hükümeti istifa etti. Ali Rıza Paşa Hükümeti kuruldu.

Kongrenin Önemi;
Erzurum Kongresi'nde alınan kararlar aynen kabul edilerek tüm yurdu kapsayacak şekilde genişletildi. Anadolu ve Rumeli Müdafa-i Hukuk Cemiyeti adı altında tüm cemiyetler birleştirildi. Böylece Milli Mücadele tek elden yönetilecekti. Millet adına söz söyleme yetkisi Temsil Heye-ti'ne verildi.Milli Mücadele'nin resmî yayın organı İrade-i Millîye gazetesi çıkarıldı. Manda ve himaye kesin olarak reddedildi. İstanbul Hükümeti Anadolu'ya hakim değil tâbi olacağı belirtildi.
Temsil Heyeti ilk yürütme yetkisini Ali Fuat Pa-şa'ya Batı Anadolu'daki Kuvay-ı Millîye komutanlığına atayarak kullandı. Manda ve himaye kabul edilemez.
Mısak-ı Milli tekrar kabul edildi.

AMASYA GÖRÜŞMESİ (Ekim 1919)
Yeni kurulan Ali Rıza Paşa hükümeti, Anadolu hareketini daha kolay kontrol etmek için, irtibat kararı aldı. Osmanlı Hükümeti adına Bahriye Nazırı Salih Paşa ile Mustafa Kemal arasında gerçekleşmiştir. Önemi, Amasya Görüşmesi ile Osmanlı Hükümeti Anadolu hareketini (Temsil Kurulu) resmen tanımıştır.

Amasya Görüşmelerinde Alınan Bazı Kararlar:
Türk topraklarımız her türlü tehlikeye karşı korunacak.
* Azınlıklara daha fazla imtiyaz verilmeyecektir. Anadolu ve Rumeli Müdafaa-ı Hukuk Cemiyetini İstanbul Hükümeti tanıyacaktır. Temsilciler kurulunun haberi olmadan düşmanla barış yapılmayacaktır.
* Meclis-i Mebusanın toplanması için Milletvekili seçimleri yapılacak.
* Meclis İstanbul'a toplanmayacak

ANKARA'YA TEMSİL KURULUNUN GELİŞİ (27 Aralık 1919)
Ankara'nın batı cephesine olan yakınlığı, güvenilir oluşu, ulaşım ve haberleşme imkanının elverişli olması, nedeniyle geldi. Böylece Ankara Milli Mücadele'nin merkezi oldu.

Son Osmanlı Meclis-i Mebusan'ın Açılması (12 Ocak 1920)
Mustafa Kemal istanbul işgal altında olduğu için başka bir ilde toplanılmasını istemiştir ancak İstanbul'da toplanmıştır. Mustafa Kemal İstanbul'a giden milletvekillerinden Müdafa-i Hukuk grubunu kurmalarını, kendisini Meclis başkanı seçtirmelerini ve Misak-ı Millî'yi kabul etmelerini istedi. Milletvekilleri meclis başkanı seçtiremediler, Müdafa-i Hukuk grubu yerine Felah-ı Vatan grubunu kurdular, ama Misak-ı Millî'yi kabul ettiler.

MİSAK-I MİLLÎ (28 Ocak 1920)
* Millî sınırlar içinde vatan bir bütündür, parçalanamaz.
*Türklerin çoğunlukta olduğu yerler Türk hâkimiyetinde kalacaktır.
Arap topraklarının geleceği bölge halkının yapacağı serbest seçimle belirlenecektir. Kapitülasyonlar kaldırılmalıdır (Milli Mücadelede ilk defa kapitülasyonlar rededildi).
Önemi; Kabul edilmesi İstanbul'un resmen işgaline, Meclisin işgalci güçler tarafından basılıp dağıtılmasına neden oldu (16 Mart 1920). Mebu-san Meclisi kapanınca TBMM'nin açılmasına zemin hazırladı. Mustafa Kemal'e Millî Mücadeleyi padişah adına da yürüttüğünü söyleme imkânı verdi.


alıntı

[Medineweb]

TBMM'NİN AÇILMASI (23 Nisan 1920)
Açılma nedeni: Mebuslar Meclisinin kapanması. Önemi ve özellikleri:
Meclis hükümeti sistemi vardır. Yani meclis başkanı hükümetin de başkanıdır. Olağanüstü yetkilere sahip bir ihtilal meclisidir.Kurucu meclis özelliği taşır.
Kuvvetler birliğine dayanır. (Yasama - yürütme - yargı tek elden yapılır.)
TBMM üstünde kuvvet yoktur denerek İstanbul Hükümeti yok sayılmıştır.
Böylece yeni Türk Devleti kesin olarak kuruldu.
Yorum: TBMM ile cumhuriyete ilk adım atıldı.
1921 ANAYASASI (20 Ocak 1921)
Kurucu Meclis özelliği taşır.
Kuvvetler birliğine dayanır (yasama, yürütme, yargı). Lâik bir anayasa değildir. (Resmi din, islam-dır maddesiyle) Temel hak ve özgürlükler yoktur.
Sonuç: istanbul Hükûmeti'nin tepkisi sert oldu. Mustafa Kemal ve arkadaşları idama mahkûm edilirken, Kuvay-i Millîyeciler vatan haini ilân edildiler.

TBMM'ne karşı ayaklanmalar: İngilizlerin, İstanbul Hükûmeti'nin kışkırtmaları, azınlıkların çalışmaları, Kuvay-i Millîye'nin düzensiz hareketleri isyan nedenlerindendir.
1. İstanbul Hükümeti'nin Çıkardığı İsyanlar:
a. Kuvay-ı İnzibatiye İsyanı: Padişah'ın özel askerleri tarafından, Balıkesir bölgesinde çıkmıştır.Ali Fuat Paşa tarafından bastırılmıştır.
b. Anzavur isyanı: İsyan Adapazarı civarında çıkmış olup, Çerkeş Ethem tarafından bastırılmıştır.

2. İstanbul Hükümeti ve İtilaf Devletleri'nin
Ortaklaşa Çıkardığı İsyanlar:
Adapazarı, Hendek, Bolu, Düzce, Yozgat, Afyon, Konya, Bozkır, Dozkırı... gibi yerlerde çıkarılmıştır.
a. Kaçgiri isyanı b. Milli Aşireti İsyanı c. Şeyh Eşref İsyanı gibi isyanlarla

3. Önce Kuvay-ı Milliye Yanlısı Olup Ardından İsyan Edenler:
a. Çerkeş Ethem İsyanı: Düzenli ordunun başına geçmeyi hedefliyordu. Olmayınca düzenli orduya katılması istenince isyan etmiştir. Halbuki daha önce Anzavur Ayaklanmasını bastırmıştı.
b. Demirci Mehmet Efe İsyanı: Düzenmi orduya katılması istenince isyan etmiştir. Halbuki daha önce Anzavur Ayaklanmasını bastırmıştı.Daha önce Ege'nin savunması için uğraşmıştı.

4. Azınlıkların Çıkardığı İsyanlar:
a. Rumların çıkardığı isyanlar: Karadeniz'de Rum devletini tekrar kurmak için ve Ege'yi Yunan Devleti'ne katmak için
b. Ermeniler'in çıkardığı İsyanlar: Doğuda bağımsız Ermeni Devleti kurmak için.
TBMM'nin Ayaklanmalara Karşı Aldığı Tedbirler:
*İstiklâl Mahkemelerini kurdu.
Hiyanet-i Vataniye Kanunu çıkarıldı. Ankara müftüsünden İstanbul Hükümeti'nin çıkardığı fetvaya karşı fetva çıkarılarak İstanbul'la haberleşme kesildi.

Sonucunda;
Ayaklanmalarla uğraşırken düşmanın ilerleyişi hızlandı.
Ayaklanmaları bastırınca TBMM Anadolu'ya hâkim ve tek güç hâline geldi. Düzenli ordunun kurulması hızlanmıştır.Kurtuluş Savaşı'nın kazanılması gecikmiştir.


alıntı

[Medineweb]

SEVR BARIŞ ANTLAŞMASI (10 Ağustos 1920)
Bu antlaşma Osmanlı Mebuslar Meclisince onaylanmadı. Aynı zamanda TBMM tarafından tanınmadı, ayrıca imzalayanları vatan haini saydı. Sevr, imzalanmasına rağmen uygulanmayan antlaşmadır.
Düzenli Ordunun Kurulması
Kuvay-i Millîye'nin düşmana kesin darbeyi vu-ramaması ve ilerleyişini durduramaması üzerine düzenli ordu kuruldu.



alıntı

[Medineweb]

KURTULUŞ SAVAŞI CEPHELER
Doğu Cephesi (3 Aralık 1920): ilk Savaşılan cephedir. Kâzım Karabekir Ermeniler'e karşı kazandığı zafer üzerine Gümrü Antlaşması imzalandı. Bu antlaşma TBMM'nin uluslar arası alanda imzaladığı ilk antlaşmadır.

Güney Cephesi: Düzenli birliklerden yardım alınmadan Kuvay-i Millîye birlikleri Ermenilerle Fransızlara karşı savundu. Bu yüzden Doğu Cephesinin kazanılmasından hemen sonra düzenli birliklerimizin Güney Cephesine değil Batı Cephesine kaydırılmıştır. 20 Ekim 1921 Ankara Antlaşması ile cephe kapandı. (Sakarya Meydan Muharebe-si'ni kazanmamızın ardından)

Batı Cephesi: Balıkesir ve Alaşehir kongrelerinde Yunanlılara karşı kurulan cepheye Ali Fuat Paşa atandı (Sivas kongresince). Böylece bir Kuvay-i Millîye Birliği de İzmir'in işgaline karşı kuruldu.

Güney Cephesi: Düzenli birliklerden yardım alınmadan Kuvay-i Millîye birlikleri Ermenilerle Fransızlara karşı savundu. Bu yüzden Doğu Cephesinin kazanılmasından hemen sonra düzenli birliklerimizin Güney Cephesine değil Batı Cephesine kaydırılmıştır. 20 Ekim 1921 Ankara Antlaşması ile cephe kapandı. (Sakarya Meydan Muharebe-si'ni kazanmamızın ardından)

Batı Cephesi: Balıkesir ve Alaşehir kongrelerinde Yunanlılara karşı kurulan cepheye Ali Fuat Paşa atandı (Sivas kongresince). Böylece bir Kuvay-i Millîye Birliği de İzmir'in işgaline karşı kuruldu.

Sonuç: TBMM'yi ilk kez bir büyük devlet resmen tanımış oldu.
3. Teşkilat-ı Esasiye Kanunu (1921 Anayasası) Kabul Edildi.
Yeni kurulan Türkiye'nin ilk resmli anayasasıdır.
4. İstiklâl Marşının Kabulü
Böylece, yeni kurulan Türkiye Devleti'nin Milli Marşının da kabulüyle bir devletin kurulması tamamen gerçekleşmiştir.

II. İNÖNÜ ZAFERİ (1921)
Zafer sonucunda halkın Millî Mücadeleye ve TBMM'ye olan güveni daha da artmıştır.
Sonuç: İtalya işgal ettiği yerlerden çekilmiştir.

Kütahya - Eskişehir Savaşları (10-14 Temmuz 1919): Sonucunda;
* Türk ordusu Sakarya Nehri'nin doğusuna çekilmiştir. Kütahya - Afyon - Eskişehir Yunanlılar'ın eline geçti.
Hükümet merkezinin Kayseri'ye taşınması gündeme geldi.
Sakarya Meydan Muharebesi ve Hazırlıkları (23 Ağustos -12 Eylül 1921): Mustafa Kemal olağanüstü yetkilerle üç aylığına başkomutan seçildi. Meclisin yasama, yürütme yargı yetkileri sürdü, ayrıca Mustafa Kemal 7 - 8 Ağustos 1921'de Tekalif-i Millî'ye emirlerini yayınladı. (Ordunun tüm ihtiyaç duyduğu malzemelerin halktan istenmesi ve toplanmasına gidildi). Zafer sonucunda savunma sırası Yunanlılara geçti. 1683 II. Viyana Bozgunu'ndan beri süren geri çekiliş sona erdi.
Zaferin siyasi sonuçları: Fransızlarla Ankara Antlaşması imzalandı. Azerbeycan, Gürcistan, ve Ermenistan'la Kars Antlaşması imzalandı. Mustafa Kemal'e gazi ve mareşallik unvanı verildi. "Hatt-ı müdafa yoktur, sath-ı müdafa vardır" emri bu savaşta verildi.

BÜYÜK TAARRUZ VE BAŞKOMUTANLIK MEYDAN SAVAŞI (26 Ağustos - 9 Eylül 1922)
Amacı düşmanı yurttan tamamen çıkarmaktı. Sonuç: Osmanlı Rumların karşı taarruza geçmesinin ardından dağılan Rumlar Dumlupınar da yakalanmış ve imha edilmiştir. Kaçanlar denize dökülmüştür. Yönümüzü istanbul'a çevirmemiz üzerine itilaf Devletleri çekinmiş ve barış istemiştir.
Önemi, Kurtuluş Savaşı sona erdi. Mudanya Ateşkes Antlaşması imzalandı.

Mudanya Ateşkes Antlaşması (11 Ekim 1922)
Askerî zaferi tamamlayan siyasî bir zaferdir. Doğu Trakya ve istanbul tek kurşun atılmadan alınmış Batı Cephesi kapanmıştır.
BÜYÜK TAARRUZ VE BAŞKOMUTANLIK MEYDAN SAVAŞI (26 Ağustos - 9 Eylül 1922)
Amacı düşmanı yurttan tamamen çıkarmaktı. Sonuç: Osmanlı Rumların karşı taarruza geçmesinin ardından dağılan Rumlar Dumlupınar da yakalanmış ve imha edilmiştir. Kaçanlar denize dökülmüştür. Yönümüzü istanbul'a çevirmemiz üzerine itilaf Devletleri çekinmiş ve barış istemiştir.
Önemi, Kurtuluş Savaşı sona erdi. Mudanya Ateşkes Antlaşması imzalandı.

Mudanya Ateşkes Antlaşması (11 Ekim 1922)
Askerî zaferi tamamlayan siyasî bir zaferdir. Doğu Trakya ve istanbul tek kurşun atılmadan alınmış Batı Cephesi kapanmıştır.